ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE VE RUSYA ARASINDAKİ EĞİTİM İLİŞKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 22, 18 - 38, 15.06.2020

Cengiz Aslan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.641717

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Türk-Rus ilişkileri tarihinin en verimli
dönemi olarak kabul edilebilecek olan Atatürk dönemindeki eğitim ilişkileri
konu edinilmiştir. Bu çerçevede içeriği ve yüklenen
anlamı geniş olan eğitim ilişkisi, kültürel ilişiklerden farklı olarak, günümüz
kullanımıyla öğrenci ve personel hareketliliği anlamında ele alınmıştır. Araştırmanın amacı
Atatürk döneminde Türk-Rus eğitim ilişkilerini bilimsel toplantılara ve önemli
günlere katılma, öğrenci ve öğretmen gönderme ve eğitim sistemini incelemek
için uzman gönderme açılarından ortaya koymaktır. Alanyazın incelendiğinde
Türk-Rus ilişkilerinin tarihine ilişkin çok  sayıda araştırma ve yayın dikkati çekerken,
iki ülkenin eğitim ilişkilerine dair çalışmaların oldukça sınırlı sayıda ve içerikte
olduğu görülmektedir. Araştırma tarihsel bir araştırmadır. Tarihsel
araştırmalar, geçmiş bir zamanda ol(uş)muş eylem ya da olayların anlaşılması
için tanımlama ve açıklama amacına yönelik sistematik biçimde veri toplama ve
değerlendirme çabası olarak tanımlanabilir (Fraenkel vd 2012:535-537). Araştırma
verileri, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Milli Kütüphane, çeşitli
üniversite kütüphaneleri ve elektronik ortamdaki bilgi ve belgelerden doküman
incelemesi yoluyla elde edilmiş ve betimsel analiz yaklaşımına göre
çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk dönemi, eğitim, Türk uzmanlar, raporlar, Rusya

