JUGGLİNG AND ACROBATİCS İN OTTOMAN ENTERTAİNMENT LİFE

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 40, 331 - 352, 15.09.2024

Cem Doğan , Makul Yıldırım

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1503369

Öz

When human history is examined, it can be observed that various entertainment activities take place in all organized human societies, from primitive tribes to large empires, although their nature varies. In the Ottoman Empire, entertainments lasting for days were organized for various reasons; while the state provided entertainment for he masses on this occasion, it also used it as an opportunity to display its greatness an power. These types of entertainments were generally organized in Istanbul, the capital of the Ottoman Empire, and many performing groups, including jugglers and acrobats, were assigned to entertain the people who came to watch by displaying their skills. In addition to such large organizations, the study focused on jugglers and acrobats who practice their profession by organizing shows for limited public audiences in smaller venues. Details of the shows organized by jugglers and acrobats, who were important elements of Ottoman entertainment life, were examined; it has been understood that jugglers, in particular, have become an important part of the circumcision ceremonies held in large mansions, as well as the circumcision ceremonies organized by the state on behalf of children in need. When archive documents related to the subject were examined, it was determined that Istanbul was one of the places frequented by jugglers and acrobats. During the research period, the 19th century and the early 20th century, many jugglers and acrobats from various countries applied to the competent authorities to organize shows in Istanbul. The applications made by both groups were evaluated, the problems they encountered were mentioned, the venues where they could hold demonstrations and other details related to the process were examined.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Istanbul, Entertainment, Juggling, Acrobat.

OSMANLI EĞLENCE HAYATINDA HOKKABAZLIK VE CANBAZLIK

Öz

İnsanlık tarihi incelendiğinde ilkel kabilelerden büyük imparatorluklara varıncaya değin örgütlenmiş insan topluluklarının tamamında, mahiyeti değişmekle beraber çeşitli eğlence faaliyetlerinin yer aldığı gözlemlenebilir. Osmanlı Devleti’nde muhtelif sebeplerden ötürü günlerce süren eğlenceler tertip edilmiş; devlet bu vesile ile geniş halk kitlelerinin eğlenmesini sağlamakla birlikte, bunu azametini ve kudretini sergileme fırsatı olarak da değerlendirmiştir. Bu tarz eğlenceler genellikle Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’da düzenlenmiş ve düzenlenen eğlencelerde hokkabaz ve canbazların da dahil olduğu pek çok gösteri grubu hünerlerini sergilemek suretiyle izlemeye gelen halkı eğlendirmekle görevlendirilmiştir. Çalışmada bu tarz büyük organizasyonların yanı sıra daha küçük mekanlarda, sınırlı halk kitlelerine hitaben gösteri düzenleyerek mesleklerini icra eden hokkabaz ve canbazlar üzerinde durulmuştur. Osmanlı eğlence hayatının önemli unsurlarından olan hokkabaz ve canbazların düzenledikleri gösterilerin teferruatları incelenmiş; bunlardan bilhassa hokkabazların, büyük konaklarda yapılan sünnet merasimlerinin yanı sıra devletin ihtiyaç sahibi çocuklar adına düzenlediği sünnet merasimlerinin de önemli bir parçası durumuna geldiği anlaşılmıştır. Konu ile alakalı arşiv vesikaları incelendiğinde İstanbul’un, hokkabaz ve canbazların uğrak yerlerinden biri olduğu tespit edilmiştir. Araştırma dönemi olan XIX. yüzyılın geneli ile XX. yüzyılın başlarında muhtelif ülkelerden çok sayıda hokkabaz ve canbaz İstanbul’da gösteri düzenleyebilmek adına yetkili mercilere başvuruda bulunmuştur. Her iki grubun yapmış olduğu başvurular değerlendirilmiş, karşılaştıkları sorunlara değinilmiş, gösteri düzenleyebilecekleri mekanlar ve ayrıca süreç ile alakalı diğer detaylar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İstanbul, Eğlence, Hokkabazlık, Canbazlık.

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. 1995. Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri; Toplum Hayatı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Alus, Sermed Muhtar. "Bir Afacan Sünnet Çocuğu". Taha Toros Arşivi. Erişim Tarihi: 21.05.2019.
• Alus, Sermed Muhtar. “Eski İstanbul’da İp Canbazları”. Son Posta. s. 5. 3 Haziran 1944.
• Alus, Sermed Muhtar. Güler, Cemal Nadir. 2023. Eski, Daha Eski Karşılaştırmalı İstanbul Yazıları; Dünden Bugüne (1943-1944). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Anar, İhsan Oktay. 2018. Puslu Kıtalar Atlası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• And, Metin. 1970. 100 Soruda Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• And, Metin. 1994. “İllüzyon”, ss. 159-160 içinde Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Arslan, Mehmet. 1999. "Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri ve Bu Konuda Yazılan Eserler; Sûrnameler". ss.169-189 içinde Osmanlı. C. 9. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ataç, Nurullah. “Hokkabaz”. Yarım Ay Dergisi. s. 22. 1 Temmuz 1936.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey. 2011. Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, Haz. Ali Şükrü Çoruk. İstanbul: Kitabevi.
• Baykal, Ebru. 2008. “Osmanlılarda Törenler”. Yüksek Lisans Tezi, Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Berdibek Dinçer, Zeynep. 2017. “Ötekinin Merceğinde Osmanlı Eğlence Kültürü”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi. 4(8): 37-58.