VATAN GAZETESİNE GÖRE 1894 BİTLİS’TEKİ GAYRİMÜSLİM AHALİNİN ASAYİŞİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 37, 367 - 387, 15.12.2023

Mensure Kızıl Öztürk

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1402091

Öz

Bitlis Vilayetindeki Muş Sancağı dâhilinde 1894 Sason olayları ve Ermeni komitecilerin çıkardığı isyanlar birçok köy ve kasabada asayiş problemlerine sebep olmuştur. Bu doğrultuda, bölgede yaşayan Müslim ve gayrimüslim ahalinin durumuna dair yabancı basına yansıyan haberler Ermeni Meselesi çerçevesinde uluslararası bir gündem oluşturularak ele alınmıştır. Ancak yabancı basında çıkan haberlerin aksine bölgede yaşanan sorunlar bizatihi Osmanlı hükümeti tarafından takip edilerek bu hususta gerekli tedbirlerin alındığını gösteren yazışmalar ve belgeler mevcuttur. Bu çalışma, 21 Aralık 1894 tarihinde Bitlis’teki Müslim ve gayrimüslim ahalinin huzur ve güvenliğinin sağlandığına dair Muş Ermeni Katolik Cemaatinden İdare Meclisi Üyesi Ohannes ve Aramyan Bedros tarafından kaleme alınan bir mektubun Dersaadet’e gönderilmesi ile bu evrakın Bosna Hersek’te Türkçe olarak çıkarılan Vatan gazetesinde yayımlanmasını konu almaktadır. Vatan Gazetesinin 75. sayısında, “Ermenistan Yaygarası” başlığı ile yayımlanan vesikanın tahlil edilerek Bitlis’teki Ermeni Katolik cemaatinde ismi geçen başrahiplerin ortaya çıkarılması ve yaşanan gelişmeler doğrultusunda Ermeni sorunsalı olarak zikredilen asayiş problemlerine karşı idari yapının nasıl bir tutum sergilediği hususları kayıtlar dâhilinde analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Asayiş, Bitlis Vilayeti, Bosna Hersek Basını, Ermeni Cemaati

Kaynakça

• Çeken, Mehmet B. 2022. “1894 Sason İsyanı’nın İngiliz Basınına Yansımaları”. OTAM 51: 75-98.
• Emgili, Fahriye. 2022. “Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna’yı İşgâli, Bosna’yı Değiştirme Çabaları (1878-1918) ve Bunun Millî Kimliklere Etkisi”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 10(33): 287 – 305.
• Eren, İsmail. 1969. “Yugoslavya’da Türk Basını”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi C. 4. No: 23.
• Ertaş, Kasım. 2017. “1915’ten Önce Bitlis Vilayetinde Ermeniler ve Vilayetin İdari Hayatındaki Konumları”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8(16): 77-99.
• Eryılmaz, Bilal. 1990. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi. İstanbul: Risale Basın Yayıncılık.
• Göyünç, Nejat. 1983. Osmanlı İdaresinde Ermeniler. İstanbul: Gültepe Yayınları.
• Güllü, Ramazan E. 2015. Ermeni Sorunu ve İstanbul Ermeni Patrikhanesi (1878-1923). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Gülmez, Nurettin. 2006. “Tahkik Heyeti Raporlarına Göre 1894 Sason İsyanı”, Belleten LXX (258): 698-741.
• Gürün, Kamuran. 2001. The ArmenianFile The Myth Of İnnocence Exposed. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Temel Eserler.
• Güz, Nurettin, Uslu, Aida. 2016. “Bosna Hersek’te İlk Türkçe Basın”. International Association Of Social Science Research. Bosnia and Herzegovina.
• Güz, Nurettin. 1989. “Türkiye’de Matbaanın Kurulması”, Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu Dergisi (8-9): 149-169.
• İnalcık, Halil. 2006. “Tanzimat’ın Uygulanması Ve Sosyal Tepkiler”. Ed. İnalcık, H., Seyitdanlıoğlu, M. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ankara: Kültür Yayınları.