1998-2018 Arası Dönemde Türkiye’nin Afrika Deneyimi: Fikirden Eyleme Bir Dönüşüm

Yıl 2018, Cilt: 54 Sayı: 2, 65 - 94, 20.05.2018

Ebru Oğurlu

Öz

1998
yılında Afrika Eylem Planı ile başlayan geçen yirmi yıllık dönemde uzun
yıllardır ihmal edilen alanlardan biri olan Afrika ve Türkiye-Afrika ilişkileri
bugün Türk Dış Politikası’nın başta gelen gündem maddeleri arasına girmiştir. İlk
yıllarında oldukça mütevazı olarak insani boyutta başlayan Türkiye’nin Afrika
Politikası yıllar içinde ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel ve güvenlik
boyutları da dâhil olmak üzere çok-yönlü bir politikaya evrilmiş ve konu ile
ilgili hem fikirsel hem toplumsal hem de kurumsal düzlemlerde önemli değişiklikler
gözlenmiştir. Tüm bu gelişmeler, Türkiye’nin Afrika politikasını bölgesel ve küresel
güç iddialarının en temel göstergelerinden biri yapmıştır. Bu çalışmada 1998
yılında kabul edilen Afrika Eylem Planının yirminci yılında Afrika
politikasında yaşanan gelişmeler ve değişimler tartışılacak ve bu süre içinde
Türkiye’nin kıtadaki varlığını ve görünürlüğünü açık bir şekilde hissettirirken
Afrika’da önemli bir yumuşak güç kaynağı haline geldiği ortaya konmaya
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk dış politikası, Afrika açılımı, yumuşak güç

