Gül Baba with His Historical-Religious Identity, Zawiyah, and Tomb

Yıl 2023, , 1078 - 1086, 20.06.2023

Medine Sivri

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1253588

Öz

Khorasan saints are leaders of thought and belief who moved to Anatolia from the geography of Khorasan, Turkistan, and carried out settlement and reconstruction activities with the assignment of the Khoja Ahmad Yasawi Dervish Lodge. Khorasan saints settled in Anatolia especially in the 13th century and served for the ideal of Turkification and Islamization. The historical-charismatic personality who led the Khorasan saints in Anatolia in the 13th century is Hacı Bektaş Veli. Dervishes, who are known as grandfather, father, and sultan, not only organized around Hacı Bektaş Veli but also carried out settlement-reconstruction activities in Anatolia and worked for universal human virtues such as human love and tolerance. The thought-belief system of Hacı Bektaş Veli started to be represented in Eastern Europe and the Balkan geography, depending on its foundation in Anatolia in the 13th century. The Alevi-Bektashi belief, which was organized in Eastern Europe and the Balkan geography in the 13th century with Sarı Saltık, was brought to Central Europe in the 16th century by Gül Baba, whose real name was Seyyid Cafer. Gül Baba was the historical representative of the Alevi-Bektashi faith in Central Europe with the Zawiyah established by himself in Hungary-Budapest. In the following centuries, the Zawiyah named after Gül Baba and the tomb formed in his name became the historical centre of the Alevi-Bektashi belief in the geography of Hungary.
The work titled “Gül Baba with His Historical-Religious Identity, Zawiyah, and Tomb” and published based on the historical-religious dynamics expressed with certain titles in the present study, consists of three volumes. The paper not only includes the written archival sources about Gül Baba’s personlity but also primary written archive sources about Gül Baba and his Zawiyah located in Hungary-Budapest.

Anahtar Kelimeler

Alevism, Bektashism, Haci Bektas Veli, Hungary, Gul Baba

Tarihsel-İnançsal Kimliği ile Gül Baba Zaviyesi ve Türbesi Adlı Eser

Öz

Horasan erenleri, Hoca Ahmed Yesevi Dergahı’nın görevlendirmesiyle Horasan, Türkistan coğrafyasından Anadolu’ya gelerek iskan ve imar faaliyetleri gerçekleştiren düşün-inanç önderleridir. Horasan erenleri özellikle 13. yüzyılda Anadolu’ya gelerek Türkleşme ve İslamlaşma idealine dönük hizmet vermiştir. 13. yüzyılda Anadolu’da Horasan erenlerinin liderliğini yapan tarihi-karizmatik kişilik, Hacı Bektaş Veli’dir. Hacı Bektaş Veli’nin çevresinde örgütlenen dede, baba ve sultan sıfatlarıyla anılan dervişler, Anadolu’da bir taraftan iskân-imar faaliyetleri yürütürken diğer taraftan da insan sevgisi ve hoşgörü gibi evrensel insani erdemler için çalışmalar yapmıştır. Hacı Bektaş Veli düşün-inanç sistemi, 13. yüzyılda Anadolu’daki temellenişine bağlı olarak Doğu Avrupa, Balkan coğrafyasında da temsil edilmeye başlamıştır. Sarı Saltık ile 13. yüzyılda Doğu Avrupa’da, Balkan coğrafyasında örgütlenen Alevi-Bektaşi inancı, 16. yüzyılda asıl adı Seyyid Cafer olan Gül Baba ile Orta Avrupa coğrafyasına ulaştırılmıştır. Gül Baba, Macaristan-Budapeşte’de açtığı zaviye ile Alevi-Bektaşi inancının Orta Avrupa’daki tarihi temsilciliğini yapmıştır. Devam eden yüzyıllarda Gül Baba’nın adıyla anılan zaviye ve adına oluşan türbe, Macaristan coğrafyasında Alevi-Bektaşi inancının tarihsel merkezi olmuştur.
Belli başlıklarla ifade edilmeye çalışılan tarihsel-inançsal dinamiklerden yola çıkarak yayımlanan “Tarihsel-İnançsal Kimliği ile Gül Baba, Zaviyesi ve Türbesi” adlı eser üç ciltten oluşmaktadır. Hazırlanan metinde Gül Baba’nın şahsıyla ilgili yazılı arşiv kaynaklarının yanında Macaristan-Budapeşte’deki Gül Baba ve Zaviyesi hakkındaki birincil önemdeki yazılı arşiv kaynaklarına da yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Bektaşilik, Hacı Bektaş Veli, Macaristan, Gül Baba, Alevism, Bektashism, Haci Bektas Veli, Hungary, Gul Baba