AKKOYUNLU YÖNETİMİNDE AŞİRET KAVGASI: MUSULLULAR VE SUFİ HALİL BEY ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN TARİHİ SÜRECİN İNCELENMESİ

Yıl 2018, , 1 - 12, 30.05.2018

Ayşe Atıcı Arayancan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509938

Öz

XV.Yüzyıl Doğu Anadolu, Azerbaycan, Irak-ı Acem, İran‟da hüküm süren Akkoyunlular
Musullu, Purnak, Bicânlu, Baharlu, Bayat, Alpavut gibi birçok aşiretten meydana gelmektedir.
Bu aşiretlerden Musullular Boz-Ulus Türkmen topluluğuna bağlı Akkoyunlu Devleti‟ni oluşturan
üç büyük aşiretten biridir. Musullu beyleri Akkoyunlu taht kavgalarında siyasi krizlerde ve
devletin idaresinde önemli ve etkin roller üstlenmişlerdir. Bu beylerden biri Musullu Sufî Halil‟dir.
Sultan Yakub‟un ölümünün ardından Akkoyunlu yönetimini ve idaresini hızlı bir şekilde ele
geçirip, güçlü bir yapı kurmaya çalışmış ancak başarısız olmuştur. Bu nedenle Akkoyunlu
yönetiminde etkin olan Musullu Aşireti‟nin faaliyetleri Musullu Sufî Halil Bey örneği üzerinden
araştırılmalıdır, böylece aşiretlerin ve aşiret mensuplarının üstlendiği roller ile devletin siyasi ve
idari yapısı ortaya konulabilecektir.
Bu makalede, Akkoyunlu Devleti‟nin zayıfladığı dönemlerde Musullu aşiretinin Akkoyunlu
devlet yönetimindeki rolü, Sultan Baysungur döneminde idareyi ve kontrolü tamamıyla ele
geçiren Musullu Sufî Halil Bey‟in sert siyasi hamleleri, uygulamaları ve ona karşı durmaya
çalışan muhaliflerin siyasi süreçteki rolleri sebep-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmeye
çalışılacaktır. Böylece Akkoyunlu Devleti‟ni yıkılışa götüren sebepler ve mücadelelerin bir
bölümü çözümlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Akkoyunlu, Musullular, Sufî Halil, Türkmenler

Kaynakça

• AKA, İsmail, (2002),”Selçuklu Sonrası Orta Doğu‟da Türk Varlığı”,Türkler Ansiklopedisi, C.VI,Ankara:Yeni Türkiye Yayınları,839-360 AKKUŞ, Fatma, (2005)Uzun Hasan Dönemi Akkoyunlu-Memluklu Münasebetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara ANONİM, (2016) Tarih-i Kızılbaşan, (Çeviren Tufan Gündüz), İstanbul: Yeditepe Yayınevi AZAMAT, Nihat, (1988),“Yeni Bir Ahmedi ve İki Eseri: Yusuf‟u Zeliha ve Esrarname Tercümesi”, Osmanlı Araştırmaları ,C. VII-VIII, İstanbul:346-364. BUDAK, Münşi Kazvînî, (2000), Cevâhirü’l-ahbar: Bahş-i Tarih-i İran az Karakoyunlu ta Sal-ı 984, haz.Behram Nejad, Tahran: Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub. EBU BEKR-İ Tihranî, (2001) Kitab-ı Diyarbekriyye, (Çeviren Mürsel Öztürk), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları ERDEM, İlhan; Paydaş, Kazım, (2007), Ak Koyunlular, Ankara: Birleşik Kitabevi. ERDEM, İlhan, Uyar Mustafa, (2002), ”Akkoyunluların Tarih Sahnesine Çıkışı”,Türkler, C.IV., Ankara, 873-881. ERŞAHİN, Seyfeddin, (2001),”Türk Hakimiyet Tecrübesine XV.yüzyıldan Bir Örnek : Akkoyunlu Hakimiyet Anlayışı ve Yönetim Yapısı”,Türkler, C.7, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 286-308 GAFFÂRÎ, (1334), Tarih-i Cihân-âra, Nşr. Hasan Neraki, Tahran: İntişarat-ı Kitab Furuş-i, GÜNDÜZ, Tufan, (2007),Anadolu’da Türkmen Aşiretleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007. HÂNDMÎR El-Hüseynî, (1353) Tarih-i Habîbü‘s-Siyer fi Ahbar-ı Efrad-ı Beşer, haz. Muhammed Debîr-siyakî, C.4,Tahran: İntişarat-ı KitabFuruş-i HASAN-I Rumlu, (2006), Ahsenü’t –Tevârîh,(Çeviren Mürsel Öztürk), Ankara:TTK Hoca Saadettin Efendi,(1979), Tacü’t-Tevarih,C.3, İstanbul:Kültür Bakanlığı Yayınları İSFAHÂNÎ, Fazullâh İbn Rûzbihân Huncî, (2003)Tarih-i Âlam Ârây-ı Emînî, haz.Muhammed Ekber Aşik, Tahran: Miras-ı Mektub. KAZVİNÎ, Muhammed Yusuf Vâleh-i Îsfahânî-yi,(2001), Hold-i Berîn (Târîh-i Timûriyân-Türkemenân), haz.Mirza Haşim Muhaddis,Tahran: Miras-ı Mektub, KAZVÎNÎ, Yahyâ Abd‟ül-latif El-Hüseynî,(1314), Lübbü’t Tevârih, haz.Seyyid Celâleddin Tehrânî, Tahran.