ENDÜSTRİYEL YERELLEŞME VE YOĞUNLAŞMA AÇISINDAN TÜRKİYE SANAYİİ: İL İMALAT SANAYİİLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2005, Cilt: 60 Sayı: 2, 97 - 139, 10.02.2015

Uğur Eser , Seyit Köse

Öz

Bu makalede il imalat sanayilerinin Türkiye sanayi coğrafyasındaki yığılma, kümelenme ve yerelleşme eğilimleri 44 il için 12 alt sektör ayrımında ölçülerek, 2000 yılına ait bir kesit analizi sunulmaktadır. Bulgular, sanayinin mekansal dağılımının dengesiz ve kutuplaşmış bir görünüme sahip olduğuna, imalat sanayiindeki endüstriyel faaliyetlerin, başta İstanbul olmak üzere, geleneksel sanayi mekanları ve onların ard-bölgeleri olarak adlandırılan büyük kentlerde kümelendiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi içindeki ağırlıkları son yıllarda azalma gösterse de, geleneksel sanayi merkezlerinde endüstriyel yoğunlaşma hala yüksektir. Görece yüksek katma değer yaratan, sermaye yoğun ve ileri teknolojiye dayalı sanayiler bu az sayıdaki ilde kümelenmektedir. Genellikle emek yoğun ve düşük teknolojili sanayilerde uzmanlaşan illerde de yerelleşme eğilimleri gözlenmektedir. Ancak az sayıdaki sektörde uzmanlaşma gösteren düşük gelir düzeyindeki bu illerde endüstriyel çeşitlenme zayıftır.

Anahtar Kelimeler

Sanayi coğrafyası, sanayilerin mekânsal dağılımı, sanayide mekânsal yığılma, sanayide mekânsal kümelenme, Türkiye sanayii

