Mind Control ’den Telegram’a: Bir Komplo Söyleminin Yerelleşme Dinamikleri

Yıl 2024, SBF Dergisi Erken Görünüm, 1 - 24

İlker Yasin Durmaz

https://doi.org/10.33630/ausbf.1332265

Öz

Bu çalışma, beyin yıkama ve zihin kontrolüne ilişkin komplo söylemlerinin yerelleşme dinamiklerini Türkiye’deki “telegram” komplo söylemi üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bu söyleme göre, telegram kurgusal bir zihin kontrol cihazının adıdır ve Türkiye’de politik amaçlar ile sıklıkla kullanılmaktadır. Telegram komplo söylemi, Salih Mirzabeyoğlu özelinde IBDA/C grubunun politik çerçeveleme aracı olarak ortaya çıkmaktadır. Çalışma bu politik aracı, grubun dergilerinden olan Baran, Akademya, Beklenen Yeni Nizam ve Aylık dergilerindeki telegram tartışmaları ekseninde ele almaktadır. Dergilerdeki komplocu söylemi eleştirel bir biçimde değerlendiren çalışma, söylemin politik alana devşirilmesinin nasıl ve hangi bağlamlarda gerçekleştiğini değerlendirmektedir. Söylemin yerelleşmesi sürecinde Amerikan politik düşüncesindeki küresel aktörler yerel temsilcilere dönüşmüş, şeytani misyonlar Komünistlerden Kemalistlere ya da ılımlı İslamcılara devredilmiştir. Telegram komplo söyleminin yerelleşmesi aynı zamanda Türkiye’deki İslamcılığın politik sınırlarına ilişkin veriler de sunmaktadır. Tarihsel olarak kurulmuş İslamcı/laik, dindar/seküler ayrımları telegram komplo söyleminin en önemli temalarından birisini oluşturmakta ve söylem aracılığıyla yeniden üretilmektedir. Bu bağlamda çalışma, ulusal ve uluslararası politik olayları anlama ve yorumlama biçimleri ile komplo söyleminin oluşturduğu evrenlerin özdeşlik zeminine işaret etmekte ve onun yeniden üretilme safhalarını telegram komplo söylemi aracılığıyla soruşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

beyin yıkama, zihin kontrolü, komplo teorisi, İslamcılık, radikalleşme

From Mind Control to Telegram: The Localization Dynamics of a Conspiracy Discourse

Öz

This study aims to examine the localization dynamics of discourses related to brainwashing and mind control through the “telegram” conspiracy discourse in Turkey. According to this discourse, telegram is the name of a mind control device and is often used for political purposes in Turkey. The Telegram conspiracy discourse appears as a political framing tool of the IBDA/C group commencing from the Salih Mirzabeyoglu case. This political framing is formed by the localization of international conspiracy discourses in various contexts. Global actors in American political thought have turned into local representatives, satanic missions have been transferred from Communists to Kemalists or moderate Islamists. The localization of the discourse also provides insights on the political boundaries of Islamism. Islamist/secular, religious/secular dichotomies that are historically proposed are reproduced through this conspiracy theory. The conspiracy discourse also constitutes one of the sources of the group's radicalism. This study points out the identical ground, which is establised by the ways of understanding and interpreting political events and the universe created by the conspiracy discourse. It also investigates its reproduction process.

