EPİSTEMOLOJİK VE METODOLOJİK BAĞLAMDA NİKLAS LUHMANN’IN SİSTEM TEORİSİ VE ANA ARGÜMANLARI

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 32, 387 - 413, 25.09.2022

Betül Can

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1176871

Öz

Sistem teorisi 21. Yüzyılın karmaşık toplumlarını açıklamak bağlamında sistem filozofu
olarak değerlendirilen Alman düşünür Niklas Luhmann tarafından 30 yıllık yoğun bir çalışmanın
sonucunda geliştirilmiştir. Bu teori, mevcut sosyolojik gelenekteki bilimsel kabileciliğe meydan
okur bir tarzda farklı disiplinlerden yararlanarak interdisipliner bir perspektifle inşa edilmiştir.
Karmaşık toplumlar ancak karmaşık teorilerle açıklanabilir varsayımından hareketle mevcut
kavramlar yapısökümüne uğratılmış ve bu kavramlara teorinin ontolojisine ve epistemolojisine
uygun yeni anlamlar yüklenerek sosyoloji camiasına sunulmuştur. Teorinin mimarı Luhmann’a
göre dünya tek bir toplumdur. Sistem teorisi de bu toplumu sistemik bir çerçevede açıklayacak
bir süperteori olma iddiasındadır. Sadece bu tek dünya toplumunu değil aynı zamanda modern
toplumun alt sistemleri olan hukuk, din, siyaset, eğitim, aile, sanat gibi kurumları da aynı teori
perspektifinden açıklama yetkinliğine sahiptir. Söz konusu bu çalışmada sistem teorisinin
oluşumunda etkili olan interdisipliner fikirlere değinilmiş olup mevcut sosyolojide tespit edilen
problemler ve bu problemlere nasıl çözümler üretildiği üzerinde durulmuştur. Müteakiben
teorinin genel argümanları sistematik bir perspektifle ele alınmıştır. Bu çalışma dökümantasyon
yöntemiyle Niklas Luhmann’ın kendi yazdığı birincil kaynaklar ve onun üzerine yazılan ikincil
kaynaklar kullanarak gerçekleştirilen betimsel bir çalışmadır. Luhmanyan bir perspektifle
belirtmek gerekirse bu çalışmanın amacı Luhmann’ın sistem teorisini ikincil gözlem düzeyinde
gözlemlemektir. Makalenin sistem teorisi hakkında oldukça az sayıda çalışma bulunan Türk
alanyazınına katkı sağlayacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Sosyal Teori, Sistem Teorisi, Sosyal Sistem Teorisi, Sosyolojik Problemler, Niklas Luhmann

Kaynakça

• Alver, Füsun. 2006. “Kadife Karanlık II: Ayna Şövalyeleri.” Pp. 141–71 in, edited by G. Batuş, F. Alver, B. Arık, B. Çoban, ve Ü. Çığ. Su Yayınları.
• Baraldi, Claudio, Giancarlo Corsi, and Elena Esposito. 1998. “Glossar Zu Niklas Luhmanns Theorie Sozialer Systeme.”