KUTSAL NESNELER BAĞLAMINDA “ALEM GEZDİRMEK” RİTÜELİ

Yıl 2018, , 373 - 381, 30.05.2018

Filiz Güven

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510221

Öz

Tarihsel uzam içerisinde toplumu etkileyen bazı olaylar sonucunda ortaya çıkan
ritüeller, bir toplum ya da toplumun belli grupları tarafından belirli zaman aralıklarıyla tekrar
edilen, sosyal hayatın bilinç dışı temellerini oluşturan önemli sembolik parçalardır. Bu anlamda
bir ritüeli incelemek, bilinç dışı yapıların incelenmesi gerekliliğini zorunlu kılmaktadır. Çünkü
öznenin zihni ve her türlü kültürel cevap, bilinç dışı yapının içinde ifade edilmeyi bekler. Bu
noktada bir ritüeli anlamak, onu etki altına alan bütün unsurlarla birlikte incelendiğinde mümkün
olacaktır. Ritüellerin tanım ve yapıları itibarıyla uygulamadaki küçük farklılıklarını; toplumun
kesimleri açısından birey ve toplum psikolojisi, kültür aktarımı sırasındaki algı değişiklikleri,
bilinç dışı inançları belirlemiştir. Sosyal ve kültürel bir olayı sadece doğuş ve kökleriyle
açıklamak yeterli değildir. Aksine, her bir etken toplumun ve kültürün algı sisteminin bütünü
içinde açıklanmalıdır. Ritüellerle ilgili sorulan sorulara alınan cevaplar benzerlik gösteriyor olsa
da ritüeli uygulayan kişilerin sosyokültürel, sosyoekonomik ve sosyopolitik altyapısı farklılık
gösterebilir. Kars-Iğdır illerinde “alem gezdirmek” şeklinde isimlendirilen ritüelin temel formu,
belli bir grubu/toplumu etkilemiş bir olay sonucu ortaya çıkmış olmasıdır. Alem gezdirmek ritüeli
adı geçen bölgelerde gerçekleştirilen derleme ve gözlemlerle incelenmiş, söz konusu ritüelin
yapısına ve doğumuna yönelik tarihî ögeler/kabullerin yanı sıra toplumsal, kültürel ortamın
oluşumuna ve sürdürülmesine katkısı gibi farklı boyutlar/işlevler gözlenmiştir. Bu şekilde
yapılmış çalışmalar, öznenin psikolojisinin anlaşılması ile yerel/ulusal kültürel birikimlerin
belirlenme aşamasında, verilerin sağlanmasına yardımcı olacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Alem gezdirmek, ritüel, inanç, Türk kültürü

Kaynakça

• ÇORUHLU, YaĢar (2011), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Ġstanbul, Kabalcı Yayınevi. DEMĠRCĠ, Filiz (2006), “Caferlerin Dini Adet ve Örfleri (Iğdır Örneği)”, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din Sosyolojisi Bilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi. ELĠADE, Mircea (1994), Ebedi Dönüş Mitosu, (çeviren. Ümit Altuğ), Ankara, Ġmge Kitabevi. KARABĠBER, Namık Kemal (2007), “Ehl-i Beyt Tasavvuru ve Erken Dönemdeki Yansımaları”, Ankara, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Ġslam Bilimleri (Ġslam Mezhepleri Tarihi) Anabilim Dalı, Doktora Tezi. KARAMAN, Kasım (2010), “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, ss.227-236.