Kaynakça

• AKGÜNGÖR, S. (2003), "Exploring Regional Specialization in Turkey's Manufacturing Industry," Regional Studies Association International Conference, April, 12.15.2003 (Pisa, Italy).
• AMIN, A. / THRIFT, N. (1999), "Living in the Global," AMIN A. / THRIFT, N. (eds.), Globalization, Institutions and Regional Development in Europe (London: Oxford University Pres): 1-21.
• AMIN, A. / WILKINSON, F. (1999), "Learning Proximity and Industrial Performance: An Introduction," Cambridge Journal of Economics, 23: 121-125.
• ARMSTRONG, H. / TAYLOR, J. ( 2001), Regional Economies and Policy (Oxford: Blackwell Publishers, 3'd Edition).
• BEESON, P. (1987), "Total Factor Productivity and Agglomeration Economies in Manufacturing, 1959-1973," Journal of Regional Science, 27: 71-86.
• BEYHAN, B. (2001), "Kuramlar ve Dünya Tecrübesi Bağlamında Türkiye'nin ileri Teknoloji Bölgeleri Oluşturma Çabası," ODTÜ Gelişme Dergisi, 28/1-2: 15-82.
• BiNGÖL, N. (2001), Illerde Ekonomik Büyüme Imalat Sanayinde Yerleşme ve Dışsal Ekonomiler, 1980-1995 (Ankara: DPT, Yayın No. 2570).
• BIGEP (2004), Bolu Iı Gelişme Planı, Ana Plan (Bolu: Valilik).
• DTI (2001), A Practieal Guide to Cluster Development (London: Departmant of Trade and Industry), (www.dti.gov.uk).
• DTI (1998), Our Competitive Future, Building the Knowlodge Economy, the Government's Competitiveness White Paper (London: Departmant of Trade and Industry), (www.dti.gov.uk).
• DPT (2000), Bölgesel Gelişme, VIII. BYKP Özelihtisas Komisyonu Raporu (Ankara).
• DPT (2003a), Ön Ulusal Kalkınma Planı 2004-2006 (Ankara).
• DPT (2003b), Türkiye Sanayi Politikası-AB Üyeliğine Doğru (Ankara).
• DiKMEN, A. A. (2000), "Küresel Üretim Moda Ekonomileri ve Yeni Dünya Hiyerarşisi," Toplum ve Bilim, 86: 281- 302.
• DOSI, G. / FREEMAN, C. / NELSON, R. / SILVERBERG,G. / SOETE, L. (1988), Technieal Change and Economie Theory (London: Pinter Publishers). DuıuPçu, M. A. (2004), "Bölgesel Yenilik (inovasyon) Stratejileri: Türkiye'de Bölgesel Gelişme için Alternatif Olabilir mi?," 2004 Türkiye Iktisat Kongresi: 53-89.
• ELVAN, L. (2002), "Türkiye'de Bölgelerarası iktisadi Gelişmişlik Farklannın GSYiH (iller Endeksi) Esas Alınarak Karşılaştırılması," Planlama Dergisi (Ankara: DPT).
• ERAYDIN, A. (1992), Post Fordizm ve Değişen Mekansal Öncelikler (Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi).
• ERAYDIN, A. (1999), "Sanayinin Anadolu'ya Yaygınlaşması ve Son Dönem Gelişen Yeni Sanayi Odaklan, 75 Yılda Çarklardan Çiplere," Bilanço 98 (Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı): 257-277.
• ERSOY,M. (2001), "Sanayisizleşme Süreci ve Kentler," Praksis, 2: 32-52.
• ESER, U. / KÖSE, S. / SiVRiKAYA-ŞERiFOCıU, F. (2003), "Türkiye Sanayi Coğrafyasına Genel Bir Bakış: iı imalat Sanayileri 2000 Yılı Kesit Analizi," (yayınlanacak). 132 e Ankara Üniversitesi SBF Dergisi e 60-2
• ESER, U. (2004) Bolu Iı Gelişme Planı (BIGEP), Sanayi Sektörü (Bolu: Valilik).
• FUJITA, M. / KRUGMAN, P. / VENABLES, A. J. (2000), The Spatial Economy: Cities Regions and International Trade (Cambridge, London) (http://web.mit.edu//krugman/ www/fkvıntro.html).
• HANSON, G. H. (2001), "Scale Economies and the Geographic Concentration of Industry," Journal of Economic Geography, 1: 255.276.
• HARVEY, D. (2001), Space of Capital, Towards a Critical Geography (Edinburgh: Edinburgh University Press).
• HENDERSON, J. V. / SHALizl, z. / VENABLES, A. J. (2001), "Geography and Development," Journal of Economic Geography 1: 81-105.
• KARAÖMERLlOGLU, D. Ç. (1998), "Endüstriyel Grup Teorisinin Dünü Bugünü ve Azgelişmiş Ülkeler Açısından Yannı," Iktisat Dergisi (Eylül): 5-17.
• KEILBACH, M. (2000), Spatial Knowledge Spillovers and the Dynamics of Agglomeration and Regional Growth (Heidelberg: Physica-Verlag).
• KRUGMAN, P. (1995), Development Geography and Economıc Theory (Cambridge Massachusetts and London England: The MIT Press).
• KRUGMAN, P. (1998), "What's New About the New Economic Geography?," Oxford Review of Economic Policy, 14/2: 7-17.
• KRUGMAN, P. (1999), "The Role of Geography in Development," Annual World Bank Conference on Development Economics (Washington D.C.: The World Bank): 89-107.
