A Dialectical Framework for Studies for Constitution

Yıl 2015, Cilt: 70 Sayı: 1, 65 - 110, 03.04.2015

Gökhan Atılgan

https://doi.org/10.16987/ausbf.34018

Öz

The aim of this article is to propose an alternative method for the studies of constitution. The contradiction that stems from the fact that the intensity of the debates on constitution does not accompany sufficient methodological discussions is what lays the basis for this proposal. Underlying the dialectical method that this study proposes as an alternative to legal positivism employed by mainstream studies of constitution are internal relations philosophy on the one hand and a holistic understanding of social sciences on the other. In this respect this article not only exhibits its own conception of philosophy and of social sciences, it also develops a critique of external relations philosophy as well as the specialized understanding of social sciences that rests on an atomistic-rationalist conception of totality. The model that the article proposes for the studies of constitution builds mainly on the dialectical method that Bertell Ollman has reconstructed through a dialectical reading of Marx's classical works. What informs the main tenets of the proposed method in this article are abstractions such as extension, level of generality and vantage point as well as the dialectical categories such as essence-appearance, identify-difference, quality-quantity, metamorphosis, unity of opposites, contradiction, negation of negation, precondition and result

Anahtar Kelimeler

Constitution, internal relations philosophy, dialectical method, dialectical categories, constitutional positivism

Diyalektik Bir Anayasa İncelemesi için Çerçeve Girişimi

Öz

Bu makalenin amacı, anayasa incelemeleri için alternatif bir yöntem önermektir. Önerinin zemini, Türkiye’de anayasa tartışmalarının yoğunluğu ile anayasa incelemelerinde yöntem tartışmalarının cılızlığı arasındaki çelişkidir. Bu çalışmanın anayasal pozitivizme karşı önerdiği diyalektik yöntemin ardında içsel ilişkiler felsefesi ve bütünsel bir sosyal bilim anlayışı yatmaktadır. Makale, bu bakımdan, takip ettiği felsefe ve sosyal bilim anlayışını sergilemenin yanı sıra anayasal pozitivizme hâkim olan atomistik-rasyonalist bütünlük anlayışına yaslanan dışsal ilişkiler felsefesinin ve parçalı sosyal bilim anlayışının bir eleştirisini de yapmaktadır. Makalede diyalektik anayasa incelemeleri için önerilen çerçeve, ağırlıklı olarak Bertell Ollman’ın Karl Marx’ın eserlerinin diyalektik bir okumasına dayanarak yeniden kurduğu diyalektik yönteme dayandırılmıştır. Önerilen çerçevenin ana hatları kapsam, genellik düzeyi ve konumlanma noktası soyutlamalarına ve diyalektiğin öz ve görünüm, özdeşlik ve farklılık, nicelik ve nitelik, başkalaşım, karşıtların birliği, çelişki, yadsımanın yadsıması, önkoşul ve sonuç gibi kategorilerine göre şekillendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, içsel ilişkiler felsefesi, diyalektik yöntem, diyalektiğin kategorileri, anayasal pozitivizm

