Güvence Denetimi ve Hukuki Altyapısı

Yıl 2024, Cilt: 79 Sayı: 2, 223 - 250, 04.06.2024

Gökhan Aydoğan Emrah Ertugay

https://doi.org/10.33630/ausbf.1395488

Öz

Şirketlerin üretmiş olduğu bilgilerin bilgi kullanıcıları için güvenilir olmasını sağlamaya yönelik hukuki araçlardan en önemlisi “denetim”dir. Denetimin farklı türleri olmakla birlikte bunlar arasında “güvence denetimi”; finansal ve finansal olmayan özel nitelikli bilgilerin tarafsız, bağımsız ve uzman kişiler tarafından bu alana ilişkin oluşturulan belirli standartlar çerçevesinde incelenip “doğrulama hizmeti” veya “doğrudan denetim” yoluyla “makul” veya “sınırlı” olmak üzere iki tür güvence düzeyine ulaşılmasına yönelik bir faaliyettir. Söz konusu faaliyet, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu bünyesindeki Uluslararası Bağımsız Denetim ve Güvence Denetimi Standartları Kurulu tarafından hazırlanan ve Türkiye de dâhil birçok ülkede model olarak kullanılarak yürürlüğe konulan belirli standartların kapsadığı konularda yürütülebilmektedir. Türkiye’de özellikle son dönemde daha da önem kazanmış olan konkordato süreçleri, sürdürülebilirlik raporlamaları ve sermaye piyasası araçlarının halka arzı için hazırlanan izahnamelerde yer alan birtakım bilgiler hakkında güvence denetiminin gerçekleştirilmesi bu konuda yürürlüğe konulan standartları önemli kılmaktadır.
Bu çalışmada güvence denetiminin kavramsal çerçevesi ve terminolojisi, hukuki altyapısı, yürürlükte olan güvence denetimi standartları ve güvence denetiminin Türkiye’deki kullanım alanları ele alınmıştır. Aynı zamanda bu faaliyetin yürütülmesine temel teşkil eden güvence denetimi sözleşmesi; sözleşmenin tarafları, şekli ve hukuki niteliği bağlamında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Anonim şirketler, Denetim, Güvence denetimi, Uluslararası Güvence Denetimi Standartları

Assurance Engagement and its Legal Basis

Öz

The most important legal instrument created to ensure that the information produced by companies is reliable for information users is “audit”. While there are different types of auditing, “assurance engagement” is the service in which financial and non-financial special quality information are examined through “direct engagement” or “attestation engagement” by impartial and independent experts within the framework of certain standards established in this field and provides two types of assurance level as “reasonable” or “limited”. Assurance engagements can be realized within the framework of standards prepared by the International Independent Auditing and Assurance Standards Board (IASB) within the International Federation of Accountants (IFAC). Several countries, including Turkey, have accepted and taken these standards as a model.
Performing assurance engagements on certain information included in concordatum processes, sustainability reporting and prospectuses prepared for the public offering of capital market instruments, which have recently gained more importance in Turkey, makes the standards put into effect in this regard important.
In this study, the conceptual framework and terminology of assurance engagement, its legal basis, assurance engagements standards in force and the possible areas of use of the assurance engagements in Turkey are analyzed. It is also examined the assurance engagement contract, which constitutes the basis for the execution of this activity, in terms of the parties to this contract, its form and legal nature.

Anahtar Kelimeler

Joint-Stock Companies, Audit, Assurance Engagement, International Standards on Assurance Engagements

