ÜZEYİR HACIBEYOV'UN “ARŞIN MAL ALAN” OPERETİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, , 61 - 75, 19.09.2021

Tülün Malkoç

https://doi.org/10.33692/avrasyad.902739

Öz

Bu araştırmanın amacı Üzeyir Hacıbeyov’un müzisyen kimliğini ele alarak, birçok ülkede temsil edilen “Arşın Mal Alan” komik operetinin incelenmesidir. "Arşın Mal Alan" opereti ve Hacıbeyov'un kimliğine ait bilgileri toplayarak yeniden gündeme getirmek, Türk dünyası için değerli olan hala popülerliğini sürdüren bu eserin gelecek kuşaklara aktarılması amaçlanmaktadır. Operet’in özünde Azerbaycan toplumunun yapısı, kadın hakları ve özgürlüğü işlenmiştir. Bu eserin, İslam’ı ve İslam geleneklerini eleştirdiğini düşünenlerin yanı sıra kadınların özgürleşmesine yardımcı olması anlamında İslam ülkelerinde de çok popüler olması önemli bir gerçektir. Sahne aracılığıyla eskimiş gelenek ve görenekleri göz önüne sermeye devam ederken modern yapının gerekliliği de ortaya çıkmıştır. Bestecinin pozitif düşünce içinde oyunu yazdığı, eski feodal tüccar dünyasının perde arkasında kaldığı görülmüştür. Hacıbeyov, 20. yüzyıl Azerbaycan müziğini kendi halk ezgilerini önemseyerek, evrensel normlarla iç içe sentezleyerek, batı müziği armonisi ile birleştirerek Azerbaycan çağdaş müziğini oluşturmuştur. Azerbaycan müziğinin pek çok üslup özelliklerini estetik esaslarını belirlemiş ve geliştirmiştir. Üzeyir Hacıbeyli’nin “Arşın Mal Alan” opereti Azerbaycan’da kültürel ve sosyal değişim hareketlerinin hızlandığı bir dönemde kaleme alınmış ve bu yenileşme çabalarına bir katkı olarak sahneye konulmuştur.
Eser, 20. y.y başlarındaki Azerbaycan halkının yaşantısından bir kesit ifade etmektedir. Eserdeki karakterler, hayatın içinden seçilmiştir dolayısıyla o dönemin sosyal, kültürel yaşantısını sunmaktadır. Yapılan araştırmada dönemin şartlarına göre yazılan operetin günümüzde de önemini koruduğu bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üzeyir Hacıbeyov, Azerbaycan operası, Arşın Mal Alan, Halk şarkıları, muğam, lirik komedi

Kaynakça

• ALLAHVERDİYEVA, Roza, (2018). “Modern Theatrical Processes in The Reflection of Theatrical Studies (1991-2010)”. Bulletin of Science and Practice, 4(11): 554-557.
• ALLWORTH, Edward, (1983). “Drama and Theater of The Russian East: Transcaucasus, Tatarstan, Central Asia”. Middle East Studies Association Bulletin, 17(2): 151-160.
• ASLANOV, Mir Abbas, (1985). Some Observation About My Work - “Arshin Mal Alan” by Uzeyir Hajibeyov Üzeyir Hacıbeyov: Seçilmiş Eserleri, Bakü: Yazichi Publishing House.
• BADALOV, Rakhman, (2016). The World Encyclopedia of Contemporary Theatre, Azerbaijan: volume 1, (Ed. Don Rubin, Peter Nagy ve Philippe Rouyer). Routledge. Azerbaijan: 87-82.
• CAFER AHMEDLİ, Hatıra (2015). “Dünden Bugüne Azerbaycan Müziği Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, İdil, 4 (15): 135-148.
• GERÇEK, İsmail Hakkı (1998). Uzeyir Hacıbeyov'un Azerbaycan Halk Musikisi'nin Esasları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• HAŞIMOVA, Höküme vd., (2015). Üzeyir Hacıbəyli: Biblioqrafiya, Baki: M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.
• HASANOVA, Ramiya ve Aynur Aliyeva (2013). “Arshin Mal Alan – 100”. Irs Cultural Heritage 14: 4-7.
• MAHARRAMOVA, Inara (2015). “Azerbaycan'da Lirik Operaların Tür Çeşitliliği”, Rast Müzikoloji Dergisi 2(3): 871-876.
• İSMAYILOVA, Güllü (2019). "Üzeyir Hacıbeyli’nin Cumhuriyet Dönemi’ndeki Faaliyetleri". ISME İstanbul 2019 Kültürel Miras Konferansı Bildiriler Kitabı, 131-136. Ankara: Müzik Eğitimcileri Derneği (MÜZED) Yayınları No.4.
• KURBANOV Babek (2000). “Üzeyir Hacıbeyov’un Eserlerinde Kadın Mevzusu”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergis,i 14: 311-315.
• KURBANOV, B. (2010), “Üzeyir Hacıbeyov Yaratıcılığının Estetik Özellikleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9: 263-267.
• REZAYEV, Azer, (1997), “Opera in Azerbaijan”. Azerbaijan International 5: 70-71.
• SEFEROVA Z., (2016), Türk Dünyasının Müzik Yıldızı Üzeyir Hacıbeyli. Ankara: Tulpars yayınları.
• Şenel, Süleyman, (1996). “Üzeyir Hacıbeyov”. İslâm Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 500-502.
• Üzeyir Hacıbeyov Ansiklopedisi (2007). “Arşın Mal Alan”. Bakü: Şark-Garp Yay. 24.