DOĞU TÜRKİSTANLI KASIMİ AİLESİNE AİT UYGUR (HAKANİYE) YAZISI DESENLİ BAZI HALILARA DAİR

Yıl 2019, , 226 - 236, 30.09.2019

Ahmet Aytaç

https://doi.org/10.33692/avrasyad.628256

Öz

Geleneksel Türk sanatları
içerisinde el dokumaları önemli bir yere sahiptir. Türkler için
hayvancılık Orta Asya’da önemli bir geçim kaynağı olmuştur. Büyük hayvan
sürüleri vardı. Dolayısıyla hayvanlarının kıl ve yünlerinden
faydalanmışlardır. Türkler tarih boyunca dokuma sanatına öncülük
etmişlerdir. Dokumacılık Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar Türklerin
uğraştığı önemli bir meslek olmuştur. Dokumacılık geçmişle günümüz
arasında kültürel anlamda da değerli bir ürün olmuştur. İnsanlık
hayatının her dönemi dokumalarla iç içe olmuştur.
Doğu Türkistan tarih boyunca Türklerin hâkimiyetinde kalan önemli bir
coğrafya olarak dikkat çeker. Hun, Tabgaç, Göktürk, Uygur, Karluk,
Karahanlı gibi Türk devletleri bu topraklarda yaşamıştır. Yüzyıllardır
Türk yurdu olmakla birlikte günümüz de özerk yapısına rağmen Doğu
Türkistan, Çin hükümeti ile sorunlar yaşamaktadır. Bölgedeki baskıcı
sistem nedeniyle Doğu Türkistan kültürü hakkında yeterli alan çalışması
da yapılamamıştır.
Kasımi ailesi Doğu Türkistan’da yaşadıkları zamanlarda halıcılık
mesleğini yapmışlardır. Doğu Türkistan’da ki baskıcı yönetim neticesinde
İstanbul’a yerleşen Kasımi ailesi beraberlerinde dokudukları bir kısım
duvar halılarını da getirmişleridir. Desensiz olan bu halılara Uygur
(Hakaniye) Türkçesi ile hat şeklinde bir düzen ile yazılar işlenmiştir.
Duvar halısı olarak dokunmuşturlar.
Bu araştırmada Kasımi ailesi koleksiyonunda bulunan halılar teknik ve
desen özellikleri bakımından incelenecektir. Araştırmaya üç halı dahil
edilmiştir. Halılardan birisinde Yusuf Hac Hacib’in bir şiiri vardır.
Diğerinde Luptulla Muttalib’in bir şiiri vardır. Üçüncü halıda ise
besmele vardır.

Anahtar Kelimeler

halı, dokuma, desen

Kaynakça

• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin, (2011). “Bir Siyasetname Olarak Kutadgu Bilig”, Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Bildirileri, Ankara