ÂŞIKLIK GELENEĞİ VE ÂŞIK İSMAİL TEZANÎ’NİN ÂŞIKLIK GELENEĞİ İÇİNDEKİ YERİ

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 252 - 265, 15.01.2016

Hüseyin Kürşat Türkan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509348

Öz

Sosyo-kültürel bağlamda Türk Dünyası’nda önemli bir görevi ifa eden âşıklık geleneği,
sözlü kültürel ortamdan doğmuş olmakla beraber bir disiplin çerçevesinde nesilden nesile
aktarılarak günümüze kadar gelebilmiştir. Geleneğin temsilcileri belindeki saz ve dilindeki söz ile
çağının tanığı ve toplumların sözcüsü olmuşlardır. Âşıklar, sözlü gelenekte yer alan ve yaşatılan
kültürel ürünlerle beslenip toplumun yaşam biçimini, kültürünü, duygu ve düşüncelerini söz ve
şiirlerle, sazı ve sözüyle halka sunan ve yaşatan kişiler olmuşlardır. Âşıklar, içinde yaşadığı
toplumun, ekonomik, toplumsal, kültürel ve siyasal olaylar karşısındaki duygu ve düşüncelerine
her çağda, her ortamda tercüman olmuşlardır. Halkın çeşitli olaylar karşısındaki his ve duygu,
düşünce ve tepkilerini ifade ederken de onun öz, sade konuşma dilini son derece ustalıkla
kullanmıştır. Fuat Köprülü’nün de ifadesiyle âşık, çaldığı sazla kendilerinin veya başkalarının
şiirlerini icra eden şair çalgıcılardır. Belirtilen gelenek çerçevesinde Âşık İsmail Tezanî, yaşadığı
dönemde unutulmaya yüz tutmuş olan âşıklık geleneğine ciddi hizmet ve katkıları olmuş bir
kişidir. Tezanî, gerek sanatı ve eserleri gerek edebî şahsiyetiyle 20. yüzyılın âşıklarından birisi
konumundadır. Âşık İsmail Tezanî, eserlerinde halkın ortak duygu ve düşüncelerini ifade
edebilecek tarzda bir dil kullanmış olmakla beraber, çağın olaylarına hiçbir zaman seyirci
kalmayan duyarlı bir âşıktır. O, yeri geldiğinde ait olduğu toplumun gözü, kulağı ve dili olmayı
başarabilmiş bir kişiliktir.  

Anahtar Kelimeler

Kültür, Toplum, Âşık, Âşıklık Geleneği

Kaynakça

• ARTUN, Erman (2008), Âşık Edebiyatı Araştırmaları, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÜNAY, Umay (2005), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• KIRAÇ, Ekrem (2013), Türk Halk Edebiyatı, Gökçe Yayınevi, Denizli.
• KÖPRÜLÜ, Fuat (1962), Türk Saz Şâirleri I-V, Milli Kültür Yayınları, Ankara.
• KOCAKAPLAN, İsa (1992), Açıklamalı Edebî Sanatlar, MEB Yayınları, İstanbul
• OĞUZ, M. Öcal (1994), Yozgat’ta Halk Şairliğinin Dünü ve Bugünü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• SAKAOĞLU, Saim (1998), “Türk Saz Şiiri”, Türk Dünyası El Kitabı, C.3, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990), C.7, İstanbul.
• TÜRKAN, Hüseyin Kürşat (2011), Âşık Kıraç Ata (Ekrem Kıraç)’nın Hayatı Sanatı ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde.