Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TARİHÎ TÜRK DİLİ METİNLERİNDE er->>i- CEVHERÎ FİİLİYLE KURULU KATMERLİ BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER

Yıl 2022, , 68 - 81, 25.09.2022
https://doi.org/10.33692/avrasyad.1174891

Öz

Dilde birleşik yapılı fiiller, geçmiş, gelecek ve yaşanmakta olan ana ilişkin daha ayrıntılı
ifade etme ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. er->>i-, bol->ol-, tur->dur- gibi cevherî fiillerin zaman,
görünüş ve kip ekleriyle genişletilmesiyle kurulan birleşik yapılı fiillerin zaman ve görünüş
anlatımları bakımından daha da zengin biçimine geleneksel olarak katmerli birleşik yapılı fiil adı
verilmektedir. Son yıllarda birleşik fiil yapısına ilişkin geleneksel adlandırmaların ve
değerlendirmelerin yeniden gözden geçirildiği, geleneksel olanın sınırlı yönlerinin ortaya konup
giderilmesi için çok çeşitli öneriler getirildiği görülmektedir. Bu çalışmada ilk önce bu
tartışmalara ve önerilere yer verilmiştir. Daha sonra tarihî Türk dili metinlerinde birden çok er-
>>i- cevherî fiiliyle kurulu katmerli birleşik yapıdaki fiillerin örnekleri dikkatlere sunulmuştur.
Tespit edilen örnekler Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm, Altın Ordu ve Kıpçak
sahası metinlerini de içermekle beraber ekseriyetle Eski Anadolu Türkçesi ve erken Osmanlı
Türkçesi metinlerine aittir. Örnekleri kimi zaman üç ve kimi zamansa dört cevherî fiille kurulu
yapılar oluşturmaktadır. Kıpçak, Eski Anadolu Türkçesi ve erken Osmanlı Türkçesi metinlerinde
er->>i- cevherî fiilinin kullanımdan düştüğü bazı örneklerde -mıssa, -misse, -mısa, -mise
biçiminde eklerle kurulu birleşik yapılı fiil örnekleri görülebilmektedir. Çalışmada dikkati çeken bir
diğer yön, katmerli birleşik yapıdaki fiillerin sıklıkla çeviri eserlerde tanıklanmasıdır. Bu durum,
çeviri metinlerde dilsel yapılara bire bir karşılık bulma çabasının ancak böyle karmaşık bir
yapıyla mümkün olabildiğini ve bu yolla anlamın korunduğunu gösteriyor olabilir. Ayrıca özellikle
dinî çevirilerde katmerli birleşik yapıda fiil tercihi ile anlamın eksiksiz karşılanması için, dilin daha
ayrıntılı ifade edebilme kapasitesinden yararlanıldığı da söylenebilir

Kaynakça

  • Banguoğlu, Tahsin. 2011. Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Benzer, Ahmet. 2012. Türkçede Zaman, Görünüş ve Kiplik. İstanbul: Kabalcı Yayınları
Toplam 2 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Banu Güzelderen 0000-0003-1100-7569

Yayımlanma Tarihi 25 Eylül 2022
Gönderilme Tarihi 5 Nisan 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022

Kaynak Göster

APA Güzelderen, B. (2022). TARİHÎ TÜRK DİLİ METİNLERİNDE er->>i- CEVHERÎ FİİLİYLE KURULU KATMERLİ BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 68-81. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1174891

 27448 27618 27616   27615  27574 27609   27627


Avrasyad''de yayınlanan makaleler, Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır. Bilimsel araştırmaları kamuya ücretsiz sunmanın bilginin küresel paylaşımını artıracağı ilkesini benimseyen dergi, tüm içeriğine anında açık erişim sağlamaktadır. Makalelerdeki fikir ve görüşlerin sorumluluğu sadece yazarlarına ait olup Avrasyad''nin görüşlerini yansıtmazlar. Kullanım Şartları ve Gizlilik Politikası