ALEVİLİĞİN İBADET BİÇİMİ OLAN SEMÂHLARIN TAŞIDIKLARI İÇSEL ANLAMLARA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 17, 220 - 233, 30.06.2019

Mehmet Dönmez Hasan Çelġk Seda Kirteke Dönmez Hasan Çelik , Seda Kırteke

Öz

Aleviliğin temel ibadeti kabul edilen cemler, hem dinî hem de sosyal hayatın
birleşme noktasıdır. Birey, sosyal hayatta ki davranışlarının karşılığını bu dinî (ilahî)
mecliste görür. Cemler, Alevi toplumunun manevi mahkemeleri olmalarının yanı sıra
birer „arınma meclisi‟ olarak da işlev görürler. O meclis, ilahî sırra erişme anlamında
kişinin kendi Miracını da ifade eder. Talip, üzerinde kul hakkı veya dünya kaygısı
taşıdığı için tasavvufi anlamda „ölü‟ kabul edilir. Ceme gelen talip, orada HakMuhammed-Ali
Divanı önünde ve Mürşit huzurunda dâra durur ve o mecliste
bulunanların önünde yargılanır. Bu manevi yargılama sonucunda ise üzerindeki kul
hakkından veya dünyalık arzularından feragat eder. Böylece ceme ölü gelen bir talip
yeniden arınmış ve diri bir şekilde gündelik yaşamına tekrar döner. Gelenek içerisinde
„Ceme ölü gelen diri döner‟ sözü bu hâli ifade etmek için kullanılır. Semâhlar da
Aleviliğin temel ibadeti olarak kabul edilen cemlerin bir bölümünü ifade eden ve ilahî
âĢkla yapılan ibadetlerdir. Alevilikte semâhların bu kutsalliyetleri asla göz ardı edilemez
ve cem meclisleri dışında da semâhların dönülmesine olumlu gözle bakılmaz. Teolojik
kökenini Kırklar Meclisi Menkıbesine dayandıran semâhların, ilk olarak Hz.
Muhammed‟in, Hz. Ali‟nin ve Kırklar Meclisinin mensuplarınca dönüldüğüne
inanılmaktadır. Bu kutsiyet tarihsel süreçten günümüze taşınarak yaşatılmış ve
semâhların ilahî bir aşkla dönülmesi edebi bir eylem olarak hayat bulmuştur. Yörelere
göre farklı enstrümanlarla dönülen semâhlar, yine yörelere özgü içsel dönüşler veya
hareketler taşımaktadırlar ve kendine özgü bu yöre isimleriyle de anılmaktadırlar. Bu
gerekçelerle, bu müşterek çalışma da Alevilik inancındaki semâhların taşıdığı tasavvufi
anlamları açıklamayı ilke edindik ve semâhların ilâhî manalarından kimi örnekleri de siz
araştırmacılara ulaştırabilmenin gayretini taşıdık. Çalışmanın, semâhların ilahî
değerlerinin anlaşılmasına katkı sunmasının amaç edindiğimizi de bir başka husus
olarak ifade etmemiz gerekiyor. 

Anahtar Kelimeler

Alevilik, cem, ibadet, semâh, ilahî aşk

Kaynakça

• .