SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA BALKANLAR

Yıl 2021, Cilt: 59 Sayı: 1, 59 - 79, 31.07.2021

Fatma Çalik Orhun

Öz

Bu çalışmanın temel konusu, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Türkiye’nin Balkanlara yönelik izlediği dış politikasıdır. Çalışmanın amacı ise Türkiye’nin Balkanlar politikasının temel esaslarının gösterilip, bu esasların Türk dış politikasındaki ulusal çıkarları ve güvenlik kaygılarını nasıl etkilendiği ile ilgili genel bir değerlendirme yapmaktır. Araştırmanın ana sorunsalı; 1945-1989 yılları arasında Türkiye’nin Balkanlara yönelik siyasasının, buradaki devletlerle olan ilişki denklemi içinde mi; yoksa çift kutuplu dünya siyaseti içinde mi yapılandırıldığı üzerinde kurgulanmıştır. Araştırmanın ana hipoteziyse, Soğuk Savaş döneminde Türk dış politikasının, ülkenin toprak bütünlüğüne karşı ortaya çıkan Sovyet tehdidine karşın, güvenlik kaygılarıyla Batı Bloku içerisinde yer almaya itilmiş olmasıdır. Balkanlarla var olan
uzun tarihi geçmişinin yanı sıra kültürel ve insani bağları dolayısıyla da bir Balkan ülkesi olan tanımlanabilecek olan Türkiye’nin bu dönemde sınır ve bölge komşuları olan Balkan devletleriyle olan ilişkisini Soğuk Savaş diplomasi üzerine dayandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk dış politikası, Türkiye’nin Balkan politikası, Soğuk Savaş ve Balkanlar