Anahtar Kelimeler

brainwashing, mind control, conspiracy theories, radicalization, Islamism

Kaynakça

• Açıkel, Fethi (1996), “’Kutsal mazlumluğun’ psikopatolojisi”, Toplum ve Bilim, 70: 153-196.
• Akademya (2011), “Telegram Dosyamız Vesilesiyle”, Akademya, 77-85.
• Akcebe, Ömer Emre (2011), “Zihin Kontrolü ve İnsan”, Akademya, 109-126.
• Akcebe, Ömer Emre (2013), “Erkut Ersoy ile Zihin Kontrolü Üzerine”, Akademya, 381-384.
• Akcebe, Ömer Emre (2013), “Telegram Teknolojisi Üzerine”, Akademya, 344-350.
• Akcebe, Ömer Emre ve Fatih Turplu (2013), “Aytunç Altındal: ‘Elektromanyetik Zihin Kontrolü Vardır!’”, Akademya, 351-358.
• Akkoyunlu, Karabekir ve Kerem Öktem (2016) “Existential insecurity and the making of a weak authoritarian regime in Turkey”, Southeast European and Black Sea Studies , 16 (4): 505-527.
• Alkan, Aydın (2007), "Telegram- Zihin Kontrolü ve Vizyon Filmleri- IV Düşünce Kontrolü”, Baran, 23.
• Baer, Marc David (2013), “An Enemy Old and New: The Dönme, Anti-Semitism, and Conspiracy Theories in the Ottoman Empire and Turkish Republic.” The Jewish Quarterly Review, 103(4): 523-555.
• Bali, Rıfat (2013), Toplu Makaleler- II Türkiye'de Antisemitizm ve Komplo Kültürü (İstanbul: Libra Kitap).
• Bali, Rıfat (2016), Komplo Teorileri Cehaletin ve Antisemitizmin Resm-i Geçidi (İstanbul: Libra Kitap).
• Balta, Evren, Rovira Kaltwasser, Alper Yağcı (2020), “Populist attitudes and conspiratorial thinking. Party Politics, 28(4): 625-637.
• Barkun, Micheal (2003), A Culture of Conspiracy Apocalyptic Visions in Contemporary America (California: University of California Press).
• Baştürk, Efe (2014), “Mağduriyet ile İktidar Arzusu Arasında Türk Sağı: Komplocu Bir Söylemin Anatomisi”, Teorik Bakış, 5: 117-150.
• Bora, Tanıl (1996), “Komplo Zihniyetinin Örnek Ülkesi Türkiye”, Birikim, 90: 42-44.
• Byford, Jovan (2011), Conspiracy Theories A Critical Introduction (New York: Palgrave Macmillan).
• Carruthers, Susan (1998), “‘The Manchurian Candidate’ (1962) and the Cold War brainwashing scare”, Historical Journal of Film, Radio and Television, 18(1): 75-94.
• Coady, David (2006), “An Introduction to the Philosophical Debate about Conspiracy Theories”, David Coady (der.), Conspiracy Theories The Philosophical Debate, (Hampshire: Ashgate Publishing): 1-12.
• Cumhuriyet, (2013), “Telekinezi dünyanın dilinde: Bu bir şaka değil!”, (14 Nisan 2023).
• Çaylı, Eray (2018), “Conspiracy theory as spatial practice: The case of the Sivas arson attack, Turkey”, Environment and Planning D: Society and Space, 36(2): 255-272.
• Çınar, Menderes (2005), Siyasal Bir Sorun Olarak İslamcılık (Ankara: Dipnot).
• Çiğdem, Ahmet (2018), “İslamcılık ve Türkiye Üzerine Bazı Notlar”, Yasin Aktay (der.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce İslamcılık (İstanbul: İletişim Yayınları): 26-33.
• Çileli, Burak (2003), “‘Telegram-Zihin Kontrolü’ Kitabı ve ‘Din mi İlim mi’ Çekişmesinin Neticesi.” Beklenen Yeni Nizam, 19-22.
• Douglas, Karen, Joseph Uscinski, Robbie Sutton, Aleksandra Cichocka, Turkay Nefes, Chee Ang, Farzin Deravi (2019), “Understanding Conspiracy Theories.” Advances in Political Psychology, 40(S1): 3-35.
• Dunne, Matthew (2013), A Cold War State of Mind (Boston: University of Massachusetts Press).
• Ekin, Sencer (2011), “Telegram ve Zihin Kontrolünün Bazı Temelleri”, Akademya, 127-154.