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA)
• Cumhuriyet
• TBMM Zabıt Ceridesi
• Dersaadet ve Vilayate Kain Mekatib-i Resmiye ve Hususiyeye ve Dersaadette Bulunan Medaris-i İslamiye ile Kütüphanelere Dair İstatistik Mecmuası, 1327, İstanbul: Matabaa-ı Amire.
• Kültür Bakanlığı Dergisi (1937), “Sovyet Rusya’da İlköğretim ve Eğitim İşleri”, 20(1), s.198-241.
• Maarif Vekâleti İhsaiyat Mecmuası, (1341), 1339-1340, İstanbul.
• AKÜN, Ömer Faruk, (1995), “İsmail Hikmet Ertaylan”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.11 s.309-312.
• ALTUNYA, Niyazi, (2005), Köy Enstitüsü Sistemine Toplu Bir Bakış, Ankara: Kelebek Matbaası.
• ARALOV, Semyon İvanoviç, (2010), Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları (1922-1923), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• ASLAN, Cengiz (2014), Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923-1940), Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• (ATAY) Falih Rıfkı, (1931), Yeni Rusya, Ankara: Hakimiyeti Milliye.
• ATAÖV, Türkkaya, (2004), “Sovyetler Birliği’nde Türkoloji Çalışmaları”, Manas. 6(11). s.89-107.
• AYDOĞAN, Erdal, (2007), “Kliment Yefromoviç Voroşilov’un Türkiye’yi Ziyareti ve Türkiye-Sovyet Rusya İlişkilerine Katkısı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 39, s.337-357.
• BARTHOLD, Vasili Viladimiroviç, (2004), Orta Asya Türk Tarihi Dersleri (Haz. Hüseyin Dağ), Ankara: Çağlar Yayınları.
• Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, (1937), Kültür 1935-1936 İstatistiği, Ankara, Mehmet İhsan Matbaası.
• Başbakanlık İstatistik Umum Direktörlüğü, (1939), Maarif 1937-1938 İstatistiği, Ankara, Suhulet Matbaası.
• BENHÜR, Çağatay, (2008), Stalin Dönemi Türk-Rus İlişkileri (1924-1953), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya.
• BİRGEN, Muhittin, (2006), İttihat ve Terakki’de On Sene, İttihat ve Terakki’nin Sonu, C.2, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• CEBESOY, Ali Fuat, (1955), Moskova Hatıraları (21.11.1920-2.6.1922), İstanbul: Vatan Neşriyat.
• CHP,(1935), Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutalgası 9-16 Mayıs 1935, Ankara: Ulus Basımevi.
• ÇOMAK, İhsan, (2016), “Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi ve Burada Okuyan Türk Öğrenciler Hakkında Bir Rapor” Bilig, 76, s.87-115.
• (EDGÜER), Rıdvan Nafiz, (1927a), “Rusya’da Bir Tecrübe Mektebi”, Terbiye, 1(1):17-22.
• _______ (1927b). “Moskova’da Radişcef Tek İş Mektebi”,Terbiye, 1(2):122-130.
• ERİŞİRGİL, M. Emin, (2010), Bildiklerim (Haz.M. Bülent Varlık), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• ERTEM, Barış, (2010), “Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 252-273.
• ERTUĞRUL, Muhsin, (2007), Benden Sonra Tufan Olmasın, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• FRAENKEL, Jack R.,Wallen, Norman E. ve Hyun, Helen H. ,(2012), How To Design And Evaluate Research In Education, London: McGraw-Hill Higher Education.
• GİRGİN, Kemal, (2014). Ruslarla Kavgadan Derin Ortaklığa (Son Yüz Senemiz:1914-2014), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• GÜNDÜZALP, Fuat, (1961), Öğretmen Meslek Kitapları, C.IV, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• HASANOVA, Vafa, (2012), “Tek Türk Alfabesi”. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, C.4, S. 13, s. 4-9.
• İNAN, Afet, (1972), Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İNÖNÜ, İsmet, (2006), Hatıralar (Haz. Sabahattin Selek), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• JASCHKE, G. ve ZAMANTILI, H., (2011), “1919 - 1939 Yılları Arasındaki Türk - Rus Yakınlaşması Hakkında Bir İnceleme (Atatürk Dönemi Sovyet Politikası Hakkında)”, Istanbul Journal of Sociological Studies, 0 (19), 159-174.
• (KANSU), Nafi Atuf ve (EDGÜER), Rıdvan Nafiz, (1926), “Rusya Maarifi Hakkında Rapor”, Maarif Vekâleti Mecmuası 2(9):1-44.
• KANSU, Metin Atuf ve Kansu, K. Işık, (2011), Cumhuriyet Eğitim Devriminin Mülkiyeli Mimarı Nafi Atuf Kansu (1890-1949) Yaşamı ve Yazıları, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
• LEWİS, Bernard, (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Maarif Vekilliği (1939), Muhtelif Memleketlerde Maarif Teşkilatı Hakkında Rapor. İstanbul: Maarif Matbaası.
• NESİBLİ, Nesib, (2018), “Sovyet Rejimi ve Türklük: Eski Mirası Yeniden Değerlendirme”, 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası (Ed. Yunus Koç ve Mikail Cengiz). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. Ankara.
• ORAL, Mustafa, (2004), “Türkoloji Tarihinde 1926 Bakû Türkiyat Kongresi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (17).
• ORTAYLI, İlber, (1991), “Türk Harf Devriminin Dış Ülkelerdeki Etkileri Üzerine”, Harf Devriminin 50. Yılı. Sempozyumu, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZCAN, Ömer, (2010), “Türkiye’de Toplum Kalkınmasına Eğitim Açısından Farklı Bir Bakış: Halil Fikret Kanad”, Türk Yurdu, S.178.
• PERİNÇEK, Mehmet, (2005), Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri (Sovyet Arşiv Belgeleriyle). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• PETRUŞEVSKİY, İ., (2004), “Akademisyen V.V. Bartold”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (11). ŞİMŞİR, Bilal, (2011), Azerbaycan, Azerbaycan’ın Yeniden Doğuş Sürecinde Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• TACİBAYEV, Raşid, (2011), “Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki Kültürel İlişkiler”, Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri I. Çalıştay Bildirileri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• TACİBAYEV, Raşid, (2004), Kızıl Meydan’dan Taksim’e Siyasette, Kültürde ve Sanatta Türk-Sovyet İlişkileri (1925-1945), İstanbul: Truva Yayınları.
• TAŞDEMİRCİ, Ersoy, (2001), “1936 Yılında Sovyet Rusya’da Yüksek Öğretim Hakkında Hazırlanmış Bir Rapor ve Bu Raporun Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Tarihi Bakımından Önemi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11: 1-37.
• TELLAL, Erel, (2000), Uluslararası ve Bölgesel Gelişmeler Çerçevesinde SSCB-Türkiye İlişkileri (1953-1964), Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• TOPRAK, Serap, (2011), “1919-1945 Dönemi Trük-Rus İlişikleri”, Toplum Bilimleri, 5 (9), 161-170.
• TUNÇAY, Mete, (2009), Türkiye’de Sol Akımlar 1908-1925,1925-1936. C.1-2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• TÜRKEŞ, Mustafa, (1999), Kadro Hareketi Ulusçu Bir Sol Akım, Ankara: İmge Kitabevi.
• TÜRK TARİH KURUMU, (1943), İkinci Türk Tarih Kurumu Kongresi, Kongrenin Çalışmaları, Kongreye Sunulan Tebliğler, 20-25 Eylül 1937, İstanbul: Kenan Matbaası.
• VANDOV, Dimitır, (1982), Atatürk Döneminde Sovyet/Türk İlişkileri, Almanya: Fa. Armağan Konrat-Infograph.
• VASİLYEV, Alexander, (2017), “Atatürk’ün Alfabe Devrimi ve Bakü’de Kurulan Tüm Rusya Yeni Türk Alfabesi Merkez Komitesi (VTSKNTA)’nin Faaliyeti (Yeni Rus Arşiv Belgelerine Göre)”, VIII. Uluslararası Atatürk Kongresi (Atatürk ve Türk Kültür Coğrafyasında Kafkasya ve Çevresi), 13-15 EKİM 2015, Gence, Bildiri Kitabı, C.2. s.1191-1195. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, (1977), Anıların İzinde, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• VİTOL, Aleksandr, (2015), “Sosyal Alanda Rus-Türk Münasebetleri (1920-1950’li Yıllar)”, Soğuk Savaştan Günümüze Türk-Rus İlişkileri II. Çalıştay Bildirileri Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• YILDIRIM, Seyfi, (2011), “Atatürk Döneminde Sovyet Tarımını İnceleme: Resmî Geziler ve Bilimsel İşbirliği (1925-1932)”, Bilig, S.57,s.227-246.
• ZHUKOVKSKY, Peter Mikhailovich, (1951), Türkiye’nin Ziraî Bünyesi, (Çev. C.Kıpçak- H.Nouruzhan- S. Türkistanlı), Ankara: Türkiye Şeker Fab. A.Ş.