BİLİŞSEL ÇARPITMALARIN, HEMŞİRELERİN MESLEKİ BENLİK SAYGISINA ve HEMŞİRELİK ALGISINA ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 193 - 206, 30.06.2020

Cansu Çakır , Kadriye Buldukoğlu

Öz

Amaç: Bu araştırma, öğrenci ve mezun hemşirelerin bilişsel çarpıtmalarının, mesleki benlik saygısı ve hemşirelik algısına etkisi ve bu kavramların birbirleriyle olan ilişkilerinin ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.
Yöntem: Araştırma, bir üniversite hastanesinde ve bir sağlık yüksekokulunda yapılmıştır. Araştırmanın evrenini 322 mezun hemşire ve 338 öğrenci hemşire oluşturmuştur. Bu çalışmada “Mesleki Benlik Saygısı Ölçeği” ve “Bilişsel Çarpıtma Ölçeği” olmak üzere iki ölçek “Sosyodemografik Özellikler Soru Formu” ve “Hemşirelik Algısı Formu” olmak üzere iki adet soru formu kullanılmıştır. Bu araştırmada verileri değerlendirmek için tanımlayıcı istatistikler, Mann- Whitney U testi, Krusskall Wallis testi, One Way ANOVA, t testi ve ki kare testi kullanılmıştır.
Bulgular: Mezun hemşire grubunun yaş ortalaması 31.36±6.89, öğrenci hemşire grubunun yaş ortalaması ise 20,99±1.89 olarak saptanmıştır. Öğrenci hemşirelerde bilişsel çarpıtma ölçeğinin “olumsuz benlik algısı” ve “kendini suçlama” alt boyutlarına ait puan ortalamalarının, mezun hemşirelerde ise “çaresizlik” ve “umutsuzluk” alt boyutlarına ait puan ortalamalarının yüksek olduğu saptanmıştır. Öğrenci ve mezun hemşirelerde bilişsel çarpıtmaların, mesleki benlik saygısını ve hemşirelik algısını etkilediği saptanmıştır. Öğrenci ve mezun hemşireler, hemşirelik kavramını “fedakarlık yapan” temasına ait metaforlara benzetmiştir. Mezun hemşireler hemşireliği “tükenmişlik” ifadeleriyle anlatırken, öğrenci hemşireler “bakım” ifadelerini kullanmıştır. Her iki grup da ikinci bir şans verilse, hemşirelik mesleğini yeniden seçmeyeceğini belirtmiştir ve “mesleğe saygınlık kazandırılmalı” görüşünü ifade etmişlerdir.
Sonuç: Öğrenci ve mezun hemşirelerde bilişsel çarpıtmalar, mesleki benlik saygısını ve hemşirelik algısını etkilemektedir. Öğrenci ve mezun hemşirelerde bilişsel çarpıtmaların varlığı saptandığından farkındalığı artırmak için eğitimler verilmesi ve daha kapsamlı sonuçlara ulaşılabilmesi için aynı konuda kalitatif çalışmaların yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, Bilişsel Çarpıtmalar, Algı, Mesleki Benlik Saygısı, Benlik Saygısı

Destekleyen Kurum

Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi

Proje Numarası

Proje No: 2013.02.0122.006

The Effect of Cognitive Distortions on Nurses' Professional Self-Esteem and Nursing Perception

