ANTALYA AĞIZLARINDA DUA ve BEDDUALAR

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 19, 42 - 80, 30.09.2019

Emine Atmaca

https://doi.org/10.33692/avrasyad.628221

Cited By: 6

Öz

Kuşaktan kuşağa nesilden
nesile aktarılan dua (~alkış (alka- “övmek, methetmek”)) ve beddualar
(~kargış (karga- “beddua etmek”)), Türk kültür hayatının maddi ve manevi
değerlerini içinde barındıran özlü sözlerden, kalıp ifadelerden oluşur.
Zaman ve mekâna göre, kullanılışları itibariyle değişik şekiller almış,
yeni tarzlara bürünmüş olsa da dua, Allah’a (cc.) yalvarma, yakarış
için söylenen dinî metin, beddua ise sevilmeyen birinin kötü bir duruma
düşmesini Allah’tan (cc.) canı gönülden isteme/yakarma olarak
tanımlanır. Dualar sağlık, sevinç, neşe, uzun, huzurlu, hayırlı bir
ömür, ahirette nimetler ve iyilikler ihsan etmesi vb. için edilen iyi
temennilerden/dileklerden oluşurken beddualar ise hastalık, nefret,
düşmanlık, kin, öfke, zorluk, güçsüzlük ve ölüm vb. içerikli kötü
temennilerden/dileklerden oluşmaktadır. Anlam bakımından dua ve
beddualara bakıldığında dualarda olumlu, beddualarda ise olumsuz
duygular ön plandadır. Her iki olumlu ve olumsuz duyguda da “Allah’a
tevekkül edip O’na havale etme” durumu söz konusudur.
Türk kültür hayatına ait, duygu, düşünce ve hayalleri daha etkili bir
şekilde ifade etmeye yarayan bu halk mahsulü özlü sözler, dilde
kaybolmuş veya kaybolmaya yüz tutmuş bazı kelimeleri ve anlamları tespit
etme ve diriltmede önemli bir yere sahiptir. Antalya ağızlarında
kullanılan sözlü anlatımın önemli bir türü olan dua ve beddualarda da
Standart Türkiye Türkçesindekilerle ortak özellikler taşımakla birlikte,
yapı ve anlam bakımından konuşulduğu bölgeye has bazı orijinal
özellikler taşımaktadır. Bu bağlamda dua ve beddua konulu tarafımızdan
yapılan metin ve kelime derlemelerinde Türkiye Türkçesi ağızlarına katkı
sağlayacak pek çok eskicil (~arkaik) kelimeler de tespit edilmiştir.
Bu çalışmada, dua ve beddualar ilkin anlam bakımından tasnif edilmiş,
sonrasında yapı bakımından incelenmiş ve sayısal veriler ışığında
Antalya ağızlarında dua ve bedduaların kullanımı hakkında genel bir
değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

antalya ağızları, dua, beddua

Kaynakça

• KALIN, L. Sami,(1990),Alkışlar Kargışlar,Ankara: Kültür Bakanlığı.