An Analysis of Orhan Asena's Simavnalı Sheikh Bedreddin's Work According to Political Theater Theory

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 35, 590 - 607, 20.06.2023

Tolga Alver

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1263937

Öz

The play of Sheikh Bedreddin from Simavna was written after the events of 1968. Asena, made an indirect political reference to the events of the period through the character of Sheikh Bedrettin, whose debate still continues today. In 1968, in connection with the developments in the world, students studying at many universities of the country rose up for new rights. Initially, these events, which emerged in order to gain some freedoms at the university, turned into a revolutionary attitude and became politicized. The fact that the slogan of revolution, which was defended by the left wing at that time, was also defended in Orhan Asena's play Sheikh Bedreddin from Simavna, is an indication that this text was written with a political attitude. In this study, the play Sheikh Bedrettin from Simavna, written by Orhan Asena, is examined in terms of the political theater theory drawn by the German director Erwin Piscator. The aim of the study is to reveal the relationship between the play of Sheikh Bedreddin from Simavna and the theory of political theater. In this article, the play of Sheikh Bedreddin from Simavna; It has been examined theoretically in terms of propaganda, educational, ideological, actuality, statement, aesthetic and documentary functions. By examining these functions in accordance with the play of Sheikh Bedreddin from Simavna; The titles of “Propaganda and Educational Function of Political Theater”, “Ideological Function of Political Theater”, “Relevance and Declaration Function of Political Theater”, “Aesthetic Function of Political Theater” and “Documentary Function of Political Theater” have been transferred. The work of Sheikh Bedreddin of Simavna, in which Orhan Asena wrote the story of Sheikh Bedreddin in the light of the student events of 1968 and the revolutionary developments in the world, was handled within the framework of the revolutionary theater approach that Piscator defended.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Bedreddin, theatre, revolution, propaganda

Orhan Asena'nın Simavnalı Şeyh Bedreddin Eserinin Politik Tiyatro Kuramına Göre İncelenmesi

Öz

Simavnalı Şeyh Bedreddin piyesi, 1968 yılı olaylarının ardından kaleme alınmıştır. Asena, günümüzde hâlâ tartışması devam eden Şeyh Bedrettin karakteri üzerinden dönemin olaylarına dolaylı bir politik gönderme yapmıştır. 1968 senesinde dünyadaki gelişmelerle de bağlantılı olarak ülkenin birçok üniversitesinde okuyan öğrenciler yeni haklar için ayaklanmışlardır. Başlangıçta üniversitede bazı özgürlüklerin kazanılması için ortaya çıkan bu olaylar sonrasında devrimci bir tutuma dönüşerek politikleşmiştir. O dönemde sol cenahın savunduğu devrim sloganının, Orhan Asena’nın Simavnalı Şeyh Bedreddin piyesinde de savunulması bu metnin politik bir tutumla yazıldığının göstergesidir. Bu çalışmada Orhan Asena’nın kaleme aldığı Simavnalı Şeyh Bedrettin piyesi, Alman yönetmen Erwin Piscator’un kuramsal çerçevesini çizdiği politik tiyatro kuramı açısından incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Simavnalı Şeyh Bedreddin piyesinin politik tiyatro kuramı ile ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Bu makalede Simavnalı Şeyh Bedreddin piyesi; propaganda, eğiticilik, ideolojik, güncellik, bildiri, estetik ve belgesellik işlevleri doğrultusunda kuramsal olarak incelenmiştir. Bu işlevler Simavnalı Şeyh Bedreddin piyesine uygun olarak irdelenerek “Politik Tiyatronun Propaganda ve Eğitici İşlevi”, “Politik Tiyatronun İdeolojik İşlevi”, “Politik Tiyatronun Güncellik ve Bildiri işlevi”, “Politik Tiyatronun Estetik işlevi” ve “Politik Tiyatronun Belgesellik işlevi” başlıklarıyla aktarılmıştır. Orhan Asena’nın 1968 yılı öğrenci olayları ve dünyadaki devrimci gelişmeler ışığında Şeyh Bedreddin’in hikâyesini kaleme aldığı Simavnalı Şeyh Bedreddin eseri, Piscator’un savunmuş olduğu devrimci tiyatro anlayışı çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Bedreddin, tiyatro, devrim, propaganda

