ЖЕРГІЛІКТІ ТІЛ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ ӘДЕБИ ТІЛДІ БАЙЫТУДАҒЫ МАҢЫЗЫ

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 9, 40 - 52, 15.05.2016

Elmira Hamıtova

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509474

Öz

Диалектизм әдеби тілден тыс құбылыс, дегенмен оның әдеби тілді толықтыруға,
байытуға үлесі мол. Ғылым мен техниканың дамуына байланысты көптеген жаңа
ұғымдарға атау табу қажеттігі туғанда, халық қазынасы ретінде пайдаланылатын сөздер –
диалектизмдер.
Мақалада диалектілік лексиканы терминқор қалыптастырудың тұрақты көздерінің
бірі ретінде тану қажеттігітілігі тиек етіледі. Жергілікті тіл ерекшеліктерін зерттеген
ғалымдар, олардың пікірлері, диалектизмдердің жіктелуі сөз болады. Сонымен қатар,
ауызекі сөйлеу тіліне де, әдеби тілге де, диалектілік аймақтық лексикаға да тән аралық
құбылыс – дублеттерге тоқталады. Дублеттер мен диалектизмдер, кейде синонимдер бір-
бірімен араласып-құраласып, ұштасып жатуы, дублеттердің тілде құрамы мен мағынасы
жағынан параллель қолданылатын сөздер екендігі туралы айтылады.
Белгілі бір диалектілерге тән сөздерді жинап, сөздігін құрастырудың және оларды
жете білудің тілдің тарихи даму жолдарын, оған тән заңдылықтарды айқындауда үлкен
мәні бар. Ұлт тілінің ішіндегі жергілікті диалектілерге тән әртүрлі ерекшеліктерді
салыстыруға және тілдің тарихи дамуын танып білуге көмектесетін бірден-бір көмекші, ол
әрине – диалектологиялық сөздіктер. Сондықтан мақалада диалектологиялық сөздіктер
пайдаланыла отырып, біршама сөздерге тоқталып, олардың қолданылу ерекшеліктері
мен анықтамасы берілді.

Anahtar Kelimeler

диалектизмдер, дублеттер, диалектология, диалект, тілдік ерекшеліктер

Kaynakça

• АЙҒАБЫЛҰЛЫ А., (2013), Қазақ тілінің лексикологиясы, А.: «Дәуір-кітап». Айтбайұлы Ө., С. Әбдрахманов, Кекілбай Ә., Қажыбек Е., Қайдар Ә., Қалиұлы Б., Құлкенов М., Сарыбаев Ш., Серғалиев М., Сыздық Р., Хұсайын К. (2007), Диалектологиялық сөздік, А.: «Арыс».