İMPARATORLUKTA SON REFORM: RUS ÇARLIĞININ SON DÖNEMİNDE BAŞBAKAN P. A. STOLIPİN’IN TOPRAK REFORMUNA DAİR BIR DEĞERLENDİRME (1906-1917)

Yıl 2022, Sayı: 61, 91 - 110, 20.12.2022

Aslı Yiğit

Öz

1861 yılında Rus Çarı II. Aleksandr tarafından serflik kaldırılmış, fakat var olan tarım düzenlemesindeki eksiklikler nedeniyle köylülerin eski toprak sahiplerine bağımlılıkları sürüyordu. Kırsal kesimde giderek güçlenen ortak arazi (komün) politikası ile imparatorluğun ekonomik refahı sekteye uğrarken köylüler yoksulluktan bir türlü kurtulamıyordu. Başbakan ve İçişleri Bakanı P. A. Stolıpin’in başkanlığında 1906 yılında uygulamaya konan toprak reformu Rus köylülerinin sosyal ve ekonomik sorunlarına çözüm bulmayı ve Rus tarımını modernleştirmeyi hedefliyordu. Ne var ki 20. yüzyılın ilk çeyreği içinde meydana gelen olaylar ve imparatorluktaki yapısal sorunlar ne deniyle bu reform hareketi başarıya ulaşamamıştı. Komün yaşamını hedef almasıyla eleştirilere konu olan Stolıpin’in toprak reformunun amacı ve başarısı hakkında zaman içinde farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Bu makalenin konusu, Stolıpin’in toprak reformunun ortaya çıktığı dönemde Rusya’daki köylü ve arazi politikasını incelemek ve bu reformun maruz kaldığı eleştirilere değinerek ne derece başarılı olduğunu değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