Kaynakça

• Akdik, Hazel Melek. 2012. “Sözlü Kültürden Modern Edebiyata Bir Köroğlu Anlatısı: Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı.” Millî Folklor, 24 (96): 129-136.
• Asena, Orhan. 2010. Toplu Oyunları 3. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Baş, Elif. 2011. “Belgesel Tiyatronun Üç Yüzü.” Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 18: 126-151.
• Belkış, Özlem. 2004. “1960'tan 1970'e Oyun Yazarlığımızın Genel Görünümü.” Güzel Sanatlar Dergisi, 6: 69-81.
• Brockett, Oscar. 2000. Tiyatro Tarihi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Bulut, Feryat. 2011. “68 Kuşağı Gençlik Olaylarının Uluslararası Boyutu ve Türkiye’de 68 Kuşağına Göre Atatürk ve Atatürkçülük Anlayışı.” ÇTTAD, 11 (23): 123-149.
• Enginün, İnci. 1998. “Orhan Asena’nın Oyunları.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 28(0): 243-261.
• Erkoç, Gülayse. 2002. “1960-1970 Dönemi Tiyatro Hareketleri.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 13(13): 1-21.
• Gürdaş, Bora. 2020. “Mayıs 1968 ve Görsel Kültüre Etkisi.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37 (1): 154-169.
• Haykıran, Kemal Ramazan. 2017. “Kurt Mu? Kuzu Mu? Şeyh Bedreddin ve İsyanı Üzerine Bazı Düşünceler.” Yeni Fikir, 8: 8-19.
• https://sozluk.gov.tr/ (06.08.2022)
• İri, Emine Candan. 2019. “Orhan Asena’nın Oyununda İdealleştirilmiş Bir Kahraman: Simavnalı Şeyh Bedreddin ve Onun Mistik Sosyalizmi.” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 11 (22): 127-153.
• İri, Emine Candan. 2021. “Kemal Demirel’in “Bedreddin” Yorumu: Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin’in Yargılanması.” International Online Conference on Economics&Social Sciences, 6: 451-458.
• Keskin, Aslıhan. 2019. “Öğrenci Olaylarına Genel Bir Bakış (1968-1980).” Atatürk Dergisi, 8 (2): 237-262.
• Koca, Mehmet. 2018. “68 Öğrenci Olayları ve Üniversitelerde Politik Şiddet.” Birey ve Toplum, 8(15): 87-109.
• Kozan, Ali. 2009. “İdeolojik Okumalardan Bilimsel Zemîne: Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin İsyânı.” İstem, 13: 181-198.
• Nutku, Hülya. 2002. “Cumhuriyet Tarihimizin Yakın Tanığı Bir Yazar: Orhan Asena.” Bütün Dünya, 592: 21-26.
• Nutku, Hülya. 2009. “Günümüzde Belgesel Tiyatro Anlayışının Önemi.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 27(27): 181-187.
• Piscator, Erwin. 2012. Politik Tiyatro. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Sancar Üşür, Serpil. 1997. İdeolojinin Serüveni. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şen, Esra. 2008. “Orhan Asena’nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın.” Türkbilig, 15: 78-93.
• Şener, Sevda. 2006. Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Tunç, Gökhan. 2006. “Nâzım Hikmet ve Geleneğin İcadı.” Hece, 121: 273-276.
• Uyanık, Mevlüt. 1991. “Osmanlı Düşünce Tarihinde Toplumsal Bir Muhalefet Olarak Şeyh Bedreddin ve Hareketinin Tahlili.” Belleten, 55(213): 341-350.
• Yalçın Çelik, Sıddıka Dilek. 2000. “Şeyh Bedrettin ya da Tarihsel Gerçeklikten Kurgusal Söyleme.” Türkbilig, 1: 158-177.