FARKINDALIK EKSENİNDE BİR KÜLTÜR AKTARICI: NASRETTİN HOCA

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 11, 182 - 190, 15.07.2017

Birol Azar

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509652

Cited By: 2

Öz

Bir anlatıyı, bir fıkrayı, bir türküyü belirli bir kültür topluluğuna ait kılan o topluluğun dili, o
dile ait deyimleri, atasözleri, hazır kalıpları baĢta olmak üzere topluluğun o ürüne kattığı ulusal
veya bölgesel/mahalli unsurlardır. Bu unsurlar o topluluğun aynı zamanda üslubudur. Bu üslup
ise yörenin/bölgenin öz-malı olarak kültürel kodları sayılabilecek gelenekler, görenekler,
inanıĢlar, yöreye ait kiĢi adları, yer adları, hayatın geçiĢ aĢamaları ve bu aĢamalar etrafında
oluĢan inanmalar olarak sayılabilir. Çok yönlü bir kiĢilik olarak fıkralarda gördüğümüz Hoca‟nın,
ona bağlı olarak anlatılan anlatılarda yaĢadığı toplumun değer yargılarını, hayatı anlama ve
anlamlandırma çabalarını buna bağlı olarak yaĢam biçimini ve değer yargılarını görmemiz
mümkündür. Onun anlatılarında bayram gününe özel yemekler piĢirilmesi, düğün gelenekleri,
türbe ziyaretleri, türbe toprağının Ģifa niyetine kullanılması, misafirperverlik ve daha pek çok
kültürel unsur farkındalık olarak gelecek kuĢaklara aktarılan kültürel kodlar olarak karĢımıza
çıkmaktadır. Türk Milleti değer verdiği insanların ölümünden sonra da hatırasını çeĢitli yollarla
yaĢatmıĢtır. Ölümünden sonra Hoca hep saygı görmüĢ yer yer evliya mertebesine çıkarılmıĢ,
onunla ilgili pek çok inanıĢlar ortaya çıkmıĢtır. Fıkraları bir yana ölümünden sonraki inanıĢlar bile
baĢlı baĢına folklorik malzeme ihtiva etmektedir. “ Yağmur yağmadığı zaman AkĢehirlilerin
Hocanın türbesine gidip yağmur duası etmeleri; Hocanın mezarından alınan toprağın göz ağrısı
ve sıtmaya iyi geldiğine inanılması; düğünü olacak gençlerin davetiye dağıtma iĢini Hocanın
mezarını ziyaret edip düğüne davet etmeleriyle baĢlatmaları; yeni doğan çocukların göbek
bağının Hocanın türbesine gömülmesi ( Hoca kadar zeki, hoĢgörülü olsun diye) ve daha pek
çok inanıĢ günümüzde hala uygulanan/inanılan uygulamalar olarak görülmektedir. Bu yazıda
folklor ilminin yöntemlerinden yararlanılarak büyük bir Ģahsiyet olan zaman üstü statüdeki
Hoca‟nın fıkralarındaki folklorik unsurlar tespit edilerek bu unsurları değiĢen/değiĢmeyen yönleri
sebepleriyle birlikte irdelenmeye çalıĢılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fıkra, Nasreddin Hoca, kültür aktarıcısı

Kaynakça

• ARDA, Zuhal (2008) “ Türk Halkının Algılama ve Yorumlama Gücünün Bir Yansıması Olarak Nasreddin Hoca Fıkralarının Estetiği” 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca Ġle Anlamak Uluslararası Sempozyum AkĢehir, 8-9 Mayıs, s.75-82