İRAN İSLAM DEVRİMİ’NE GİDEN SÜREÇTE REX SİNEMASI FACİASI VE ETKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 26, 196 - 209, 17.03.2021

Nuran Kılavuz

https://doi.org/10.33692/avrasyad.895664

Öz

XX. yüzyıla girerken başta Dünya Savaşları olmak üzere Dünya Tarihi’nde büyük
siyasal manevralara neden olan olaylar yaşanmıştır. Yaşanan olaylar dünyanın; siyasi, askeri,
ekonomik, kültür, sanat ve sınırlarının tümden değişmesine neden olan olaylardır. 1970’lere
gelindiğinde ise yaşanan olaylar silsilesinin Ortadoğu’daki en önemli halkası ise 1979 yılındaki
İran İslam Devrimi olmuştur. İran İslam Devrimi, 2500 yıllık İran monarşisinin son monarkı olan
Şah Muhammed Rıza Pehlevi’ye karşı Humeyni ve taraftarları tarafından verilen mücadele
sonunda gerçekleşmiştir. Öte yandan Dünya Tarihi’nin birçok evresinde çeşitli devrimler
yaşanmıştır. Yaşanan devrimler ise genellikle demokrasi, insan hakları ve kültürel unsurlar
içeren devrimlerdir. Fakat bunların haricinde tarihte ilk kez bir halk devrimi sonucunda İslami bir
cumhuriyet kurulmuştur. İslami cumhuriyetin kurulması yolunda İran’da yaşanan olaylar ve
olayların bir halk harekâtına dönüşmesini sağlayan dönüm noktaları olmuştur. Dönüm
noktalarından birisi ise İran ve Ortadoğu Tarihi için önemli bir yere sahip olan 19 Ağustos 1978
tarihinde 377 kişinin yanarak can verdiği Rex Sineması Faciasıdır. Dünya Tarihi’ndeki en büyük
terör saldırılarından biri olarak da kabul edilen bu facia, İran İslam Devrimi’nin gerçekleşmesini
hızlandıran olaylardan birisidir. Çalışmada Pehlevi Hanedanlığı’ndan Rex Sineması Faciasına
kadar İran İslam Devrimine giden süreç ele alınarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman ve
belge analizi yöntemi kullanılmıştır. Böylece arşiv belgeleri, gazeteler, hatıratlar ve dönemi
anlatan diğer kaynaklar incelenerek objektif bir çalışma ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İran,, Devrim,, Şah,,

Kaynakça

• ALGAR, Hamid, (1998), “Humeyni”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.XVIII, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, ss.358-364.
• BALKAN, Serkan – TİRYAKİ, Fatih, (2014), ” İran Mitolojisinin İslam Devrimindeki Rolü & Humeyni ve Şah’ın Söylemlerinin Analizi”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, C.I, S.2: ss.85-113.
• BİÇEN, Gürkan, (2017), “Ayetullah Humeyni’nin 1980 Öncesi Söyleminde İran İslam İnkılabının Meşruiyet Temeli Olarak Siyonist Rejim Problemi”, İran Çalışmaları Dergisi, C.I, S.1: ss.52-83.