Kaynakça

• Akerlof, George A. (1970), “The Market for ‘Lemons’: Quality Uncertainty and the Market Mechanism”, The Quarterly Journal of Economics, 84(3): 488-500.
• Altıntaş, Nergis Nalan (2010), “Bağımsız Denetim ve Vergi Denetimi Dışındaki Güvence Hizmetleri: Türkiye’deki Uygulamalar Hakkında Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Atabay, Esra ve Engin Dinç (2017), “3402 nolu Güvence Hizmetleri Standardı ve Bağımsız Denetçilerin Bu Standarda Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1): 113-121.
• Aydoğan, Gökhan (2021), Anonim Şirketlerde Kamuyu Aydınlatma Belgelerinden Doğan Hukuki Sorumluluk (Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü).
• BDS 402, Hizmet Kuruluşu Kullanan Bir İşletmenin Bağımsız Denetiminde Dikkate Alınacak Hususlar.
• BDS 700, Finansal Tablolara İlişkin Görüş Oluşturma ve Raporlama.
• Elliot, Robert K. (1995), “The Future of Assurance Services: Implications for Academia”, Accounting Horizons, December, Vol. 9, No. 4: 118-127.
• Elliott, Robert. K. (1998), “Assurance services and the audit heritage”, CPA Journal, 68(6): 41-47.
• GDS 3000, Tarihî Finansal Bilgilerin Bağımsız Denetimi veya Sınırlı Bağımsız Denetimi Dışındaki Güvence Denetimleri.
• GDS 3400, İleriye Yönelik Finansal Bilgilerin İncelenmesi.
• GDS 3410, Sera Gazı Beyanlarına İlişkin Güvence Denetimleri.
• GDS 3420, Bir İzahnamede Yer Alan Proforma Finansal Bilgilerin Derlenmesine İlişkin Raporlama Yapmak Üzere Üstlenilen Güvence Denetimleri.
• Grant, Simon ve Gary Pflugrath (2019), “Minimum Financial Requirements Report Amendments” (https://www.cpaaustralia.com.au/-/media/corporate/allfiles/document/media/submissions/audit-assurance/qbcc-minimum-financial-requirements-report.pdf?la=en&rev=6f892318c8fa4c6 7864ee3c88490f7c1, Son erişim tarihi: 15.11.2023).
• Hasan, Mahreen, Steven Maijoor, Theodore J. Mock, Peter Roebuck, Roger Simnett ve Ann Vanstraelen (2005), “The Different Types of Assurance Services and Levels of Assurance Provided”, International Journal of Auditing, 9(2): 91-102.
• Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli Raporları (The Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) raporları (https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/, Son erişim tarihi: 15.11.2023).
• IAASB (2013), Basis for Conclusions Prepared by the Staff of the IAASB-ISAE 3000 (Revised), Assurance Engagements Other than Audits or Reviews of Historical Financial Information-International Framework for Assurance Engagements and Related Conforming Amendments.
• IAASB (2022), International Framework for Assurance Engagements (https://www.iaasb.org/ publications/2022-handbook-international-quality-management-auditing-review-other-assurance-and-related-services, Son erişim tarihi: 15.11.2023).
• Kardeş Selimoğlu, Seval ve Arzu Özsözgün Çalışkan (2016), “Sürdürülebilirlik Bağlamında: Uluslararası Güvence Denetimi Standardı GDS (ISAE) 3410 Sera Gazı Beyanları-II”, Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(48): 1-20.
• Kardeş Selimoğlu, Seval, Aylin Poroy Arsoy, Tuba Bora Kılınçarslan (2022), “Güvence Denetiminin Unsurları Bağlamında Uluslararası Güvence Denetimi Standardı 3410’a Göre Sera Gazı Beyanlarına İlişkin Güvence Oluşturulması”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz (95): 21-34.
• Knechel, W. Robert (2021), “The Future of Assurance in Capital Markets: Reclaiming the Economic Imperative of the Auditing Profession”, Accounting Horizons, 35(1): 133-151.
• KPMG (2013), Uluslararası Destek Hizmetleri Uygulamaları, KPMG Türkiye Araştırma Raporu, Finansal Hizmetler, Türkiye.
• Özkorkut, Korkut (2013), Anonim Şirketlerde Bağımsız Denetim (Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü).
• Tekinalp, Ünal, Reha Poroy, Ersin Çamoğlu (2019), Ortaklıklar Hukuku I, (İstanbul: Vedat Kitapçılık).
• Ural, Nuray ve Yanık, Zeki (2022), “Tarihi Finansal Bilgilerin Bağımsız Denetimi veya Sınırlı Bağımsız Denetimi Dışındaki Güvence Denetimleri Standardı (GDS 3000) ve Bir Uygulamanın Değerlendirilmesi”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 24(3): 505-531.