Öz

Proje Numarası

Proje No: 2013.02.0122.006

Kaynakça

• Adriaenssens, J., De Gucht ,V., Van Der Doef, M., Maes, S. 2011. Exploring the burden emergency care: predictors of stress-health outcomes in emergency nurses. Journal of Advanced Nursing; 67(6): 1317-1328.
• Ağır, M. 2007. Üniversite öğrencilerinin bilişsel çarpıtma düzeyleri ile problem çözme becerileri ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akyüz, İ. 2015. Hemşirelerin tükenmişlik ve depresyon düzeylerinin çalışma koşulları ve demografik özellikler açısından incelenmesi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi; 3(1): 21-34.
• Alford, B. A., Beck, A. T. 1997. The integrative power of cognitive therapy. New York: The Guilford Press.
• Arıcak, O. T. 1999. Öğretmen adaylarının benlik saygısı ve mesleki benlik saygılarının geliştirilmesine yönelik bir grupla psikolojik danışma uygulaması. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi; 11:11-22.
• Arıcak, T., Dilmaç, B. 2003. Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin birtakım değişkenler açısından benlik saygısı ile mesleki benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi; 3(1): 1-7.
• Ayaz , S., Beydağ, K. D. 2014. Hemşirelerin iş yaşamı kalitesini etkileyen etmenler: balıkesir örneği. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi; 2(1):60-69.
• Beck, J. S., Bieling, P. J. 2004. Bilişsel terapi kuram ve uygulamaya giriş. bir sanat ve bilim olarak kısa terapiler uygulayıcılar için rehber. Ed. M. Dewan, B. N. Steenbarger, R. P. Greenberg. (P. G. Gökalp, Çev.). pp.15-50, Ankara: Pelin Ofset Matbaacılık.
• Beck, J. S. 2011. Cognitive behavior therapy: basic and beyond. 1.Baskı. pp. 29-45, New York: Guilford Press.
• Bölükbaş, N. 2018. Hemşirelik öğrencilerinin meslek seçimi ve etkileyen faktörler. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi; 1(1): 10-17.
• Burkhardt, M. A., Nathaniel, A. K. 2013. Çağdaş hemşirelikte etik. (Ş. E. Alpar, N. Bahçecik, Ü. Karabacak, Çev.). İstanbul: İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık.
• Canadas De la Fuente, G.A., Vargas C., San Luis, C., Garcia, I., Canadas, G.R., De la Fuente E.I. 2015. Risk factors and prevalence of burn,out syndrome in the nursing profession. Intarnational Journal of Nursing Studies; 52(1): 240-249.
• Chitty, K. K., Black, B. P. 2007. Professional nursing: concepts and challange. Missouri: Saunders Company.
• Çam, M.O., Engin, E. 2017. Hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi; 10(57): 501-507.
• Çetinkaya Uslusoy, E., Paslı Gürdoğan, E., Kurt, D. (2016). Hemşirelerde mesleki benlik saygısı ve meslektaş dayanışması. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi; 7(1): 29-35.
• Çınar, N., Şahin, S., Sözeri, C., Cevahir, R., Akburak, Ö. 2011. Erkek öğrencilerin hemşirelik mesleğini tercih nedenleri ve öğrencilere göre hastaların tepkisi ve sağlık çalışanlarının yaklaşımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi; 6(17): 15-25.
• Dinç, S., Kaya, Ö., Şimşek, Z. 2007. Harran üniversitesi sağlık yüksekokulu öğrencilerinin hemşirelik mesleği hakkındaki bilgi, düşünce ve beklentileri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 10(1): 1-9.
• Elibol, E., Harmancı Seren, A.K. 2017 Reasons nursing students choose the nursing profession and their nursing image perceptions: A survey study. Nursing Practice Today; 4(2): 67-78.
• Erden, M., Akman, Y. 2007. Eğitim psikolojisi: gelişim, öğrenme, öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Fındık, Ü. Y., Erol, Ö., Süt, N., Motör, D. 2011. Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 27(3): 55-65.
• Glerean, N., Hupli, M., Talman, K., Haavisto, E. 2017. Young peo‐ ples' perceptions of the nursing profession: An integrative review. Nurse Education Today; 57: 95–102.
• Jirwe, M., Rudman, A. 2012. Why choose a career in nursing?. Journal of Advanced Nursing; 68(7): 1615–1623.
