DİVAN ŞAİRİNİN KADİM DOSTU MEMİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 30, 461 - 477, 17.03.2022

Emre Vural

Öz

Klasik Türk edebiyatında gazel; aşk duygusu merkezde olmak kaydıyla şairlerin duygu
ve düşüncelerini ilettikleri, estetik kaygıları göz önünde alarak ideal güzeli aradıkları, şairlerin
hünerlerini ortaya koydukları ve aşklarını ifade ettikleri bir nazım şeklidir. Gazelin muhtevasında
çoğunlukla aşk, sevgi ve muhabbet bulunsa da şairler her zaman için farklı konuları da gazelin
içerisinde işlemeye çalışmışlardır. Gazelde beyitler arasında konu bütünlüğünü sağlayan ve
şairin estetik görüşlerini iletmekte bir ahenk unsuru olarak şaire yardımcı olan en önemli unsur
ise rediftir. Yüzyıllar içerisinde binlerce farklı kelime şairler tarafından redif olarak kullanılmıştır.
Bunlar içerisinde en dikkat çekici olanlarından bazıları ise erkek isimli rediflerdir. XV. yüzyıldan
itibaren klasik edebiyat içerisinde kullanılan erkek isimli rediflerin içerisinde ise özellikle Memi
ismi dikkat çeker. Çeşitli şairler tarafından gazelin merkezinde tutulan, özellikleri ve vasıfları
anlatılan Memi, sonraki yüzyıllarda da birçok şair tarafından gazellerde redif olarak
kullanılmıştır. Bir dost gibi şairin yanında yer alan ve okuyucuya göz kırpan Memi, bazen
şairlerin dert yoldaşı bazen de şairin hasret duyduğu bir sevgili olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yüzyıllar içerisinde gazeller arasında okuyucunun karşısına ara ara çıkan Memi, belli ki şairler
tarafından beğenilmiş ve zaman içerisinde ideal sevgilinin yerini almıştır. Bu bağlamda
çalışmamızdaki asıl amaç, Memi isminin redif olarak kullanıldığı gazellerin tespitini yaparak bu
gazellerdeki Memi’nin edebî ve tarihî arka planını ortaya çıkarmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gazel, redif, erkek ismi, mahbub, Mem

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk 1994, “Divan Edebiyatı”, DİA C.IX, İstanbul, https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/9/C09003520.pdf Erişim tarihi: [16.12.2020]
• Ambross, Edith Gülçin 1982, The Lyrics of Me‘âlî, an Ottoman Poet of the 16th century, Berlin.