Kaynakça

• Aldıkaçtı, Orhan (1973), Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası [2. baskı] (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Arsel, İlhan (1959) Türk Anayasa Hukuku (Ankara: Mars Matbaası).
• Beaud, Oliver (2003), “Anayasa ve Anayasacılık”, Philippe Raynaud ve Stéphane Rials (yay. haz.) Siyaset Felsefesi Sözlüğü (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. İsmail Yerguz vd.): 63-74.
• Balzac, Honoré de (2013), Bilinmeyen Şaheser (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Renan Akman).
• Başgil, Ali Fuat (1960), Esas Teşkilat Hukuku Dersleri C. I (Ankara: Siyasal Bilgiler Okulu Yayınları).
• Bensaid, Daniel (2011), Marx Kullanım Kılavuzu (İstanbul: Habitus Yayınları) (Çev. Volkan Yalçıntoklu).
• Berkes, Niyazi (1983), Atatürk ve Devrimler (İstanbul: Adam Yayınları).
• Çubukçu, Aydın (1993), Mantık ve Diyalektik (İstanbul: Evrensel Basım Yayın).
• Engels, Frederick (1968), Herr Eugen Dühring's Revolution in Science (Anti-Dühring) (New York: International Publishers) (Çev. Emile Burns).
• Engels, Friedrich (1977), Doğanın Diyalektiği (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Arif Gelen).
• Erdoğan Mustafa (2010), Anayasal Demokrasi [8. baskı] (Ankara: Siyasal Kitabevi).
• Erdoğan, Mustafa (2012), Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset [8. baskı] (Ankara: Liberte Yayınları).
• Eroğul, Cem (1974), Anayasayı Değiştirme Sorunu: Bir Mukayeseli Hukuk İncelemesi (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Bkz. (Eroğul, 2013b: 131-133). Bir yanlış anlamaya mahal vermemek için belirtmek
• gerekiyor: Marx‟ın zamanının anayasacılığıyla (19. yüzyıl), 20. yüzyıl anayasacılığı
• birbirinden farklıdır. İkinci kuşak haklar (sosyal, ekonomik, kültürel hak ve
• özgürlükler) ile üçüncü kuşak haklar (çevre, gelişme ve barış hakları) 20. yüzyıl
• anayasacılığının konularıdır. Aynı şekilde ulus-üstü anayasacılığın geliştiği 21.
• yüzyıl anayasacılığı da Marx‟ın zamanının anayasacılığından başkadır (Kaboğlu,
• 2006: 2-11, 207-229). Fakat dikkat edilirse, bu makalede Marx‟a verilen referanslar
• onun anayasa çözümlemelerine değil, diyalektik yönteminedir. 18 Brumaire
• göndermesi ise, belirtildiği üzere, diyalektik anayasa çözümlemelerinin yöntemsel
• hâkimiyet kadar anayasal konulara ve incelenen anayasaya hâkimiyeti gerektirdiğini,
• bu iki yönlü hâkimiyetin Marx‟ın kendi çalışmalarında bir araya getirildiğini örneklemek içindir.
• Eroğul, Cem (1978), “Yeni Sovyet Anayasa Taslağı”, Armağan: Kanun-u Esasî’nin 100. Yılı (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi): 505-539.
• Eroğul, Cem (2007), “Prof. Dr. Yavuz Sabuncu‟nun Anayasaya Giriş Kitabı ya da Anayasayı Anlatmanın Yavuzcası”, SBF Dergisi, 62 (3): 405-410.
• Eroğul, Cem (2010), “Anayasacılığın Sınıfsal Anlamı”, http://cemerogul.wordpress.com, erişim: 1 Mayıs 2012.
• Eroğul, Cem (2013a), Anatüzeye Giriş (“Anayasa Hukukuna Giriş”) [13. baskı] (Ankara: İmaj Yayınevi).
• Eroğul, Cem (2013b), “Karl Marx, Louis Bonaparte‟ın 18 Brumaire‟i”, Marksist Klasikleri Okuma Kılavuzu (İstanbul: Yordam Kitap): 119-161.
• Eroğul, Cem (2014), Birey Nedir? Öztürkçe Bir Marksist Yaklaşım Denemesi (İstanbul: Yordam Kitap).
• Eroğul, Cem (2014b), Devlet Nedir?[4. baskı] (İstanbul: Yordam Kitap).
• Esen, Bülent Nuri (1970), Anayasa Hukuku: Genel Esaslar (Ankara: Ayyıldız Matbaası).
• Esen, Bülent Nuri (1971), Türk Anayasa Hukuku (Ankara: Ayyıldız Matbaası).
• Giritli, İsmet ve Jale Sarmaşık (2001), Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, Türk Anayasa Hukuku (İstanbul: Beta Basım Yayın).
• Gözler, Kemal (1999), Anayasa Hukukunun Metodolojisi [2. baskı] (Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları).
• Gözler, Kemal (2010), Anayasa Hukukunun Genel Esasları [3. baskı] (Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım).
• Gözler, Kemal (2012), “Asli ve Tali Kurucu İktidar Ayrımı: TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?”, Ece Göztepe ve Aykut Çelebi (haz.) Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler (İstanbul: Metis Yayınları): 45-61.