Kaynakça

• - BCA, 30.18.1.2-148-22-13.....................................
• - BCA, 30.1.0.0-64-394-21..............................
• - BCA, 30.18.1.2-610-767-9................................................
• - Düstur, 3. Tertip, Cilt:21,s.15-18.................................
• - Düstur, 3. Tertip, Cilt:22, s.1355-1359...................................
• - Düstur, 3. Tertip, Cilt:34, s.1347-1350..............................
• - Düstur, 3. Tertip, Cilt:22, s.286-290.........................................
• - Dışişleri Bakanlığı 1988 Tarihçesi, Ankara: Dışişleri Eğitim Merkezi Bakanlığı, 1989.
• - Dışişleri Bakanlığı 1987 Tarihçesi, Ankara: Dışişleri Eğitim Merkezi Bakanlığı, 1988.
• - Ayın Tarihi, No:87, Şubat 1941, s.26...............
• - Ayın Tarihi, Ağustos 1941, No:93, s.40-41...................
• - Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl- İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946),Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, 1973
• - ALİRIZA, Bülent ve Bülent Aras; US-Turkish Realtions: A Review at the Beginning og the Third Decade of the Post Cold War Era, SAM-CSIS, Kasım 2012.
• - AYDIN, Mustafa, “ Determinants of Turkish Foreign Policy: Changing Patterns and Conjunctures during the Cold War”, Middle Eastern Studies, Vol:36, No:1, January 2000, ss.103-139.
• - AYDIN, Mustafa ve Fulya Ereker, “ Türkiye’de Güvenlik: Algı, Politika, Yapı”, Uluslararası İlişkiler, Cilt:11, Sayı:43, Güz 2014, ss.127-156.
• - DERİNGİL, Selim Denge Oyunu-İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2003.
• - DERMAN, Giray Saynur ve Vefa Kurban, “Kıbrıs Sorunun Türk Dış Politikasına Etkisi ve ABD-SSCB ile İlişkiler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt:16, Sayı:33, 2016, ss.455-484.
• - BARLAS, Dilek “Turkey and The Balkans: Co-Operation in the Interwar and Post-Cold War Eras”, Turkish Review of Balkan Studies, 1998/99:4, ss.65-80
• - GÜRÜN, Kamuran Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1983.
• - GÖKTEPE Cihat ve Süleyman Seydi, “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası”, Bilig, Sayı:22, Kış 2015, s.201-202.
• - GÖNLÜBOL, Mehmet, vd, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, 10. Baskı, Ankara, 2014.
• - GÜNEY, Aylin “An Anatomy of the Transformation of the US- Turkish Alliance: From “Cold War” to “ War on Iraq”, Turkish Studies, Cilt:6, Sayı:3, Yıl: 2005, ss.341-359.
• - İZMİR, Bahar “İki Müttefik, Bir Kriz: Türk-Amerikan İlişkilerinde Jüpiter Füzeleri Krizi”, Humanitas, Cilt:5, Sayı:10, Yıl:2017, ss.172-192.
• - JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 20. Yüyzyıl, Cilt:2, Küre Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2009. - KAMİL, İbrahim, “ Bulgaristan’dan Türkiye’ye Gerçekleşen 1950-1951 Göçünün Nedenleri”, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, Yıl:2016, ss.31-65.
• - KARPAT, Kemal; “ Balkanlar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:5, İstanbul, 1992, ss.2-26.
• - KELKİTLİ, Fatma Aslı, “ Soviet Union’s Balkan Opening During the Khrushchev Period: Attempts to Restore Relations wih Turkey, Yugoslavia and Greece”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:73, No:4, Yıl:2018, ss.1177-1201.
• Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikasında Balkanlar
• - KLİCK, Donna J., “ A Balkan Nuclear Weapon-Free Zone: Viability of the Regime and Implications for Crisis Management”, Journal of Peace Research, Cilt:24, Sayı:2, June 1987, ss.111-124.
• - KULLA, Rinna Elina, “ Origins of the Tito-Stalin Split within the Wider set of Yugoslav-Soviet Relations (1941-1948)”, The Balkans in the Cold War, Ed: Vojislav G. Pavlovic, Insititut Des Etudes Balkanıques, Belgrad 2011, ss. 87-107
• - KURBAN, Vefa ve Giray Saynur Derman, “ Türkiye’nin SSCB ve ABD ile İlişkileri 1960-1980”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:15, Ağustos 2015, ss.19-46.
• - KÜÇÜK, Fazıl, Kıbrıs Türk Davası ve Kıbrıs’ta Rum Vahşeti, Yay. Haz. Altay Sayıl, Devlet Basım Evi, 3. Baskı, Lefkoşa, 2002.
• - MOORTHY, P. Nuclear-Weapon-Free Zone, Concept Publishing Company, New Delhi, 2006. - Orhun, Fatma Çalik, “ Reasons Leading to the Cyprus Peace Operation and Developments in the Cyprus Problem After the Operation”, ASOS- Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:7, Sayı:93, Haziran 2019, ss.411-419.
• - ÖZEY, Ramazan, Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası, Pegem Akademi Yayınevi, Ankara 2016. - ÖZKAYA, Olcay Duman ve Haktan Birsel, “ Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası ve Bu Politikanın Dinamiklerine Etki Eden Dış Gelişmeler”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Yıl 2012, ss.219-338.
• - PROGONATİ, Erjada, “ Rusya’nın Balkanlar Politikası”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:45, Bahar 2015, s.105-125.
• - SANDER, Oral; Balkan Gelişmeleri ve Türkiye 1945-1965, İmge Yayınevi, Ankara 2018. - _____________;“Balkan ve Karadeniz İşbirliği”, Türkiye’nin Dış Politikası, Der. Melek - Fırat, İmge Yayınevi, Ankara, 2000, ss.197-218.
• - _____________;“ Türk Dış Politikasında Sürekliliğin Nedenleri”, Türkiye’nin Dış Politikası, Der. Melek Fırat, Ankara: İmge Yayınevi, 2000, ss.71-97.
• - SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları (1945-1990), Cilt:2, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Kitabevi, Ankara 2000.
• - SÖNMEZOĞLU, Faruk, Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikası, Der Yayınları, İstanbul, 2016. - STONE, David R. , “ The Balkan Pact and American Policy”, East European Quartely, Cilt:28, No:3, 1994, ss.393-405
• - TAMKOÇ, Metin, “Turkey’s Quest For Security Through Defensive Alliances”, The Turkish Yearbook of International Relations, Cilt:2, Yıl:1961, ss.9-14.
• - UZGEL, İlhan, “Balkanlarla İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Ed. Baskın Oran, Cilt:2, İletişim Yayınları, 15. Baskı, İstanbul, 2015, ss.167-181.
• - UZUN, Hakan, “ 1919-1950 Yılları Arasında Türkiye- Yunanistan İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, Yıl:2004, ss.35-50.
• - YURDUSEV, Esin, “ 1945-1989 Döneminde Türkiye ve Balkanlar”, Çağdaş Türk Diplomasisi:200 Yılık Süreç, Ed. İsmail Soysal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999, s.372-386.
• - QASIMLI, Musa, Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği İlişkileri 1960-1980, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2013.
• - WILLIAM, Hale, Türk Dış Politikası (1774-2000), Çev: Petek Demir, Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul, 2003