• Erdal, Salih (2008), “Telegramı Kimler Yapıyor?”, Baran, 8.
• Gosa, Travis (2011), “Counterknowledge, racial paranoia, and the cultic milieu: Decoding hip hop conspiracy theory.” Poetics, 39(3): 187-204.
• Göçek, Fatma Müge (2011), The Transformation of Turkey Redefening State and Society from the Ottoman Empire to Modern Era (London: I.B. Tauris).
• Gökdemir, Orhan (2019). “Bizim sevgili hastalığımız”, soL Haber, (10 Haziran 2023).
• Gözcü, Oğuzhan (2008), “Fetullahçılar, Scientology ve Telegram”, Baran, 42-45.
• Guida, Michelangelo (2008), “The Sèvres Syndrome and “Komplo” Theories in the Islamist and Secular Press”, Turkish Studies, 9(1): 37-52.
• Gürpınar, Doğan (2020), Conspiracy Theories in Turkey (New York: Routledge).
• Hepkon, Haluk (2012), Jön Türkler ve Komplo Teorileri (İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi).
• Hofstadter, Richard (1996), The Paranoid Style in American Politics and Other Essays (Cambridge: Harvard University Press).
• Husting, Ginna ve Martin Orr (2007), “Dangerous Machinery: “Conspiracy Theorist” as a Transpersonal Strategy of Exclusion.” Symbolic Interaction, 30(2): 127-150.
• Hürriyet (2008), “Hepsi birden delirdi mi yoksa zihin kontrolü mümkün mü?”, 14 Mart 2023.
• Hürriyet (2012), “Abdullah Gül Üniversitesi’nde Stanford modeli uygulanacak”, 12 Mayıs 2023.
• Karaosmanoğlu, Kerem (2009), “Bir Komplo Söyleminden Parçalar: Komplo Zihniyeti, Sıradan Faşizm ve New Age”, Kültür ve İletişim, 12(1): 95-126.
• Karaosmanoğlu, Kerem (2020), “The discourse of üst akıl: a search for hegemony in the Turkish media”, Southeast European and Black Sea Studies, 21(1): 77-99.
• Karaosmanoğlu, Kerem (2021), Komplo Teorileri Disiplinlerarası Bir Giriş (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Keeley, Brain (1999), “Of Conspiracy Theories”, Journal of Philosopy, 96 (3): 109-126.
• Knight, Peter (2003), Conspiracy Theories in American History (California: ABC-CLIO).
• Lancaster, Roger (2011), Panic: A Guide to the Uses of Fear (Berkeley, University of California Press).
• McEntee, Joy (2023), “Alex's Voice in A Clockwork Orange: Nadsat, Sinny and Cold War Brainwashing Scares.” Matthew Melia ve Georgina Orgill (der.), Anthony Burgess, Stanley Kubrick and A Clockwork Orange. London: Palgrave Macmillan. 221-241.
• Melley, Timothy (2008), “Brainwashed! Conspiracy Theory and Ideology in the Postwar United States”, New German Critique, 35(1): 145-164.
• Melley, Timothy (2011), “Brain Warfare: The Covert Sphere, Terrorism, and the Legacy of the Cold War”, Grey Room, 45: 18-41.
• Mirzabeyoğlu, Salih (2011), “Odası / B- Yedi’den Seçmeler”, Akademya, 3-76.
• Mirzabeyoğlu, Salih (2013), Ölüm Odası B- Yedi (İBDA Yayınları: İstanbul).
• Nefes, Turkay Salim (2015), “Understanding Anti-Semitic Rhetoric in Turkey Through the Sèvres Syndrome”, Turkish Studies, 16(4): 572-587.
• Nefes, Turkay Salim (2017), “The impacts of the Turkish government's conspiratorial framing about the Gezi Park Protests”, Social Movement Studies, 16(5): 610-622.
• Nefes, Turkay Salim (2019), “Explaining negative descriptions of Armenians in Turkish Parliamentary Speeches debates 1983-2016”, South European Society and Politics, 24(3): 397-419.
• Nefes, Turkay Salim (2019), “The Conspirational Style in Turkish Politics Discussing the Deep State in the Parliament”, Joseph Uscinski (der.), Conspiracy Theories and the People Who Believe Them (Oxford: Oxford University Press): 385-394.