P. A. Stolıpin, Toprak reformu, Komün yaşamı, Rusya İmparatorluğu

Kaynakça

• RGIA: Rossiyskiy Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Arhiv, Fond 1276, 1278“Ob Otmene Nekotorıh Ograniçeniy v Pravah Selskih Obıvateley i lits Drugih Bıvşih Podatıh Sostoyaniy, İmennoy Vısoçaşiy Ukaz 5 oktyabrya 1906 g.45”, RGIA, Fond. 1278, Op. 6. Dok. 6, s. 8-12; Fond. 1276, Op. 3, Dok. 1, pp. 32-34 ob.
• PSZ: Polnaya Sobraniye Zakonov, T.26 “O Vıdaçe Krestyanskim pozemelnım bankom ssud pod zalog napdelnıh zemel”: İmennoy Vıso çaynşiy ukaz 15 noyabrya 1906 g. // Z PSZ. T. 26, № 28547, Sobranie uzakonenniy, 1906, 17 Noyabrya, Otd. I, St. 1876. (PSZ: Polnaya Sobraniye Zakonov)
• Gosudartvennıy sovet. Sessiya nyataya. 1909-1910 gg. “P. A. Stolıpin. Krepkiy sobstvennik osnova ekonomiçeskogo vozrojdeniya”, İz Reçi P.A. Stolıpina, proiznesennoy v Gosudarstvennom sovete 15 marta 1910 g. // Gosudartvennıy sovet. Sessiya nyataya. 1909-1910 gg. Stenografiçeskie otçetı. SanktPeterburg, 1910, s. 1136-1145. Programma reform P. A. Stolypina. Dokumenty i materialy. Rossiyskaya politicheskaya entsiklopediya, Rosspen, Moskva, 2002.
• Gosudarstvennaya Duma. Tretiy sozıv. Sessiya vtoraya. 1908-1909 gg. “P. A. Stolıpin. Svobodnıy trud na sobstvennoy zemle”, İz reçi P.A. Stolıpina 5 dekabrya 1908 g., Gosudarstvennaya Duma. Tretiy sozıv. Sessiya vtoraya. 1908-1909 gg. Stenografiçeskie otçetı. SanktPeterburg, 1909, s. 2279-2284. Programma reform P. A. Stolypina. Dokumenty i mate rialy. Rossiyskaya politicheskaya entsiklopediya, Rosspen, Moskva, 2002.
• Gosudarstvennıy sovet. Sessiya nyataya. 1909-1910 gg. “P. A. Stolıpin, Rasorvat obşinnıe putı”, İz Reçi P.A. Stolıpina 26 marta 1910 g. Gosudarstvennıy sovet. Sessiya nyataya. 1909-1910 gg. Stenografiçeckie otçetı, 1910, Sankt Peterburg, s. 1601-1607. Programma reform P. A. Stolypina. Dokumenty i materialy. Rossiyskaya politicheskaya entsiklopediya, Rosspen, Moskva, 2002.
• Ascher, A., The Revolution of 1905. A Short History, Stanford University Press, California, 2004
• Bloch, M., Feodal Toplum. (çev. M. A. Kılıçbay), Savaş Yayınları, Ankara, 1983.
• Buzanova, N. A., “Osnavnıe Trebovaniia, presiavliaemıe k doljnosti zemskogo uçastkovogo naçal nika po kontrreforme Aleksandra III”, Vestnik Tambovskogo Universiteta, 22/1, (2012), pp.. 86-92.
• Çerapkin, A. N., “Zemleustroystvo po Ukazu 9 Noyabrya 1906 goda”, Gosudarstvo i Pravo: Teoriya i Praktika, (Materialı III Mejduranodnoi Nauçnoi Konferentsii), (2014), pp. 1-13.
• Dubrovskiy, S. M., Osobennosti agrarnogo stroya Rossii v period imperializma, İzdatelstvo Aka demiçeskih nauk SSSR, 1962.
• Dubrovskiy, S. M., Selskoye hozyaystvo i krestyanstvo Rossii v period imperializma, Nauka, Mos kva, 1975.
• Efemerov, P. N., Stolıpinskaya agrarnaya politika, Gospolizdat, Moskva, 1941.
• Gayda, F. A., “P.A. Stolıpin: Konservator i Problemı Modernizatsii, Vesti Moskovskogo Universi teta”, 8/5, (2012), pp.79-107.
• Gerasimenko, G. A., Borba krestiyan protiv stolıpinskoy agrarnoy politiki, izdatelstvo Saratovskogo universiteta, Saratov, 1985.
• Gerasimenko, G. A., Zemskoe samoupravlenie v Rossii, Nauka, Moskva, 1990.
• Hosking, G. A., The Russian Constitutional Experiment: Government and Duma, 1907-1914, The University Press, Cambridge, 1973.
• Kazakova, T. V., “Razvitie pravogo regulirovaniya migratsii i svobodı peredvijeniya v dorevolut sionnoy Rossii,” ed. V. N. Kornev, et. al., Reformı 1864 goda v teorii i praktike rossiyskogo konstitutsionalizma: istoriya i sovremennost, (Materialı Mejdunarodnoy nauçno-praktiçeskoy konferentsii, 10-12 aprelya 2014 g.), Rossiyskaya gosydarstvennıy universitet pravosudiya, Mos kva, 2014, pp. 230-35.
• Kabıtov, P. S., Agrarnıe otnoşeniya v Povolje v period imperializma (1900-1917 gg.), izdatelstvo Saratovskogo universiteta, Saratov, 1982.
• Kornilov, E. G., Problemı istorii zemstva v sovetskoy istoriçeskoy literature, İstoriografiçeskiy sbornik, No.4, Saratov, 1978, pp. 52-71.
• Lieven, D. (ed.), Imperial Russia, 1689-1917, Vol.2, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
• Loginov, V. T., “Stolypin as Reformer, Russian Studies in History”, 42/4, (2004), pp. 22-28.
• Macey, D., “Reflections on Peasant Adaptation in Rural Russia at the Beginning of the Twentieth Century: The Stolypin Agrarian Reforms”, The Journal of Peasant Studies, 31/3-4, (2004), pp. 400-426.
• Macey, D., “The Land Captains: A Note on their Social Composition, 1889-1913”, Russian History, 16/2–4, (1989), pp. 327-351. Nikitina, N. P., “Sotsialnoekonomiçeskaya istoriya XIX-XX vv., Arendnıe otnoşeniya v Pskovskoy Derevne”, Pskov, 16, (2002), pp.122-130.
• Pallot, J., “Land Reform in Russia, 1906-1917: Peasant Responses to Stolypin’s Project of Rural Transformation”, Oxford University Press, Oxford, 1999.
• Pallot, J., “Did the Stolypin Land Reform Destroy the Peasant Commune?”, ed. R.B. McKean, New Perspectives in Modern Russian History, Palgrave Macmillan, NewYork, 1992.
• Pearson, S. Thomas, Russian Officialdom in Crisis: Autocracy and Local Government, 1861-1900, Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
• Perşin, P. N., Agrarnaya revolutsiya v Rossii: istoriko-ekonomiçeskoe issledovanie, Nauka, Moskva, 1966.
• Rıbas, S., Stolıpin, Izdatelstvo Molodaia Gvardiya, Moskva, 2014.
• Sidelnikov, S. M., Agrarnaya Reforma Stolıpina, İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta, Moskva, 1973.
• Sidelnikov, S. M., Agrarnaya politika samoderjaviya v period imperializma, İzdatelstvo MGU, Moskva, 1980.
• Sklyarov, L. F., Pereselenie i zemleustroystvo v Sibirii v godı stolipinskoy agrarnoy reformı, izda telstvo Leningradskogo universiteta, Leningrad, 1962.
• Tregubov, İ. N, Krestiyanskiy bank–orudie stolıpinskoy agrarnoy politiki, UlGPİ, Ulyanovsk, 1953.
• Vasilevskiy, E. G., İdeynaya borba vokrug stolıpinskoy agrarnoy reformı, Sotsekgiz, Moskva, 1960.
• Veselovskiy, V. (ed.), Agrarnıy Vopros v Sovete Ministrov 1906 g., Gos.Izd, Moskva, 1924.
• Volin, L., “Land Tenure and Land Reform in Modern Russia”, Agricultural History, 27/2, (1953), pp. 48-55.
• Viktoroviç, M. M., “Ideya Zemskogo Sobora i Transformatsii Russkogo Konservatizma (1890-1917 gg.)”, Sbornik Trudov, Vserossiiskaya nauçnaya konferentsiya ‘Mavrodinskie Çteniya’, Sankt-Pe terburg, 29-31 Oktiabrya 2018 goda, Obşestvo s ograniçennoi otvestvennoyu ‘Nestor-Istoriya’, Sankt-Petersburg, (2018), pp. 269-273.
• Yaney, G. L., “The Concept of the Stolypin Land Reform”, Slavic Review, 23/2, (1964), pp. 275-293.
• Zıryanov, P. N., “Stolıpin i Sudbı Russkoy Derevni”, Obşestvennıe Nauki i Sovremennost, 4, (1991), pp. 114-124