HALK ANLATI VE İNANIŞLARINDA MİTOLOJİK BİR MEYVE: NAR

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 228 - 251, 15.01.2016

Ebru Şenocak

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509344

Cited By: 11

Öz

 Şamanist inanışlardan bugüne her milletin kutsallaştırarak ölümsüzleştirdiği bir meyve
olan nar, cennet meyvesi diye bilinmektedir. Kutsal meyve nar halk hekimliği, kök boya, gıda,
hediyelik eşya yapımı vb. gibi pek çok sahada yaşam alanı bulmuştur. Bu anlamda nar ağacı;
meyvesi, çiçeği, çekirdekleri, zarı, yağı, suyu ve kabukları ile çeşitli karışımlar halinde sanayi,
ticari, tıbbi vb. gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Nar rüya tabirleri, halk anlatı ve inanışlarında
sembolik anlamları ve olağanüstü özellikleriyle de yaşatılmaktadır. Mitolojiler, yaşam
enerjilerimizi besleyen saf kaynaklar olup, insanın kökene dönüş arzusuna sembolik bir yol
haritası çizmektedir.
Mitolojilerin parçalanmış şekilleri olan masallar başta olmak üzere, halk hikâyesi, ninni,
bilmece vb. gibi türlerde de ele alınan nar, çeşitli sembollerle mitolojik dönemin etkilerini
yaşatmaktadır. Tespit ettiğimiz metinlerde narın mitolojik kökeni olağanüstü güç ve güzellik,
bolluk ve bereket, kutsal ağaç hayat/bilgi ağacı, kötü iyeleri uzaklaştıran nazar sembolü ve
zürriyet sahibi olma özellikleriyle karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu çalışmada, kolektifin
üretimlerinden hareketle narın, geleneklerimizdeki yeri ve anlatılarda karşılaştığımız sembolik
anlamları bilimsel metotlarla tahlil edilecektir. Böylece yüzyıllık tarihi, kültürel birikim ve
tecrübelerin eşliğinde sembollerle kodlanarak, insanoğluna verilmek istenen mesajlar, inanç
dünyası ve evrensel kültürün ortak değerleri tespit edilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, nar, sembol, arketip

