EĞİTİM SOSYOLOJİSİ PERSPEKTİFİNDE EĞİTİMİN İŞLEVİ VE SOSYAL DEĞİŞME ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 37, 51 - 83, 15.12.2023

Gülbaşak Diktaş Yerli

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1401984

Öz

Eğitim sosyolojisi, toplumla, toplumsal kurumlarla eğitimin bağlantısını araştıran bir alan olarak kabul görmektedir. Eğitim sosyolojisine yönelik çalışmaların önemli bir kısmı sosyoloji disiplininde var olan işlevselci, çatışmacı, yorumcu teorilerin ışığında inşa edilmektedir. Bu yaklaşımlara eleştirel pedagoji yaklaşımı da dahil olmaktadır. Toplumsal dönüşümün kaçınılmaz gerçekliğini dünya tarihi bize kanıtlamaktadır. Eğitim ise hem sosyal değişimi belirlemekte hem de değişimden etkilenmektedir. Bu doğrultuda araştırmada, eğitim sosyolojisi perspektifinde eğitimin işlevine, sosyal değişimlerin nasıl olduğuna, sosyal değişmenin eğitim sistemini nasıl etkilediğine ve eğitim sistemindeki değişmelerin toplumsal sistemi nasıl etkilediğine ilişkin öğretmen görüşlerini tespit etmek amaçlanmaktadır. Çalışma, nitel araştırma tekniği kullanılan tanımlayıcı bir araştırmadır. Araştırmada verilere gerçekleştirilen, yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle ulaşılmaktadır. Derinlemesine görüşmelerde araştırmanın amacına uygun, yarı yapılandırılmış şekilde, anlaşılabilirlik ve araştırmanın amacına uygunluk açısından değerlendirilerek hazırlanmış sorular kullanılmaktadır. Araştırmanın örneklemi, İstanbul, Edirne, Kocaeli ve Sakarya şehirlerinde 30 yıl ve üzeri öğretmenlik yapmış, emekli olmuş 40 öğretmenden oluşmaktadır. Katılımcılar, amaçlı örnekleme türlerinden uygun durum örneklemesi tekniğiyle, gönüllülük ve kolay ulaşılabilirlik esaslarına göre belirlenmiştir. Araştırma sonucu ulaşılan bulgular betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiş, oluşturulan metin üzerinde içerik analiziyle kodlara, kodlardan kategorilere ve oradan da temalara ulaşılmıştır. Araştırma sonucu doğrultusunda eğitimin işlevi, değişimi, eğitimdeki sorunlar ve ideal eğitim sistemi temalarına ulaşılmış, ulaşılan bu temalar eğitim sosyolojisindeki yaklaşımlar ışığında değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre eğitimin sosyal değişme sürecinde etkili role sahip olduğu kanısı kadar sosyal değişmenin de eğitim üzerinde etkisinin kabulü yer almaktadır. Eğitim, sosyal değişime zemin hazırladığı kadar, değişen politik, ekonomik ve sosyal koşullar için ihtiyaç duyulan bilgilerle bireyleri donatan işlevsel bir toplumsal kurum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, eğitim sosyolojisi, eğitimin işlevi

Kaynakça

• Aydın, Mustafa. 1991. “Kültürel Süreklilik. Değişme ve Eğitim” M. Aydın, I. Ünal, E. Balcı ve diğerleri (Der.), Eğitim Sosyolojisi içinde, (s. 31–47). Ankara: Gazi Büro Kitabevi.
• Aziz, Aysel. 1994. Araştırma Yöntemleri Teknikleri ve İletişim. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Ballantine, Jeanne. & Spade, Joan. 2014. “Getting Started: Understanding Education Through Sociological Theory”. Ballantine, J. & Spade, J. (Ed.), Schools And Society: A Sociological Approach to Education inside, (p. 13-29). Londan: SAGE Publication.
• Barr, Rebecca. & Dreeben, Robert. 2014. “How Schools Work”. J. Ballantine, J. Spade (Ed.), Schools and Society A Sociological Approach to Education inside, (p..133-139). Londan: SAGE Publications.
• Bernstein, Basil. 2003. Class, Code And Control: The Structuring of Pedagogic Discourse. London: Routledge Falmer Published.
• Bock, Kathryn. 2002. “İlerleme, Gelişme ve Evrim Kuramları”. Bottomore, T. ve Nisbet, R. (Ed.), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi inside, (p. 51-92). İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Blackledge, Davit. & Hunt, Barry. 2019. Sociological Interpretation of Education. London: Rautledge Falmer Published.
• Blumer, Herbert. 1969. Symbolic Interactionism: Perspective and Method. California: University of California Press
• Bock, K. 2002. “İlerleme, Gelişme ve Evrim Kuramları.” (ss 51-92). Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Ed: Bottomore, T. Ve Nisbet, R. (Mete Tunçay ve Aydın Uğur Yayına Hazırlayanlar), Ankara: Ayraç̧.
• Bourdieu, Pierre. 1986. “The Forms Of Capital.” S.J. Ball (Ed.), The RoutledgeFalmer Reader in Sociology of Education, inside, (p. 15-29). London: Routledge Falmer Published.
• Bourdieu, Pierre. & Passeron, Jean -Claude. 2015. Yeniden Üretim Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri. Ankara: Heretik Yayınevi.
• Bowles, Samuel. & Gintis, Herbert. 2012. “Schooling in Capitalist Societies”. J. Ballantine & J.Spade (Ed.), Schools and Society: A Sociological Approach to Education inside, (p. 40-43). Londan: SAGE Publication.
• Bruce, Steve. & Yearley, Steven. 2006. The Sage Dictionary of Sociology. Londan: SAGE publication.
• Celkan, Hikmet. 1991. Eğitim Sosyolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.