ZiYARET YERLERi BAĞLAMINDA ÂŞIKLIK ile VELi KÜLTÜNÜN BiRLEŞİMİ (Karacaoğlan ve Kul Emin Örneği)

Yıl 2018, , 1006 - 1019, 28.11.2018

Tuğçe Erdal

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510085

Öz

Ritüeller ve inançlar, insana, çevreye ve Ģartlara göre farklı Ģekillerde anlaĢılırlar. Doğaüstü güçlerden korunma inancı ve arayıĢı bugün dahi hemen hemen bütün insanlık için devam etmektedir. Kadim uygarlıklardan günümüze kadar Ģekil değiĢtirerek gelen korunma içgüdüsü özellikle Anadolu Müslümanlığında yatır kültünü doğurmuĢtur. Bazı mekânlar, gerçekliğine bakılmaksızın kutsal kabul edilerek büyük saygı görür. Buralarda yatan kiĢilerin de kutsal olduklarına inanılır. Velinin yaĢarken sürdürdüğüne inanılan kerametlerini öldükten sonra da sürdürdüğüne inanılması gibi onların kutsal sayılmalarına sebep olan ortak özellikler bulunmaktadır. Bir diğer ortak özellik ise mezarlarının olduğu mekânlar ve onların görünümüdür. Yatırların, türbelerin, velilerin, evliyaların ya da dini kisve altındaki kiĢilerin gerçek veya varsayılan mezarlarının ortak özelikleri vardır. Bunlar çoğunlukla inananları kendilerine cezbedecek bir yükseltinin üzerinde –kaya, tepe, dağ- ihtiĢamlı bir ağacın gölgesinde, bir bahçenin ortasında, bir su kaynağının yakınında ya da yeĢilliklerle kaplı bir yerde bulunur. Bu tür yerlerde bir zatın yattığına dair iĢaretler olmasa bile her zaman kutsal sayılmıĢlardır.
Kutsal sayılan bu yerler bazen hiç tanınmayan bazen de aĢina olunan birine ait olabilir. AĢina olunan isimler arasında ÂĢık Karacaoğlan ve Kul Emin de bulunmaktadır. Her ikisinin de mezarları olduğuna inanılan yerler kutsal kabul edilmiĢtir. Birçok Karacaoğlan mahlaslı âĢıktan birinin de Yozgatlı Karacaoğlan olduğuna dair görüĢler mevcuttur. Bu görüĢleri kuvvetlendirecek en önemli iĢaret ise Karacaoğlan’a ait olduğuna inanılan Yozgat’taki mezardır. ÂĢık Karacaoğlan’ın mezarı günümüzde ziyaret yerine dönüĢmüĢ ve Karacaoğlan’ın da Ģifa veren bir veli olduğu inancı yaygınlaĢmıĢtır. Bu duruma benzer baĢka bir mezar ise yine âĢık olan Kul Emin’e aittir. Kul Emin’in de mezarı Ģifa veren bir ziyaret yerine dönüĢmüĢtür. Bu çalıĢmada bahsedilen kutsal mekânlarda mezarları bulunan ÂĢık Karacaoğlan ve Kul Emin’in velilik mertebeleri ile günümüzde mezarlarının ziyaret yeri haline dönüĢmesi sosyolojik ve psikolojik açıdan incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, Kul Emin, ÂĢıklık Geleneği, Velilik, Ziyaret Yeri

Kaynakça

• BAġGÖZ, Ġlhan (2003), Karac’oğlan, Ġstanbul: Pan Yayıncılık.