KIBRIS TÜRK AĞIZLARINDA BİRLEŞİK CÜMLE YAPILARI ÜZERİNE

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 37, 279 - 297, 15.12.2023

Elza Alışova Demirdağ

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1402049

Cited By: 1

Öz

Kıbrıs Türk ağızları, Türkiye Türkçesi ağızlarının önemli kollarından biridir ve Türkiye Türkçesi ağızlarıyla birçok ortak ve farklı özelliklere sahiptir. Bugüne kadar Kıbrıs Türk ağızlarıyla ilgili çeşitli çalışmalar yapılsa da sistemli bir incelemeden bahsetmek zordur. Özellikle, ağızların söz dizimiyle ilgili yeterli çalışmaların yapılmadığı gözlenmektedir. Bu bağlamda Kıbrıs Türk ağızlarında birleşik cümle yapılarıyla ilgili bilinen bir çalışma yoktur. Bu da çalışmanın önemini artırmaktadır. Birleşik cümle, bir temel cümleyle onu tamamlayan bir veya birden fazla yan cümleden oluşmaktadır. Birleşik cümle konusu, Türkiye Türkçesi gramerlerinde üzerinde fazla görüş birliği sağlanamayan konulardan biridir. Hangi cümle yapısının birleşik cümle olarak sayılması konusunda kesin bir sınırlama bulunmamakla birlikte günümüzde büyük çoğunlukla şartlı birleşik cümle, ki’li birleşik cümle ve iç içe birleşik cümle şeklinde sınıflandırılmaktadır. Bu çalışmada birleşik cümle çeşitleri olarak yukarıda bahsedilen cümle türleri; şartlı birleşik cümle, ki’li birleşik cümle ve iç içe birleşik cümle incelenecektir. Çalışmada Kıbrıs Türk ağızlarıyla ilgili hazırlanan kitaplar ve derlenen metinlerden yararlanılacaktır. Metinler incelenerek birleşik cümle yapısı tespit edilecek ve daha sonra seçilen cümleler birleşik cümle çeşitlerine göre sınıflandırılacaktır. Böylece söz diziminde önemli yer tutan birleşik cümle yapısının Kıbrıs Türk ağızlarındaki görünümü örneklerle açıklanacaktır. Çalışma, birleşik cümle yapısının Kıbrıs Türk ağızlarındaki yerinin tespit edilmesi açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türk Ağızları, söz dizimi, cümle

Kaynakça

• Atun, Suna. 2010. Kıbrıs Türk Edebiyatı. Lefkoşa: Ajans Yayıncılık LTD
• Banguoğlu, Tahsin. 1974. Türkçenin Grameri, İstanbul: Baha Matbaası.
• Banguoğlu, Tahsin. 2007. Türkçenin Grameri, Ankara, TDK.
• Bilgegil Kaya, M. 2014. Türkçe Dil Bilgisi, Konya: Salkımsöğüt Yayınları
• Cemiloğlu, İsmet. 2001. Dede Korkut Hikayeleri Üzerinde Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, Ankara: TDK.
• Çakmak, Hüseyin. 2001. Gapellari Fuad Dayı, Akrep Yayıncılık.
• Çelebi, Nazmiye. 2010. Kıbrıs Türk Ağızlarında Dil İlişkisi İzleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Delice, H. İbrahim. 2012. “Yapı Açısından Cümle Sorunu”. Turkish Studies – İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3 Summer, Ankara-Turkey, s. 871-876
• Demir, Nurettin. 2002. “Ağız Terimi Üzerine”, Türkbilig, 4, s. 105-116.
• Demir, Nurettin. 2002. “Kıbrıs Ağızları Üzerine Notlar”. Scolarly depth and accuracy. A. Festschrift to Lars Johanson. Lars Johanson Armağanı. Ankara: Grafiker Yayınları: 110-110.
• Derzinevesi, Habib ve Sultan Meteci. 2009. Gıbrız Ağzıynan Kıbrıs Masalları, Lefkoşa.
• Doğan, Enfel. 2020. “Türkçe Söz Diziminin Bir Sorunu: KI’li Cümleler Birleşik Cümle Mi Yoksa Bağlı Cümle Midir?” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 24. s. 177-188.
• Dizdaroğlu, Hikmet. 1976. Tümcebilgisi, Ankara: TDK.
• Ediskun, Haydar. 2007. Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, Süer. 2010. Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yay. 6. Baskı,
• Ergin, Muharrem. 2008. Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım Yayın.