Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Babalarda Babalık Rollerine İlişkin Farkındalık Yaratma

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 32 - 45, 30.12.2020

Nazan Çakırer Çalbayram , Nurgün Platin

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, bir zihinsel engelli çocuk okuluna devam eden öğrencilerin babalarına verilen eğitimin babalık rollerine ilişkin farkındalık/bilinç düzeylerine etkisinin belirlenmesidir. Yöntem: Çalışma tek gruplu öntest-sontest, yarı deneysel araştırma deseni ile yapılmıştır. Çalışma öğretilebilir zihinsel engelli çocuğu olan 18 baba ile gerçekleştirilmiştir. Lamb’in baba tipolojisine göre, babanın üç katılım boyutuna yönelik formlar düzenlenmiş ve eğitim hazırlanmıştır. Veriler Baba-Anne Görüşme Formları kullanılarak toplanmıştır. Eğitim öncesi; baba ve anneye göre, babanın babalık rolüne ilişkin veriler toplanmıştır. Sonrasında babalara babanın çocuğun dünyasındaki yerine ilişkin farkındalığı arttırma eğitimi düzenlenmiştir. Eğitimden on beş gün sonra tekrar baba ve anneye göre, babanın babalık rolüne ilişkin verileri toplanmıştır. Bulgularda yer alan anne görüşleri, babaların eğitim öncesi ve sonrası yanıtlarını doğrulamak üzere kullanılmıştır. Etik kurul onayı ile baba ve annelerden yazılı onam alınmıştır. Değerlendirmede ortalama, standart sapma, yüzdelik istatistikleri ve Wilcoxon testi kullanılmıştır. Bulgular ve Sonuç: Çalışmada babaların eğitim sonrası “etkileşim” ve “sorumluluk” boyutlarındaki etkinliklere daha fazla katıldıkları belirlenmiştir. Annelerin gözlemleri de babaların katılımlarının arttığını doğrular nitelikte olmuştur (p<0.05). Diğer taraftan baba katılım boyutlarından “ulaşılabilirlikte” eğitim sonrası puanlarında sayısal artış olduğu görülmüş ancak bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Annelerin gözlemleri de babaları doğrular nitelikte olmuştur. Araştırma sonucunda; zihinsel engelli çocuğu olan babalara verilen eğitim ile babaların babalık rollerine ilişkin farkındalıklarının arttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Baba, Baba rolü, Farkındalık, Zihinsel Engelli Çocuk

Creating Awareness On Fathers With Mentally Disabled Children In Relation To Paternity Roles

Öz

Aim: This study was conducted to determine the effect of the education for creating awareness/conscious about fatherhood role for the fathers who have a child attends a school and work center for intellectual disability child. Methods: This study was using single group with pre-post test and quasi-experimental design. The study was conducted with the father and mothers of 18 intellectual disabilities. Three participation format of father forms were regulated and education was prepared according to the Lamb's father typology. Data were collected by using Father and Mother Interview Form. According to the father and mother, data about fatherhood roles were collected and then the education for increasing awareness was organized. Fifteen days after the education data related to the fatherhood roles according to the parents were collected. The ethical committee and written consents of the parents were taken. For statistical analysis, mean,standard deviation and percentage and Wilcoxon test. Results and Conclusion: In the study, the fathers said that they participated to the ‘interaction’ and ‘responsibilities’ dimensions after the education more. Also, the mothers confirmed this increased participation, too (p<0.05); on the other hand ‘accessibility’ dimension which is the father participation statute was increased as numerical but it is not meaningful as statistically (p>0.05). After the study; it is found that the awareness about fatherhood roles of the fathers have a child with intellectual disability was increased as requested with the education.