Kaynakça

• Yazılı Kaynaklar ALPTEKİN, A. B. (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları. ALPTEKİN, A. B. (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları. ATEŞ, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller / Anatanrıça ve Doğurganlık Sembolleri. İstanbul: Aksiseda Matbaası. BACHELARD, G. (1999). Ateşin Tin Çözümlemesi. Çev., Nail Bezel. Ankara: İmge Kitabevi. BAŞGÖZ, İ. -A Tietze. (1999). Türk Halkının Bilmeceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. CAMPBELL, J. (2003). Yaratıcı Mitoloji / Tanrının Maskeleri. Çev., Kudret Emiroğlu. İstanbul: İmge Kitabevi. CAN, Ş. (1970). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılap Yayınları. CERRAHOĞLU, M. (2012). “Mitolojilerde ve Türkiye’de Derlenen Masallarda Narın Yeri”. Turkish Studies, Cilt: 7, Kış, 643-651. ÇELEBİOĞLU, A. (1995). Türk Ninniler Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. ÇELEBİOĞLU, A. -Y. Z. Öksüz. (1995). Türk Bilmeceler Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. ÇETİNDAĞ Süme, G. (2009). “Tuz Kadar Sevgi Bağlamında Tuzun Sembolik Çağrışımları”, Gazi Üniversitesi, Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat, Edebiyat ve Dil Öğretimi 29 Nisan-1 Mayıs, 1-13. Doğu Ve Batı Rüya Yorumcularından Derlenmiş Gizli Kuvvetler Hazinesi/Rüya Yorumları Ansiklopedisi. 2000. İstanbul. ERGUN, M. (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ERGUN, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara.: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. ERGUN, P. (2010). “Türk Kültüründe Ruhlar ve Orman Kültü”. Millî Folklor, 2010, Yıl 22, Sayı: 87, Cilt: 11, 113-121. ERHAT, A. (2011). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. ERSOY, N. (2007). Semboller ve Yorumları. İstanbul: Dönence Yayınları. GEZGİN, D. (2010). Bitki Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık,. (Bkz. O. Hançerlioğlu. 1993. Dünya İnançları Sözlüğü Dinler Mezhepler Tarikatler-Efsaneler. İstanbul: Remzi Kitabevi). GUENON, R. (2001). Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi. Çev., Fevzi Topaçoğlu. İstanbul: İnsan Yayınları. GÜLTEKİN, R. E. (2008). “Türklerde Bereket Sembolü Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/5 Fall, 9-31. İBRAHİMOV, G. (2001). Tatar Halıg Cırları. Kazan: Megarif Neşriyatı. İSMAİL, M. (2008). “Azerbaycan Sözlü ve Yazılı Edebiyatında Nar”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/5 Fall, 217-226. KALAFAT, Y. (1996). İslamiyet ve Türk Halk İnançları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. KALAFAT, Y. (2007). “Hazara Türk Halk İnançları”. Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları. C. I. Ankara: Berikan Yayınevi. KAVRUK H.-M. Yardımcı. (2012). Anadolu Masalları Gerçekleşen Rüya. İnönü Üniversitesi Yayını, Malatya. MARANKİ, A. -E. Maranki. (2005). Kozmik Bilim Işığında Şifalı Bitkiler. Mozaik Yayınları, İstanbul. OLGUNLU, A. C. (2014). Mitos'tan Logos'a Mitlerin Çözümlemesi. İstanbul: Hükümdar Yayınları. SALTIK, M. (2005). Kuş Dili Klavuzu/Simyanın Ayak İzleri. İstanbul: Hermes Yayınları. SEVER, M. (?), “Türk Halk İnançlarında ve Halk Hekimliği Uygulamalarında Meyve”. www.acıkarsiv.gazi.edu.tr SERTKAYA, B. (2012), Elazığ Folklorunda Eski Türk İnanışlarının İzleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. ŞENOCAK, E. (2010). “Mitolojik Konulu Bir Halk Hikâyesi: ‘Leylâ İle Mecnûn Hikâyesi’ Merkezinde Yıldıza Dönüşüm”. Milli Folklor, Yıl 22, Cilt 11, Sayı 86, s.20-29. ŞİMŞEK, E. (1987). Arzu ile Kamber Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. ŞİMŞEK, E. (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması I-II. Ankara: Akçağ Yayınları. ŞİMŞEK, E. (2006). “Ölümsüzlük İlacı Olarak Elma”, Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’na Armağan. Konya: Kömen Yayınları. s. 237-245. TANSEL, F. A. (1977). Ziya Gökalp Külliyatı-I Şiirler ve Halk Masalları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. TANYOL, A. T. (2011). Elazığ Kavakpınar (Akmezra) Köyü Halk Kültürü Unsurları. Yayımlanmamış lisans tezi, Fırat Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Elazığ. TELESCO, P. (1999). Düşlerin Dili. Çev., Feyza Karagöz. İstanbul: E Yayınları. YILDIRIM, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. ZİYADİNOVA, E. (2006). “Kırım Tatar Halk Türkülerinde Sembol Olarak Bitkiler”. Çev., Burcu Kaçmaz. Karadeniz Araştırmaları. Sayı 11, Güz, 101-110. http://bayankus.com/index.php/tanrisaldir-nar/2012/02/18 http://www.diyetmutfagi.com/saglik/10/nar-ile-gelen-cilt-guzelligi.html/2012/11/15/ http://www.eksisozluk.com/show.asp?/2012/02/18 http://www.euractiv.com.tr/91/article/bolluk-ve-bereketin-simgesi-nar/2012/11/15/ http://gsf.karatekin.edu.tr/simge.pdf/2012/02/18 http://www.kulturelbellek.com/kulturumuzde-evlerle-ilgili-inanislar/2012/11/15/ http://www.lony.com.tr/lony/nar.asp 2012/02/18 http://www.mumsema.com/m-n-harfleri-ile-baslayan-ruya-tabiri-bolumu/104918-ruyada nar-gormek-imam-nablusi.html/2012/11/15/ http://www.populermedikal.com/diyetegzersiz/narsuyu.asp/2012/11/15/ http://www.resimkalemi.com/sanat-ve-mitoloji/3321-mitolojide-nar.html/2012/11/15/ http://ruya.ihya.org/ruyada-nar-gormek.html/2012/02/18 http://www.taslar.net/nar-tasi2012/11/15/ http://www.turkcuturanci.com/2012/02/18 www.yenidenergenekon.com/58-anadolu-kapi-tokmaklari/2012/02/18