Öz
Birinci Dünya Savaşı boyunca yaşanan ve Millî Mücadele döneminde de devam eden
sağlık sıkıntıları; frengi, sıtma, verem gibi bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasına neden
olmuştur. Millî Mücadele döneminde salgın hastalıklarının yanı sıra sağlık hizmetlerinde de
yetersizlikler görülmüştür. Öyle ki hastanelerde malzeme eksiklikleri dolayısıyla yapılamayan
tedaviler söz konusu olmuştur. Şehirlerde de ciddi anlamda altyapı eksikliği görülmüştür. Batı
Cephesi’nde ise askerler arasında salgın hastalıklar yaygın olmasına rağmen alınan tedbirlerle
salgın hastalıklar giderilmeye çalışılmış, askere verilen sağlık hizmetleri de eldeki imkanlara
göre en üst düzeyde tutulmaya çalışılmıştır. Belirtmiş olduğumuz bu hususlar dönemin canlı
tanıkları tarafından kaleme alınmış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı
dönemin canlı tanıklarının kaleme aldıkları anıları inceleyerek mütareke döneminden itibaren
Millî Mücadele sürecinde hem Anadolu şehirlerindeki hem de Batı Cephesi’ndeki sağlık
koşullarını ve verilen sağlık hizmetlerini anlatmak olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda başta
anılar olmak üzere kaynak olarak kullanılan eserler 1919-1922 yıllarını kapsayacak şekilde
incelenmiştir. Bu makalede kullanılmayan diğer anılara yer verilmemesinin nedeni ise sağlık
koşulları ile ilgili bilgilerin aktarılmamış olmasıdır. Aynı zamanda makale içerisinde bazı şehir ve
cephelerin anlatılmaması ya da kısmî olarak anlatılmasının nedeni sağlık koşullarını aktaran
anılarda yer almamış olmasıdır. Makalenin ana çatısını anılar oluşturmuş olup arşiv ve diğer
araştırma eserleri, anılardaki bilgilere göre incelenmiş ve makale içinde kullanılmıştır.