Anahtar Kelimeler

Father, Father's Role, Awareness, Mentally retarded child

Kaynakça

• Aldous, J., Mulligan, G.M., Bjarnason, T. 1998. Fathering over time: What makes the difference? Journal of Marriage and the Family; 60, 809-820.
• Altug Özsoy, S., Özkahraman, S., Çallı, F. 2006. Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yasadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi; 8(3):69-77.
• Andrew, G. 1969. Determinants of negro family decisions in managament of retardation. Journal of Marriage and The Family;30(4):612-617.
• Belsky, J., Gillstrap, A., Rovine, M. 1984. The Pennsylvania infant and family development project. I. Stability and change in mother infant and father infant II. Interactions in a family setting at one, three and nine months. Child Development; 55(3):692-705.
• Bristol, M.M., Gallagher, J.J., Schopler, E. 1988. Mothers and fathers of young developmentally disabled and nondisabled boys: Adaptation and spousal support. Developmental Psychology; 24: 441-451 Cabrera, N.J., Tamis-LeMonda C.S., Bradley, R.H., Hoffert, S., Lamb, M.E. 2000. Fatherhood in the twenty-first century. Child Development; 71(1):127-136.
• Cano, T., Perales, F., Baxter, J. 2019. A matter of time: father ınvolvement and child cognitive outcomes. Journal of Marriage and Family; 81: 164–184
• Carpenter, B. 2005. Disabled children: The father’s role http://www.fatherhoodinstitute.org/2005/disabled-children-the-fathers-role, (Erisim tarihi: 05.03.2010).
• Cook, L., Jones, R.M. 2007. Identity, intimacy and father involvement. North American Journal of Psychology; 9: 153-162
• Crouter, C.A., Perry-Jeckins, M., Huston, T. L., Mchale, S.M. 1987. Process underlying father involvement in dual-earner and single earner families. Developmental Psychology; 23(3):431-440.
• Çağdaş, A. 2003. Anne- baba-çocuk iletişimi. (pp. 14-16). Konya: Eğitim Kitapevi.
• Darga, H. 1999. Farklı sosyo – ekonomik düzeydeki babaların altı, on, on dört yaslarındaki çocukların eğitimine katılımlarının değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• DeGaetano, G. 2007. Medya çağında iyi anne baba olmak. (Çev. N.P. Öcel). (pp. 16). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dermott, E. 2003. The intimate father: Defining paternal involvement. Sociological research online. 8(4) http://www.socresonline.org.uk/8/4/dermott.html. (Erişim tarihi: 05.03.2010).
• Doherty, W.J., Kouneski, E.F., Ericson, M.F. 1998. Responsible fathering: An overview and conceptual framework. Journal of Marriage and The Family;5: 277-292
• Duran, A. 2010. Erkeksi rollerin baba katılımı ile ilişkisinin araştırılması, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Güngörmüş Özkardeş, O. 2010. Baba Olmak. (pp. 18-19). İstanbul: Remzi Kitabevi. Heinowitz, J. 1998. İmdat Baba Oldum, (Çev. Esin Sungur), (pp. 17-41). İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Herbert, E., Carpenter, B. 1994. Fathers the secondary partners: professional perceptions and a father’s reflections. Children & Society; 8: 31-41
• Holt, K.S. 1958. The home care of severely retarted children. Pediatrics; 22: 746-755.
• Kocayörük, E., Hatipoglu Sümer, Z. 2009. Baba katılım eğitiminin aile işlevlerine ve ergenlerin akran ilişkilerine etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama; 5:3-17
• Kuzucu, Y. 1999. Babalarıyla çatışma düzeyi yüksek ve düşük olan ergenlerin ve babalarının babalık rolüne ilişkin algılarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kuzucu, Y. 2011. Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi; 4: 79-91
• Lamb, M.E., Pleck, J.H., Charnov, E.L., Levine, J.A. 1987. A biosocial perspective on paternal behavior and involvement. In Lancaster JB, Altaman J, Rossi A, Sherrod RL. (Eds.). Parenting Across The Lifespan: Biosocial Perspectives, (pp. 11- 42). New York: Academic.
• Lamb, M.E. 1997. The role of the father in child development, Third Edition, (pp. 146-147). New York, ABD: John Willey and Sons, Inc.
• Lamb, M.E. 2000. The history of research on father involvement. Marriage & Family Review; 2(3): 23-42.
• Lamb, M.E. 2001. Kültürlerarası bakış açısı ile babanın çocuk gelişimindeki rolü ve önemi, Çocuğun Yaşamında Babanın Rolü ve Önemi Sempozyum Raporu, (pp. 17-38). Kansu Matbaacılık, AÇEV.
• Lamb, M.E. 2002. Father involvement and child development: Section preface. In C.S. TamisLeMonda & N. Cabrera (Eds.), Handbook of Father Involvement: Multidisciplinary Perspectives. (pp. 91-92). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Marfo, K., Cynthia, F.D., Dedrick, F., Barbour, N. 1998. Mother–child interactions and the development of children with mental retardation. (In: Burack AB, Hodapp RM, Zigler EF, editors), Handbook of Mental Retardation and Development, (pp. 637-668). Cambridge: Cambridge University Press.
• Marsiglio, W. 1991. Paternal engagement activities with minör children, Journal of Marriage and the Family; 53: 973-986.
• McBride, B.A. 1990. The effects of a parent education/play group program on father involvement in child rearing, Family Relations; 39: 250-256.
• McConkey, R. 1994. Early intervention: planning futures, shaping years. Mental Handicap Research; 7: 4-15.
• Meral, B.F., Cavkaytar, A. 2012. Fathers’ involvement in childrearing practices of their children with intellectual disabilities, Journal of Education and Future;1: 91-106.
• Pekel Uludağlı, N. 2017. Baba katılımında etkili faktörler ve baba katılımının baba, anne ve çocuk açısından yararları. Türk Psikoloji Yazıları; 20(39): 70-88.
• Pino, O. 2000. The effect of context on mother’s interaction style with down’s syndrome and typically developing children. Research in Developmental Disabilities; 21: 329-346.
• Pleck, J.H. 2007. Why could father involvement benefit children? Theoretical perspectives, Applied Development Science; 11: 196-202
• Roberts, D., Coakley, T.M., Washington, T.J. & Kelley, A. 2014. Fathers’ perspectives on supports and barriers that affect their fatherhood role. Sage Open: 1-10.
• Rogge, J.U. 2001. Kaosla nasıl basa çıkılır (Çev. İnan Gürün), (pp. 118-119). İstanbul: Rota Yayınları.
• Tezel Sahin, F., Özyürek, A. 2008. 5-6 yaş grubu çocuğa sahip ebeveynlerin demografik özelliklerinin çocuk yetiştirme tutumlarına etkisinin incelenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi; 6: 395-414.
• Tezel Şahin, F. (2015). Sosyal Değişim Sürecinde Değişen Baba Rolü https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/TEZEL-%c5%9eAH%c4%b0N-Fatma-SOSYAL-DE%c4%9e%c4%b0%c5%9e%c4%b0M-S%c3%9cREC%c4%b0NDE-DE%c4%9e%c4%b0%c5%9eEN-BABA-ROL%c3%9c.pdf. (Erişim tarihi: 05.10.2019)
• Tutkun, C., Tezel Şahin, F. 2016. Anne, baba ve çocukların doğal gözlemleri: Bir kitapçı ortamında anne çocuk mu? Baba çocuk mu? Kastamonu Eğitim Dergisi; 24:5.
• Ünlü, S. 2010. Being fathered and being a father: examination of the general pattern of Turkish fathers’ and their own fathers’ ınvolvement level for children between the ages of 0-8, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Üstündag, B. 1994. 47. Kromozom, (pp. 5-15). İstanbul: Nesil Yayınları.