ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ЭТНОМӘДЕНИ ТАРИХ ПЕН ТІЛДІК ПРОЦЕСТЕРДІҢ «АҚПАРАТ КӨЗІ» – КӨНЕРГЕН СӨЗДЕР ХАҚЫНДА

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 206 - 218, 15.01.2016

Elmira Hamitova

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509317

Cited By: 2

Öz

Белгілі бір ұлт тілінің сөздік құрамынан орын алып, белсенді қолданыста жүрген
сөздер түрлі лингвистикалық және экстралингвистикалық себептерге байланысты ескіріп,
сирек жұмсалатын болып немесе мағынасы көмескіленіп, қолданыстан мүлдем шеттеп
қалуы мүмкін. Қолданылу дәрежесі әр түрлі салғырт (пассив) лексиканы құрайтын сондай
көнерген сөздер қазақ тілінде аз емес.
Бұл мақалада көнерген сөздердің екі түрі болып табылатын, қазақ тіліндегі тарихи
сөздер мен архаизмдер қарастырылады. Көнерген сөздердің мағыналарындағы
ақпараттардың бәрін жарамсыз, ескірген деп қарауға болмайды. Керісінше, ғасырлар
қойнауында тұнып тұрған сырларды, мәдениетіміз бен тарихымызға қатысты аса құнды
ақпараттарды көнерген сөздердің мағынасын анықтау арқылы алуымызға болады.
Ендеше, көнерген сөздерді құнды ақпарат көзі ретінде танымауға негіз жоқ.
Мақала барысында тілші ғалымдар арасында көнерген сөздерді терминқор
қалыптастырудың тұрақты көзі ретінде танып, бұл көзді тиімді пайдалану қажет деп
санайтын ғалымдар пікірі айтылады. Көнерген сөздердің мағынасын жаңғыртып
пайдалану арқылы, терминқорды ұлт тілі негізінде ұдайы байытып отыруға болатыны,
сонымен қатар көнерген сөздердің зерттелу тарихы туралы да сөз болады.

Anahtar Kelimeler

Қазақ тілі, көнерген сөздер, тарихи сөздер, архаизмдер

Kaynakça

• ALIBEK G., (2006), Söz mağınası jane akparat. Oku kuralı, А.: «Atlas baspası». BELOUSOVA A.S., (1990), Ustarevşiye slova // Lingvstiçeskii, ensiklopediçeskii slovar, М.:«Nauka».
• GALPERİN İ., (1974), İnformativnost edinic yazika, М.: «Nauka».
• MANKEEVA J.A., (1997), Madeni leksikalık ulttık sipatı, А.: «Rauan».
• MAHMUTOV A., (1962), М. Auezovtın “Abay jolı” romanındağı konergen sözder // Kazak tılının tarihı men dialektologiyasının maselelerı: 4-şığuı, А.: «Mektep».
• MAHMUDOV А., (1963), Arhaizmi, istorizmi v kazahskom yazıke: avtoreferat kandidata istoriçeskih nauk., A.
• MUSABEKOVA F., (1982), Kazak tılının praktikalık stilistikası, А.: «Mektep».
• KALİULI Ğ., Bolğanbayev A., (2004), Kazırgı kazak tılının leksikologiyası men frazeologiyası, А.: «Okulık».
• NURMAĞANBETOV A., (1994), Bes juz bes söz, А.: «Rauan».
• ÖMIRALİYEV K. / Kurast.: f.ğ.d. Anes Ğ. Jane İbrayeva J.K., (2014), Kazak tıl bılımının maselelerı, А.: «Abzal-ay».
• SIZDIK R., (1994), Sözder söuyleydı (Sözderdın koldanılu tarihınan), А.: «Sanat». HASENOVA A., (1996), Tıl bılımı. Oku kuralı: 2-basıluı, А.: «Sanat».
• http://www.zharar.com/kz/referat/ 270-referat_neologizm. html. www.ZHARAR.com.