Kaynakça

• AfDP, OECD and UNDP. African Economic Outlook, OECD Publishing, Paris, 2017, http://www.oecd-ilibrary.org/development/african-economic-outlook-2017_aeo-2017-en; erişim: 05.02.2018.
• Aras, Bülent. “The Davutoğlu Era in Turkish Foreign Policy”, Insight Turkey, 33 (3), 2009, pp. 127-142.
• Balcı, Ali. Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Bayram, Mürsel. “Türk Dış Politikasının Dönüşüm Sürecinde Afrika”, ed. İdris Demir, Türkiye’nin Dış Politikası: Yeni Eğilimleri, Yeni Yönelimleri, Yeni Yaklaşımları, Dora Yayınları, 2014, s. 261-278.
• Çam, Serdar. “Bir Afrika Var Afrika’dan İçeru”, 2017, http://www.tika.gov.tr/tr/haber/bir_afrika_var_afrika_dan_iceru-32151; erişim: 20.01.2018.
• Çavuşoğlu, Mevlüt. 2017 Yılına Girerken Dış Politikamız, Dışişleri Bakanlığı’nın 2017 Mali Yılı Bütçe Tasarısının TBMM Genel Kurulu’na Sunulması Vesilesiyle Hazırlanan Kitapçık, 2016, s. 121, www.mfa.gov.tr/site_media/html/2017-yili-basinda-dis-politikamiz.pdf; erişim: 15.12.2017.
• Çavuşoğlu, Mevlüt. 2018 Yılına Girerken Girişimci ve İnsani Dış Politikamız, 2018 Mali Yılı Bütçe Tasarısı Vesilesiyle TBMM Genel Kuruluna Sunum, http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2018-yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf, s. 126; erişim: 09.02.2018.
• Davutoğlu, Ahmet. “Turkey’s Foreign Policy Vision: An Assessment of 2007”, Insight Turkey, 10 (1), 2008, pp. 77-96.
• Davutoğlu, Ahmet. Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul, 2010.
• Davutoğlu, Ahmet. 2013 Yılına Girerken Dış Politikamız, Dışişleri Bakanlığı’nın 2013 Mali Yılı Bütçe Tasarısının TBMM Genel Kurulu’na Sunulması Vesilesiyle Hazırlanan Kitapçık, 2012, s. 95, www.mfa.gov.tr/site_media/html/butce_2013.pdf; erişim: 15.12.2017.
• Enwere, Chigozie and Mesut Yılmaz. “Turkey’s Strategic Economic Relations with Africa: Trends and Challenges”, Journal of Economics and Political Economy, 1 (2), December 2014, pp. 216-230.
• Gönlübol, Mehmet. Olaylarla Türk Dış Politikası, 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1996.
• Güder, Süleyman ve M. Hüseyin Mercan. “2000 Sonrası Türk Dış Politikasının Temel Parametreleri ve Ortadoğu Politikası”, İnsan ve Toplum, 2 (3), 2012, s. 57-92.
• Habiyaremye, Alexis and Tarık Oğuzlu. “Engagement with Africa: Making Sense of Turkey’s Approach in the Context of Growing East-West Rivalry”, Uluslararası İlişkiler, 11 (41), 2014, pp. 65-85.
• Hazar, Numan. Türkiye Afrika’da: Eylem Planının Uygulanması ve Değerlendirme Onbeş Yıl Sonra, Orsam Rapor No: 124, Ankara, 2012.
• Karagül, Soner ve İbrahim Arslan. “Türkiye’nin Afrika Açılım Politikası: Tarihsel Arka Plan, Stratejik Ortaklık ve Geleceği”, Uluslararası Hukuk ve Politika, 9 (35), 2013, s. 21-55.
• Karpat, Kemal H. Türk Dış Politikası Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• Kirişçi, Kemal. “The Transformation of Turkish Foreign Policy: The Rise of the Trading State” New Perspectives on Turkey, 40, Spring 2009, pp. 29-57.
• Köse, Talha. “Türkiye’nin Kuzey Afrika ve Ortadoğu Bölgesindeki Gücü: Zorlayıcı Olmayan Gücün İmkân ve Sınırları”, Uluslararası İlişkiler, 11 (41), 2014, s. 29-61.
• Njuafac, Therence Atabong and Filiz Katman. “Main Dynamics of Turkish-African Relations in the 21st Century”, European Researcher, 112 (11), pp. 556-566.
• Nye, Joseph S. Bound To Lead: The Changing Nature of American Power, Basic Books, New York, 1990.
• Nye, Joseph S. Soft Power: The Means to Success in World Politics, PublicAffairs, New York, 2004. Oba, Ali Engin. “Türk Diplomasisi ve Afrika”, 21.06.2011, http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/1359/ turk_diplomasisi_ve_afrika, 25.10.2017; erişim: 15.11.2017.
• Oba, Ali Engin. “Türkiye’nin Afrika Politikası ve Türk Dünyası”, 08.07.2016, http://www.tasam.org/trTR/Icerik/29884/turkiyenin_afrika_politikasi_ve_turk_dunyasi; erişim: 25.10.2017.
• Oran, Baskın. “Dönemin Bilançosu”, ed. Baskın Oran, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919 - 1980, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013, s. 655-680.
• Öniş, Ziya. “Multiple Faces of the New Turkish Foreign Policy: Underlying Dynamics and a Critique”, Insight Turkey, 13 (1), 2011, pp. 47-65.
• Özkan, Mehmet. “What Drives Turkey’s Involvement in Africa?”, Review of African Political Economy, 37 (126), December 2010, pp. 533-540.
• Özkan, Mehmet. “Türkiye’nin Afrika’da Artan Rolü: Pratik Çabalar ve Söylem Arayışları”, Orta Doğu Analiz, 4 (46), 2012, s. 19-28.
• Özkan, Mehmet and Birol Akgün. “Turkey’s Opening to Africa”, The Journal of Modern African Studies, 48 (4), 2010, pp. 525-546.
• Özkan, Mehmet. “Turkey’s African Experience: From Venture to Normalisation”, IAI Working Papers, 16, 2016, p. 4, http://www.iai.it/en/pubblicazioni/turkeys-african-experience-venture-normalisation; erişim: 20.12.2017.
• Sıradağ, Abdürrahim. “Türkiye’nin Afrika Politikası”, ed. Burhanettin Duran, Kemal İnat ve Mustafa Caner, Türk Dış Politikası Yıllığı 2016, SETA Yayınları, İstanbul, s. 441-467, https://www.setav.org/turk-dis-politikasi-yilligi-2016/; erişim: 15.12.2017.
• Sinirlioğlu, Feridun. “Turkey in Africa. A Humanitarian Approach”, in TesfaNews, 11 November 2015, http://www.mfa.gov.tr/article-by-h_e_-feridun-sinirlioglu-published-in-tesfanews_net_-on-11-november-2015.en.mfa, 20.12.2017.
• Sönmezoğlu, Faruk. İki Savaş Sırası ve Arasında Türk Dış Politikası, Der Yayınları, İstanbul, 2011. Şahin, Özgecan. “Türkiye’nin Afrika Açılımı”, 19.07.2010, www.bilgesam.org/incele/43/-turkiye’nin-afrika-acilimi; erişim: 30.10.2017.
• Tepeciklioğlu, Elem E. “Afrika Kıtasının Dünya Politikasında Artan Önemi ve Türkiye-Afrika İlişkileri”, Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, 1 (2), 2012, s. 59-94.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. Afrika'ya Açılım Eylem Planı, 2. Baskı, Ankara, 1999.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye-Afrika İlişkileri”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-afrika-iliskileri.tr.mfa; erişim: 27.10.2017.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “İkinci Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi”, http://afrika.mfa.gov.tr/vize_proseduru.tr.mfa; erişim: 15.11.2017.
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Ülke Gruplarına Göre Dış Ticaret”, http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046; erişim: 25.01.2017.
• United Nations. Summary of Contributions to UN Peacekeeping by Country, Mission and Post, 31.05.2017, http://www.un.org/en/peacekeeping/contributors/2015/may17_3.pdf; erişim: 31.10.2017.
• Ülman, Halûk. “Türk Dış Politikasına Yön Veren Etkenler (1923-1968)”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 23 (3), 1968, s. 241-273.
• Wheeler, Tom. “Ankara to Africa: Turkey's outreach since 2005”, South African Journal of International Affairs, 18 (1), 2011, pp. 43-62.
• Yeşiltaş, Murat ve Ali Balcı. “AK Parti Dönemi Türk Dış Politikası Sözlüğü: Kavramsal Bir Harita”, Bilgi Dergisi, 23, Kış 2011, s. 9-34.