• Kars, V. , Arslan, N. , Erik, L., Avci, N., Bucaktepe, P.G., Celepkolu, T., Şahin, H.A. 2014. Lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçiminde karşılaştığı sorunlar ve bu sorunların anksiyete ve depresyonla ilişkisi. Dicle Tıp Dergisi; 41:187-190.
• Kavurmacı, M., Küçükoğlu, S. 2014. Erkekler neden hemşire olmak istiyor?. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi;17(1): 1-5.
• Kaya, İ. 2018. Akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalar ölçeğinin (ABİBÇÖ) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; 14(3): 1082-1098.
• Kaya, N., Kaya, H., Ayık, S. E., Uygur, E. 2010. Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi;7(1): 401-419.
• Konuk Şener, D., Karaca, A., Açıkgöz, F., Süzer, F. 2011. Hemşirelik eğitimi mesleki benlik algısını değiştirir mi?. Dicle Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi; 1(3):12-16.
• Köroğlu, E. 2012. Klinik psikiyatri. pp. 643-686, Ankara: HYB Basım Yayın.
• Marcinowicz, L., Owlasiuk, A., Slusarska, B., Zarzycka, D., Pawlikowska, T. 2016. Choice and perception of the nursing profession from the perspective of Polish nursing students: a focus group study. BMC Medical Education; 16(243): 1-8.
• Okumuş, F., Mete, M., Bakiyev, E., Kaçire, İ. 2013. Umutsuzluk tükenmişlik iş memenuniyeti kavramları arasındaki ilişkinin analizi eğitim sektöründe bir uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi; 12(47):191-202.
• Özen Bekar, E., Konuk Şener, D., Yılmaz, Ç., Cangür, Ş. 2017. Hemşire ve sosyal çalışmacıların mezuniyet öncesi ve sonrası mesleki benlik saygılarının değerlendirilmesi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi; 2(4): 50-55.
• Özpancar, N., Aydın, N., Akansel, N. 2008. Hemşirelik 1.sınıf öğrencilerinin hemşirelik mesleği ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 12(3): 9-17.
• Öztemel, K. 2012. Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi; 32: 459-477.
• Özvurmaz, S., Öncü, A. Z. 2018 . Vardiyalı ve nöbet sistemi şeklinde çalışma düzeninin hemşireler üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi; 2(1): 39-46.
• Sarıkoç, G., Kaplan, M. 2017. Hemşirelik öğrencilerinin sosyal duygusal öğrenme becerileri, mesleki benlik saygısı ve akademik branş memnuniyetleri arasındaki ilişki. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi; 25(3): 201-208.
• Tambağ, H., Can, R., Kahraman, Y., Şahpolat, M. 2015. Hemşirelerin çalışma ortamlarının iş doyumu üzerine etkisi. Bakırköy Tıp Dergisi; 11(4):143-149.
• Ten Hoeve, Y., Jansen, G., Roodbol, P. 2014. The nursing profession: Public image, self-concept and professional identity. A discussion paper. Journal of Advanced Nursing; 70: 295-309.
• Timmins, F., King, C., de Vries, J.M.A., Jhonson, M., Cullen, J.G., Haigh, C. 2018. Altruism, honesty and religiosity in nursing students. Journal of Clinical Nursing; 27:3687-3698.
• Tüfekçi, F. G., Yıldız, A. 2009. Öğrencilerin hemşireliği tercih etme gerekçeleri ve gelecekleri ile ilgili görüşleri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 12(1): 31-37.
• Tümkaya, S.,Uştu, H. 2016. Tükenmişliğin mesleğe bağlılıkla ilişkisi: sınıf öğretmenleri üzerine bir araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; 12(1): 272-289.
• Türkçapar, M. H. 2007. Bilişsel terapi temel ilkeler ve uygulama. Ankara: HYB Basım Yayın.
• Ulusoy, E. Ç., Alpar, Ş. E. 2013. Hemşirelerde meslektaş dayanışması ve iş doyumu ile ilişkisi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi; 21(3):154-163.
• Wills, F. 2009. Beck's cognitive therapy distinctive features. pp.41-42, East Sussex: Routledge.
• Yeşilçiçek Çalık, K., Aktaş,S., Kobya Bulut, H., Özdaş Anahar, E.2015. Vardiyalı ve nöbet sistemi şeklindeki çalışma düzeninin hemşireler üzerine etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi; 1(1): 33-45.
• Yeşilyaprak, B. 2008. Eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yüksel Kaçan, C., Örsal, Ö., Köşgeroğlu, N. 2016. Hemşirelerde iş doyumu düzeyinin incelenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi; 18(3): 1-11.
• Zerwekh, J., Claborn, J. C. 2006. Nursing today transition and trends. Missouri: Sounders Elsevier.