• Özman, Aylin ve Kadir Dede (2016), “Türk Sağı ve Masonluğun Söylemsel İnşası: İktidar, Bilinmezlik ve Komplo”, İnci Özkan Kerestecioğlu ve Güven Gürkan Öztan (der.), Türk Sağı Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri (İstanbul: İletişim Yayınları): 169-201.
• Özönder, Şener (2005), “Telegram ve Zihin Kontrolünün Temelleri”, Aylık, 32-43.
• Popper, Karl (2006), “The Conspiracy Theory of Society”, David Coady (der.), Conspiracy Theories The Philosophical Debate (Hampshire: Ashgate Publishing): 13-15.
• Poyraz, Ergun (2007), Musa’nın Gülü (İstanbul: Togan Yayıncılık).
• Räikkä, Juha (2009), “On Political Conspiracy Theories”, The Journal of Political Philosopy, 17(2): 185-201.
• Räikkä, Juha ve Lee Basham (2019), “Conspiracy Theory Phobia”, Joseph Uscinski (der.), Conspiracy Theories and the People Who Believe Them (New York: Oxford University Press): 178-186.
• Robins, Robert ve Jerrold Post (1997), Political Paranoia The Psychopolitics of Hatred (London: Yale University Press).
• Sağlam, Erol (2020), “What to do with conspiracy theories? Insights from contemporary Turkey”, Anthropology Today, 36(5): 18-21.
• Selim, Faruk (2007), “Fikir Sofrası.” Baran, 17.
• Smallpage, Steven (2019), “Conspiracy Thinking, Tolerance, and Democracy.” Joseph Uscinski (der.) Conspiracy Theories and the People Who Believe Them (New York: Oxford Univesity Press): 187-198.
• Sofuoğlu, Nasuh (2022), “Ontological Insecurity on the European Union's Periphery: The Case of Greece-Turkey Bilateral Relations”, Yayımlanmamış doktora tezi, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul.
• Soykan, Hayreddin (2013), “Kültür Emperyalizminin Gözde Silahı Telegram”, Akademya, 5-26.
• Spyros A. Sofos ve Richard Meissner (Reviewing editor) (2021), “Space and the emotional topography of populism in Turkey: The case of Hagia Sophia”, Cogent Social Sciences, 7(1): 1-15.
• Stewart, Kathleen (2021), “Komplo Teorisinin Dünyaları”, (çev. Bülent Doğan), Cogito, 7-14.
• Süvari, Reha (2011), “Askeri Bir Silah Olarak Telegram-Zihin Kontrolü”, Akademya, 86-108.
• Süvari, Reha (2013), “Telegram Uzmanı Bir Kuruluş: Stanford Araştırma Enstitüsü”, Baran, 20-22.
• Süvari, Reha (2013), “Telegram'ın Atatürkçülerden Muhafazakârlara Devri”, Baran, 20-21.
• Süvari, Reha (2013), “Telegramcı Devlet ve Dünya Düzeni”, Akademya, 160-231.
• Şenel, Gülçin (2011), “Dünya Kontrolü, Otoriteye İtaat ve Miligram Deneyi”, Baran, 20-21.
• Şenel, Gülçin (2012), “Sapık Amerikan Başkanının Zihin Kontrolü Köleleri”, Baran, 20-21.
• Şenel, Gülçin (2013), “Niçin Telegram?”, Akademya, 232-292.
• Tangün, Yiğit Alp ve İsmet Parlak, (2020), “Politik Söylemin ‘Komplo Teorisi Formu’na Özdeş Sınırları: Kanaat Teknisyeni, Habitus ve İktidar Stratejileri”, Mülkiye Dergisi, 44(2): 287-320.
• Uyar, Hülya (2013), “Telegram Vesilesiyle: Üst İnsan mı, Biyolojik Robot mu?”, Akademya, 410-413.
• Yalçın, Soner (2016), “Sara hastası CIA Başkanı”, Sözcü, 10 Mayıs 2016.
• Yazmacı, Ümit (2013), “Basitleştirmek, İfşa Etmek, Gizemini Çözmek: Pierre- Andre Taguieff ve Seküler Zamanlarda Antisemit Komplocu Tahayyül”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 1(1): 153-180.
• Yeni Şafak (2005), “Parapsikolojik saldırı”, (4 Nisan 2023).