• Gözler, Kemal (2013) Örnekleriyle Usûlsüz Alıntı Sorunu (Bursa: Yazarın Kendi Yayını).
• Göztepe, Ece ve Aykut Çelebi (2012), “Anayasa Kavramı ve Türkiye‟de Anayasa Tartışmaları”, Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler (İstanbul: Metis Yayınları): 9-25.
• Gözübüyük, A. Şeref (1986), Anayasa Hukuku (Ankara: S Yayınları).
• Green, Leslie (2009) “Legal Positivism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2009 N. Edition), <http://plato.stanford.edu/archives/fall2009/entries/legal-positivism/>. Zalta (ed.), URL =
• Gulbenkian Komisyonu (2012), Sosyal Bilimleri Açın: Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor (İstanbul: Metis) (Çev. Şirin Tekeli).
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (2010), The Science of Logic (New York: Cambridge University Press) (Trans. and ed. George Di Giovanni).
• Heywood, Andrew (2011), Siyaset [4. baskı] (Ankara: Adres Yayınları) (Çev. Bekir Berat Özipek vd.).
• İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (1982), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yönetim Kurulu’nun Yeni Anayasaya İlişkin Görüş ve Önerileri (istanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Kaboğlu, İbrahim Ö. (2006), Anayasa Hukuku Dersleri [3. baskı] (İstanbul: Legal Yayıncılık).
• Karatepe, Şükrü (2013), Anayasa Hukuku (Ankara: Savaş Yayınevi).
• Kelsen, Hans (2005), Pure Theory of Law (Clarck, New Jersey: The Lawbook Exchange) (Trans. Max Knight).
• Kıvılcımlı, Hikmet (1960/ 2008), Anayasa (Teklifi) (İstanbul: Sosyal İnsan Yayınları).
• Keyman, Selahattin (1978), “Hukuki Pozitivizm”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 35 (1): 17-55.
• Kubalı, Hüseyin Nail (1969), Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyasî Rejimler (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Kos k, Karel (1976), Dialectics of the Concrete: A Study on Problems of Man and World (Dordrecht, Holland ; Boston: D. Reidel).
• Larrain, Jorge A. (1991), Markxism and Ideology (Gregg Revivals: Hampshire).
• Lenin, Vladimir Ilyiç (1971), Felsefe Defterleri (İstanbul: Sosyal Yayınlar) (Çev. Atilla Tokatlı).
• Marcuse, Herbert (1968), Tek Boyutlu İnsan (İstanbul: May Yayınları) (Çev. Seçkin Çağan).
• Marx, Karl (1976), “Moralising Criticism and Critical Morality: A Contribution to German Cultural Hisstory Contra Karl Heinzen”, Karl Marx-Friedrick Engels Collected Works, C. 6 (London: Lawrence&Wishard): (312-340).
• Marx, Karl (1979), Felsefenin Sefaleti (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Ahmet Kardam).
• Marx, Karl (1990), Kapital, Üçüncü Cilt (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Alaattin Bilgi).
• Marx, Karl (1993), Grundrisse: Foundations of the Critique of Political Economy. (London: Penguin Books) (Trans. Martin Nicolaus).
• Marx, Karl (1993b), “The Method of Political Economy”, Grundrisse: Foundations of the Critique of Political Economy. (London: Penguin Books): 100-108.
• Marx, Karl (2009), Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i (İstanbul: Yazılama Yayınları) (Çev. Erkin Özalp).
• Marx, Karl (2011), Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Sevim Belli): 234-271.
• Marx, Karl (2012), Kapital, Birinci Cilt (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan).
• Marx, Karl (2013), Alman İdeolojisi (İstanbul: Evrensel Basım Yayın) (Çev. Tonguç Ok ve Olcay Geridönmez).
• Neuman, W. Lawrence (2008) Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt 1 [2. baskı] (İstanbul: Yayın Odası) (Çev. Sedef Özge).
• Oder, Bertil Emrah (2010), Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri (İstanbul: Beta Basım).
• Okandan, G. Recai (1971), Amme Hukukumuzun Anahatları: Türkiye’nin Siyasî Gelişmesi (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Ollman, Bertell (2006), Diyalektiğin Dansı: Marx’ın Yönteminde Adımlar (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Cenk Saraçoğlu).
• Ollman, Bertell (2011), Diyalektik Soruşturmalar (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Cenk Saraçoğlu).
