PATERSON, NEW JERSEY'DE MEMORATLAR BAĞLAMINDA ÖLÜM RİTÜELİNE YAKLAŞIM

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 39, 318 - 331, 15.06.2024

Harika Zöhre Eryılmaz

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1460498

Öz

Memorat, ‘Tabiat üstü ferdî bir tecrübenin yaşayan veya ondan dinlenmiş birisi tarafından anlatılan şahsa bağlı hikâye’ olarak tanımlanmaktadır. Bilindiği üzere memorat, anlatı geleneği içerisinde en çok efsane türüne yakın bulunmakla birlikte, onu efsanelerden ayıran en önemli husus anlatıya ‘kişinin tecrübe etmesini’ ve ‘şahsi olma’ ölçütünü getirmesidir. Geçiş dönemleri içerisinde ölüm ritüellerinin devamlılığının sağlanmasında bu anlatıların oldukça önemli bir rol oynamasının yanı sıra, heterojen bir yapıya sahip olan bir bölgede anlatıların yayılması ve sürekliliği ayrı bir önem arz etmektedir. Bu anlatı biçimi orada yaşayan insanların kültürel bağlarının kuvvetlenmesinin yanı sıra birbirlerini bu kültürel altyapıda tutmaya olanak sağlayan bir düzendir.
Geçiş dönemleri aynı zamanda kültürel değişimleri de açıkça gözler önüne seren bir süreci kapsadığından, memoratlar Paterson’da yaşayan Türklerin kültürel devamlılıklarının ve ölüm ritüellerine yaklaşımlarının tespitinde kolaylık sağlayan bir tür olarak ele alınabilir.
Paterson, Amerika Birleşik Devletleri içerisinde New Jersey eyaletine bağlı, Little İstanbul olarak bilinen getto bir bölgedir. Çalışmada burada yaşayan Türklerin ‘ölüm’ ritüeline yaklaşımları, anlatıları (memoratlar), mezarlıkları ve Türk sosyokültürel yapısından farklı gerçekleşen defin uygulamaları konu edilmiştir. Ayrıca çalışmada ölümle ilgili anlatılar, tutum ve davranışların yanı sıra Türk mezarlıkları eski Türk inançlarına bağlılıkları bağlamında değerlendirilmiştir. Tüm bu inceleme ve değerlendirmelerle yoğun bir Türk nüfusuna sahip Paterson halkının, yaşadıkları bölgeyi memleket olarak görüp görmedikleri; defin uygulamalarının birtakım farkları sebebi ile insanların huzursuzlukları ve bunların memoratlara yansıması çalışmanın konusunu oluşturur.
Çalışma, Paterson bölgesinde yapılan birebir görüşme, anket ve gözlemlere dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Memorat, Paterson, Ölüm Ritüeli, Kültürel Değişim, Kültürel Değişim

Destekleyen Kurum

YÖK

Teşekkür

Bu çalışma, 2014 yılında YÖK Yurtdışı Araştırma Bursu kapsamında saha araştırması amacıyla gidilen Paterson, NJ bölgesinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın hayata geçirilmesinde büyük katkısı olan YÖK'e ve Penn State Üniversitesi Arts and Humanities bölüm başkanı Prof. Dr. Simon Bronner'a teşekkür ederim.

Approach to Ritual of Death withşn the Context of Memorates in Paterson, NJ

Öz

Memorate is defined as ‘a personal story of an individual’s supernatural experience told either by someone who has lived it or have heard the story directly from the individual’. As is known, memorate has been closely associated with mostly myths within the narrative tradition. However, the most important point which distinguishes it from myths is that the story has the criteria of being personally experienced or personally transmitted by the experiencer. Besides the fact that these narratives have a significant role in the continuation of the death rituals within transitional period, the spread of the narratives and their sustenance presents a separate significant issue in a region which has a heterogeneous structure.
Since the transitional periods have contained a period of clearly revealed cultural alterations as well, memorates have made it easy to determine the approach to the death rituals and cultural maintenance of Turkish people living in Paterson, NJ.
Paterson, NJ is a ghetto region known as ‘Little İstanbul’ in the United States. The approach to the ritual of death, along with the narratives (memorates), cemeteries and practices of the Turkish people living there is the subject of this study, which was carried out with the scholarship of Higher Education Council in 2014, June-July, and with the direction of Penn State University staff. Along with the memorates, attitudes and behaviors in regards to death, the Turkish cemeteries have been evaluated in the context of loyalty to the Old Turkic beliefs. Besides all these, it has been examined whether the community of Paterson, which has dense Turkish population, view the region they live in as ‘hometown’ by means of memorates or not.

Anahtar Kelimeler

Memorates, Paterson, Death Ritual, Cultural Change

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay. 2013. Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Artun, Erman. 2010. Türk Halkbilimi, Adana: Karahan Kitabevi.
• Assmann, Jan. 2018. Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, 3.b., Çev.: Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bahna, Vladımır. 2015. “Memorates and Memory: A Re-evolation of Lauri Honko’s Theory”. Temenos – Nordic Journal of Comparative Religion. Cilt: 51, Sayı: 1, s. 7-23.
• Baysan, Münire. 2021. “Kütahya’da Derlenen Memorat Örnekleri Üzerine İnceleme”. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 34, s. 553-572.
• Çelik, Celaleddin. 2012. Göç, Kentleşme ve Din, Din Sosyolojisi El Kitabı, Ed. Niyazi Akyüz, İhsan Çapçıoğlu, Grafiker Yayınları: Ankara.
• Çobanoğlu, Özkul. 2003. Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları. Degh, Linda. 1998. “Halk Anlatısı”. Milli Folklor. Çev.: Zerrin Karagülle. Cilt: 10, Sayı: 39, s. 111-129.
• Degh, Linda and Andrew Vazsonyi. 2015. “Memorat ve Önmemorat”, Çev.: Ahmet Barış Ekiz, Milli Folklor. Sayı 105, s.131-146.
• Honko, Lauri. 2018. “Memoratlar ve Halk İnançlarının İncelenmesi”. Çev.: Ahmet Tacettin Hallaç, Folklor Akademi Dergisi. Cilt:1, Sayı:2, s. 257-272.
• Murphy, P.; Murphy, M. 1987. Paterson&Passaic County an Illustrated History, United States of America: Windsor Publications.
• Nirun, Nihat, Cihat Özönder. 1990. Türk Sosyo-Kültür Yapısı İçinde Adetler, Örfler, Görenekler, Gelenekler Milli Kültür Unsurlarımız Üzerine Genel Görüşler, Ankara: AKMY, s. 251-264.
• Oğuz, Öcal. 2007. “Folklor ve Kültürel Mekân”, Milli Folklor. Cilt: 19, Sayı: 76, s. 30-32.
• Öğüt Eker, Gülin. 2010. Gelenekten Geleceğe Halk Edebiyatı. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.