Halk İnanışları Bağlamında İşletmelerdeki Dinsel-Büyüsel Levhalar: Erzurum Örneği

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 34, 422 - 442, 20.03.2023

Muhammet Emin Altınışık Nihangül Daştan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1233863

Cited By: 1

Öz

Yaşadığı dünyada kendinden başka, gizli güçlere sahip varlıkların olduğunu düşünen insan, hayatını bu yönde şekillendirerek karşılaştığı tüm zorluklarda bu gizemli varlıklardan yardım beklemiştir. Bir şeyin menşeini bilmek o şeye hükmetmektir savından hareketle sihirli olduğuna inandığı birtakım sözcükleri kullanarak metafizik varlıklarla iletişime geçen insan, dinsel-büyüsel inanış ve uygulamaların kültürel kodlarını oluşturmuştur.
Halk bilimi kadroları arasında yer alan halk inanışlarının bir kısmı dinsel-büyüsel unsurlardan meydana gelmektedir. Kültür ve geleneğin şekillenmesinde etkili olan bu unsurlar, tarih süzgecinden geçerek günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. İnsan, hayatında açıklayamadığı ya da kontrol edemediği pek çok olayı dinsel-büyüsel açıdan ele alarak doğaüstü varlıkların güçlerinden yararlanmaya çalışmıştır. Bazen de bu güçlerin zararından etkilenmemek için sihirli sözcükler kullanmıştır. İlk önce söz vasıtasıyla yapılan doğaüstü varlıklarla ilgili inanış ve pratikler, yazının icadı ile farklı bir hal almaya başlamış ve bu işlemlerin yazılı formu taşınma ve bulundurma şeklinde uygulamaya konulmuştur. Zamanla bu işlemlerin tesirini artırmak için yazı mürekkebi, yazılacağı gün ve saat şeklinde uygulamalar da geliştirilmiştir.
Toplumsal hayatın her alanında karşımıza çıkan halk inanışları, işletme/ticarethanelerde de kendine yer bulmuştur. Amaç ve niyete uygun olarak hazırlanan vefk, tılsım, cedvel gibi harf ve sembollerin yanında dua ve Kur’an-ı Kerim’den ayetlerin de bulunduğu yazılar, tablo/levha şeklinde işletmelerin duvarında yer almaktadır. Bu makalede Erzurum il merkezinde yer alan 50 işletmenin duvarlarını süsleyen dinsel-büyüsel tablo/levhalar ve yazılar, halk inanışları bakımından ele alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Halk bilimi, Halk inanışı, vefk, büyü, tılsım., Halk bilimi, Halk inanışı, vefk, büyü, tılsım.

Religious-Magical Plates in Businesses In The Context of Folk Beliefs: The Case Of Erzurum

Öz

Human beings, who think there are beings who have hidded powers in the world except themselves, have been seeking help from mysterious beings in all difficulties faced by shaping their life in this way. Based on the argument that knowing the origin of something is to subject that thing, human beings who communicate with metaphysical beings by using some magical words creates the cultural codes of religious, magical beliefs and practices.
Some of the folk beliefs which are among the categories of Folklore consist of religious-magical elements. These elements, which are effective in shaping culture and tradition, have survived to the present day through the filter of history. Human beings have tried to benefit from the powers of supernatural beings by dealing with many events that they cannot explain or control from a magical-religious perspective in their lifes. Sometimes they have used magical words to avoid being harmed by these forces. Beliefs and practices about supernatural beings, which were first practiced through words, have begun to take a different form with the invention of writing, and the written form of these processes has been put into practice in the form of carrying and keeping. Over time, applications have been determined in accordance with the purpose writing ink with the day and time of writing in order to increase the effectiveness of these processes.
Folk beliefs, which we encounter in every aspect of social life, also show themselves in commercial entablishments. In addition to the letters and symbols such as vefk, talisman, cedvel, prepared in accordance with the purpose and intention, the writing, including prayers and verses from Quran, are placed on the walls of the businesses in the form of tables/wallboards. In this article, the magical-religious tables, wallboards and writings that decorate the walls of businesses in Erzurum city center will be examined in terms of folk beliefs.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Folk Beliefs, Vefk, Magic, Talisman

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1962) “Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Adet ve İnanmalar”, DTCF Dergisi, (XX), 1-2, 1-40.
• Acıpayamlı, O. (1974) Türkiye’de Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Aksel, M. (2015). Türklerde Dinî Resimler. İstanbul: Kapı Yayınları. Aydın, C. (1993). “Cedvel”. ss. 214-215 içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C.7). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Çelebi, İ. (2012). “Vefk”. ss. 605-607 içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 42). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eroğlu, A. H. (2017). “Halk İnanışlarına Giriş”, Halk İnanışları El Kitabı, Ankara: Grafiker, s. 21-22.
• Gözitok, M. A. (2019). Mazlûmî’nin Tercüme-i Şemâil-i Şerîfesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İloğlu, M. (1999a). Gizli İlimler Hazinesi (c. 3). İstanbul: Seda Yayınları.
• İloğlu, M. (1999b). Gizli İlimler Hazinesi (c. 4). İstanbul: Seda Yayınları.
• Kalafat, Y. (1999). “Türk Dünyası Tarih Çalışmalarında Halk İnançlarının Önemi”, Milli Folklor, 11 (44), 88-90.