• Ollman, Bertell (2012), Yabancılaşma: Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı (İstanbul: YordamKitap) (Çev. Ayşegül Kars).
• Özbudun, Ergun (2009), Türk Anayasa Hukuku [10. baskı] (Ankara: Yetkin Basımevi).
• Özbudun, Ergun (2009), Türkiye’nin Anayasa Krizi (Ankara: Liberte yayınları).
• Sabuncu, Yavuz (2012), Anayasaya Giriş [15. baskı] (Ankara: İmaj Yayınevi).
• Schauer, Frederick (1993), “Constitutional Positivism”, Connecticut Law Review, 25 (3): 797-828.
• Sayer, Derek (2012), Soyutlamanın Şiddeti (İstanbul: Habitus) (Çev. Gül Çağlı Güven).
• SBF (1960), Gerekçeli Anayasa Tasarısı (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• SBF (1982), Gerekçeli Anayasa Önerisi (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını).
• Sève, Lucien (2013), “Belirmenin Diyalektiği” Bertell Ollman ve Tony Smith (Ed.), Yeni Yüzyılda Diyalektik (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Şükrü Alpagut): 123-139.
• Sevinç, Murat (2011), Anayasa Yazıları [2. baskı] (Ankara: İmaj Yayınevi).
• Sevinç, Murat (2012a), “Anayasanın Başlangıç İlkeleri”, Ece Göztepe ve Aykut Çelebi (haz.) Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler (İstanbul: Metis Yayınları): 62-90.
• Sevinç, Murat (20012b), “Anayasaların Doğumu: TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?”, Toplum ve Bilim, 123: 10-43.
• Sevinç, Murat (2014a) “Yeni Bir Anayasayı „Neden‟ ve „Nasıl‟ Yapmalı?”, Duygu Türk ve Zafer Yılmaz (der.) Siyasal’da Bir Ömür: Prof. Dr. Ömür Sezgin’e Armağan (Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları), 505-565.
• Sevinç, Murat (2014b), “Kürt Sorunu Bağlamında Bazı Anayasal Tartışmalar”, bianet.org (Erişim: 10 Ocak 2014).
• Soysal, Mümtaz (1961a), “Temeldeki Kavgalar: Sosyal Devlet”, Yön, 1: 9-10.
• Soysal, Mümtaz (1961b), “Temeldeki Kavgalar: Kurucu Mecliste Gürültü, Taksitli Kamulaştırma ve Millîleştirme Maddelerinde Koptu”, Yön, 2: 11.
• Soysal, Mümtaz (1962), “Kuruluştaki Çatışmalar”, Madison ve Jay Hamilton, Anayasa Üzerine Düşünceler: Federalistler’in Makalelerinden Seçmeler (İstanbul: Siyasî İlimler Türk Derneği Yayınları): ıx-xıı.
• Soysal, Mümtaz (1969), Dinamik Anayasa Anlayışı: Anayasa Diyalektiği Üzerine Bir Deneme (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Soysal, Mümtaz (1986), 100 Soruda Anayasanın Anlamı [6. baskı] (İstanbul: Gerçek Yayınları).
• Soysal Mümtaz. (2011), Anayasaya Giriş [3. baskı] (Ankara: İmge Kitabevi).
• Şeptulin, Aleksandr (2013), Diyalektiğin Kategorileri ve Yasaları (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Yakup Şahan).
• Tanilli, Server (1982), Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş (İstanbul: Say Yayınları).
• Tanör, Bülent (1978), “12 Mart Rejimi Anayasa Değişiklikleri”, Armağan: Kanun-u Esasî’nin 100. Yılı (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi), 419-438.
• Tanör, Bülent (2001), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri [7. baskı] (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Tanör, Bülent (2008), Anayasal Gelişme Tezleri (İstanbul:Yapı Kredi Yayınları).
• Tanör Bülent ve Necmi Yüzbaşıoğlu (2001), 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku [2. Baskı] (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Teziç, Erdoğan (2009), Anayasa Hukuku [13. baskı] (İstanbul: Beta Yayınları),
• Tunaya, Tarık Zafer (1980), Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku [4. baskı] (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Tunaya, Tarık Zafer (1988), İnsan Derisiyle Kaplı Anayasa [2. baskı] (İstanbul: Arba Yayınları).
• Tunaya, Tarık Zafer (2001), Türkiye’de Siyasal Gelişmeler [1876-1938]: Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dönemi (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Yayla, Yıldızhan (1986), Anayasa Hukuku Ders Notları (İstanbul: Filiz Kitabevi).
• Yazıcı, Serap (2009), Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye: Seçkincilikten Toplum Sözleşmesine (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi).
• Yılmaz, Faruk (2012), Türk Anayasa Tarihi (İstanbul: İz Yayıncılık).
• Yüzbaşıoğlu, Necmi (2007), Anayasa Hukuku El Kitabı (İstanbul: Beta Yayınları).