BÜYÜK DEVLETLERİN KAFKASYA’DA DEMİRYOLU VE PETROL POLİTİKASI

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 31, 155 - 185, 25.06.2022

İsmail Görgen

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1131604

Öz

Sanayi devrimiyle yer altı kaynaklarına verilen önem artmıştır. Bu kaynakların taşınıp
işletilmesi ve pazarlanması için yeni ulaşım imkânlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu durumda
zengin yer altı kaynaklarına sahip olan bölgelerde demiryolları yapılmaya başlanmıştır. Başta
petrol olmak üzere zengin yer altı kaynaklarına sahip olan Kafkasya’da demiryolları yapılmaya
başlanmıştır. Çarlık Rusya, XIX. yüzyılda Kafkasya’yı işgal ettikten sonra Bakü petrollerini ve
bölgenin zenginliklerini kendi yararına işlemek ve Rusya’ya taşımak için bölgede demiryolu
yapım çalışmalarına başlamıştır. Böylece Rusya Kafkasya’da Osmanlı Devleti, Almanya ve
diğer Avrupa devletleriyle demiryolu ve petrol mücadelesine girişmiştir. Kafkasya’daki demiryolu
ve petrol mücadelesi özellikle Rusya-Osmanlı, Rusya-Almanya arasında yaşanmıştır. Osmanlı
Devleti, Rusya’nın Kafkasya’da yayılmasını engellemek için Çarlık Rusya’sıyla mücadelelere
girişmiştir. Osmanlı Devleti, Rusya’nın yayılmasını engellemek için Almanlara Bağdat Demiryolu
yapım izni vermiştir. Almanya bu demiryolu projesiyle Kafkaslara ve Ortadoğu’ya daha kolay
nüfuz etmeye çalışmıştır. Bu durum başta Rusya olmak üzere İngiltere, Fransa ve Amerika
tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Bu gelişmeler çerçevesinde Birinci ve İkinci Dünya Savaşı
süreçlerinde Kafkasya’daki siyasi, askeri ve ekonomik mücadele had safhaya ulaşmıştır. Bu
mücadele büyük devletlerin bölgedeki demiryolu ve petrol politikaları çerçevesinde ele
alınmıştır. Bu çalışma hazırlanırken arşiv belgeleri, hatıralar, Resmi yazışmalar, telif
eserlerinden yararlanılmıştır. Tarih biliminin yöntemlerinden olan kaynak taraması, tasnif, tahlil,
tenkit ve sentez aşamasından geçerek oluşturulan bu çalışmada Kafkasya’da yaşanan
demiryolu ve petrol mücadelesi tüm yönleriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Demiryolları, Petrol, Sömürgecilik, Rusya, Almanya

Kaynakça

• Açma, Bülent ve Yenişen, Kübra. 2013. “Kafkasya’nın Ekonomik Potansiyeli ve Dönüşümü İçin Politika ve Stratejiler”. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20(2), 131-149.
• Adams, Arthur E., Matley, Lan M. and McCagg, William O. 1967. An Atlas of Russian and East European History. Washington: Frederick A. Praeger Publishers.
• Atatürk, Mustafa Kemal. 1989. Nutuk. C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.