• KUMRAL, N. (2004), "Endüstriyel Yerelleşme: Türkiye NUTSl Bölgeleri Örneği, Iktisat Işletme ve Finans, 215: 66-75.
• KÜÇÜKER, C. (1998), "Kentsel Büyüme Dinamikleri," KÜÇÜKER, C. (ed.), Anadolu'da Hızla Sanayileşen Kentler: Denizli Örneği (Ankara: Türkiye Ekonomi Kurumu Yayını): 4082.
• KÜÇÜKER, C. (2000), "Yeni Ekonomik Coğrafya ve Kalkınma," Ekonomik Yaklaşım (Cilt: ll, Sayı: 38): 1-45.
• LUCAS, E. L. (1998), "On the Mechanics of Economic Development," Journal of Monetary Economics, 22: 3-42.
• MARSHALL, A. (1920), Pninciples of Economics (London: MacMillan, 8 lh edition).
• MASKEL, P. / MALMBERG, A. (1999), "Localised Learning and Industrial Competitiveness," Cambridge Journal of Economics, 23: 167-185.
• McCANN, P. (2001), Urban and Regional Economics (London: Oxford University Pres).
• MOOMAW, R. L. / WILLIAMS, M. (1991), "Total Factor Productivity Growth in Manufacturing: Further Evidence from the States," Journal of Regional Science (VoL. 31, No.l): 1734.
• MORGAN, K. (1997), "Learning Region: Institution Innovation and Regional Renewal, Regional Studies, 31 (5): 491- 505.
• NELSON, R. R. / WINTER, S. G. (1982), An Evolutionary Theory of Economic Change (Cambridge, MA: Harvard University Press).
• OTTAVIANO, G. ı. P. / THISSE, J. F. (2001), "On Economic Geography in Economic Theory: Increasing Returns and Pecuniary Externalities," Journal of Economic Geography, 1: 153-179.
• OECD (2001), Innovative Clusters: Drivers of Nationallnnovative Systems (Paris: OECD).
• OECD (1999), Boosting Innovation: The Cluster Approach (Paris: OECD).
• PERROUX, F. (1950), "Economic Space: Theory and Applications," Quarterly Journal of Economics, 64: 89-54.
• PIORE, M. E. / SABEL, C. (1984), The Second Industrial Div/de; Possibitit/es for Prosperity (New York: Basic Boks). Uğur Eser - seyll Köse e EndüstriyelYerelleşmeve YoQunlaşmaAçısındanTürkiyeSanayi: e 133
• PORTER, M. E. (1990), The Competitive Advantage of Nations (New York: The Free Press).
• PORTER, M. E. (1998), On Competition (Boston, MA: Harvard Business School Press).
• ROMER, P. M. (1990), "Endogenous Technologial Change," Journal of Political Economy, 98/5: 71-102.
• SALA-I-MARTIN, X. (1996), "Regional Cohesion: Evidence and Theories of Regional Growth and Convergence," European Economic Review, 40: 1325-1352.
• SCHMITZ, H. / NADVI, K. (1999), "Clustering and Industrialization, Introduction," World Development, 27/9: 1503-1514.
• SCOTT, A. J. / STORPER, M. (1987), "High Technology Industry and Regional Development: A Theoretical Critiqe and Reconstruction," International Social Science Journal, 34: 215.232.
• STORPER, M. (1995), "The Resurgence of Regional Economies, Ten Years Later: The Region as a Nexus of Untraded Interdependencies," European Urban and Regional Studies, 213: 191- 221,
• ŞENGÜL, H. T. (2001), Kentsel Çelişki ve Siyaset (Istanbul: WALD Demokrasi Kitaplığı).
• TAYMAZ, E. (2001), Ulusal Yenilik Sistemi: Türkiye Imalat Sanayinde Teknolojik Değişim ve Yenilik Süreçleri (Ankara: TÜBiTAK Matbaası).
• TÜBiTAK (2003), Bilim ve Teknoloji Politikaları Çalışma Grubu Raporu, Aralık 2003 (Ankara: TÜBiTAK).
• TÜREL, O. (2003), "Dünya'da Sanayileşme Deneyimi: Geçmiş Çeyrek Yüzyıl (1925-2000) ve Gelecek için Beklentiler," KÖSE, A. H. / ŞENSES, F. / YELDAN E. (eds.), Iktisat Üzerine Yazılar I. Küresel Düzen: Birikim Devlet ve Sınıflar (istanbul: iletişim Yayınlan). WB (1991), Urban Policyand Economic Development, An Agenda for the 1990s, A World Bank Policy Paper (Washington D.C.: The World Bank).
• WB (2000a), Cities in Transition, World Bank Urban and Local Government Strategy (Washington D.C.: The World Bank).
• WB (2000b), Electronic Conference on Clusters (Washington D.C.: The World Bank).
• WB (2002), Local Economic Development, A Premier, Developing and Implementing Local Economic Development Strategies and Action Plans (Washington D.C.: The World Bank, Urban Development Division).
• WEF (World Economic Forum) (2003), The Global Competitiveness Report 2002-2003 (London: Oxford University Press) (eds.) CORNELlUS, P. K. / PORTERM. E. / SCHWAB, K.).
• UNIDO (2002), Competing through Innovation and Leaming (Vienna: Industrial Development Report 200212003).