GÜNEY AZERBAYCAN KERBELÂ MERSİYE ŞÂİRİ ÂSÎ VE DÎVÂNI

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 30, 1 - 21, 17.03.2022

Aynur Kurt

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1085520

Öz

Kerbelâ Olayı Arap, Türk ve Fars edebiyatlarında oldukça sık işlenen konular arasında
yer almıştır. İran'ın Tebriz bölgesinde yaşamış bir mersiye şâiri olan Meşhedî Hasan Aga Âsî
de Kerbela Olayı'nı mersiye ve onun alt türleriyle anlatan bir mersiyehandır. Makalemize konu
olan ve yalnızca Kerbelâ Olayı’nı anlatması bakımından klasik dîvân anlayışından farklılık arz
eden eseri Dîvân-ı Âsî'dir. Bu eserin İran Milli Kütüphane Nr. 244'te kayıtlı nüshasının dışında
1998 yılında tıpkıbasım olarak yayımlanmış bir nüshası da bulunmaktadır. Âsî'nin Dîvân’ı
dışında başka eserine rastlanılmamıştır. Çalışmamızda Kerbelâ mersiyelerinin önemine, Fars
ve Türk edebiyatlarındaki yerine değinilmiştir. Devamında ise, şâirin hayatına, edebî kişiliğine,
eserlerine, Âsî Dîvânı'nın şekil ve muhtevâ yönünden incelemesine yer verilmiştir. Güney
Azerbaycan mersiye edebiyatının özgün bir örneği olan Dîvân-ı Âsî münâcât bölümüyle
başlamaktadır. Devamında başta Hz. Fâtıma'nın vefâtı ve Hz. Hüseyin olmak üzere Kerbelâ'da
şehit edilenlerin ahvâlinin yer aldığı mersiyeler bulunmaktadır. Eserin sonunda bazı Şia
imamlarının mersiyeleri de yer almaktadır. Divan'daki manzumelerde vezin konusunda başarılı
olmadığı görülen Âsî'nin, edebî sanatları ise ustalıkla kullandığını söylemek mümkündür. Lirik
bir üslupla yazıldığı görülen Dîvân'ın bir diğer özelliği ise başlıklar ve bir dörtlük dışında
tamamen Türkçe yazılmış olmasıdır. Dinî-mezhebî mersiyeler grubunda değerlendirilebilecek
Kerbelâ mersiyelerinin yer aldığı Dîvân’da çeşitli âyet ve hadislere iktibas ve telmih yoluyla yer
verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Âsî, Dîvân, Kerbelâ Mersiyeleri, Türk-İslâm Edebiyatı

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. 2001. Müsned, Tah. Şuayh El-Arnavudî, Müessesetü’r-Risâle, y.y. , 20 (No. 12549).
• Ahundov, Ehliman. 1978. Azerbaycan Halk Yazını Örnekleri. Haz. Semih Tezcan. Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Apak, Adem. 2013. Anahatlarıyla İslam Tarihi (2) (Hulefâ-yı Râşidîn Dönemi). İstanbul: Ensar Yayınları.
• Arslan, Mehmet-Mehtap Erdoğan. 2009. Kerbelâ Mersiyeleri, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Azimli, Mehmet. 2011. Dört Halifeyi Farklı Okumak Hz. Ebubekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.