«KAMBAR BATIR» DESTANI’NI DÖNEMSELLEŞTİRME

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 1211 - 1233, 24.03.2019

Jumashay Sailaukızı Rakış

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543619

Öz

Bu çalışmada Kazakların yaşama tarihi, o tarihsel süreçte yaşanılan olayların
“Kambar Batır” destanında yansıma özellikleri incelenmiştir. Kazak folklorunda Kambar
batır destanın hangi dönemde yer aldığı ve bunun üzerine araştırma yapan bilginlerin
eserleri üzerine analiz edilmiştir. Ayrıca, Kambar’ın hangi soydan geldiğine dair farklı
görüşlerin oluşma sebepleri de açıklanmıştır. Makale yazarı, “Kambar’ı Uak soyunun
atası” denilmiş secere verileri ile destanda yer alan olaylar hakkında verilere önem
gösterilmiştir. Söz konusu olan bu destanda Arğın kelimesinin genellik anlamını taşıyan
birleşik soyun adı olduğunu ıspatlar.
El yazması koleksiyonlarında korunan “Kambar batyr” eposunun çok sayıda
versiyonunu analiz etmek üzere, eposun esas versiyonun hikaye çizgisi farklı
olmadığını göstermektedir. Tüm versiyonu için, baş karakterin olgun bir kahraman
olarak tanımlanması aittır. Destan versiyonlarında, batırın mucizevi doğumu motivi
rastlanmamıştır. Sadece Divaev versiyonunda, mucizevi doğum motivi ile biografik
motifler izlenir. Düşmanın işgali hakkında duymuş üzere Kambar batır, avcılık ederek
doksan evli köyün yemeğini hallettikten sonra, uzun bir yolculuğa çıkıyordur .
Destan halkın geçtiği gerçek bir tarihsel, siyasi sosyal olayların görünümüdür.
Destanın tarihsel esası belirsiz olduğundan kahramanın tarihsel prototipinin
belirlenmesinin zor olduğu söz olur. Kambar Batır adının mifolojik temeli üzerinde
durur; bazen bir avcı-nişancı olduğu, bazen de Noğay kahramanı Şora ile, Kırgız
kahramanı Manas ile noğaylıların zamanında yaşadığı söyleniyordur. Bu, söz konusu
olan destanın çok yönlülüğünü veya çok katmanlı olduğu ıspatlayacaktır. Kambar Batır
karakterinde ideal kahramanın tipolojik özellikleri izlenir. Sonuç olarak, “Kambar Batır”
destanı, eski hikaye çizgilerini almış olup, tüm ülkenin güvenliği olmasına önem verilen
tarihsel süreçlerde tekrar söylenmiş epik bir destan olduğu kanıtlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kazak Folkloru, tarihsel süreç, destan, Kambar batır

Kaynakça

• .