A DIFFERENT PERSPECTIVE ON ROAD MUSİC IN THE TRADITION OF PLATEAUING GIRESUN REGION: AN EXAMPLE OF A LAMENT

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 41, 142 - 154, 15.12.2024

Şeyma Demeli

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1479582

Öz

When it comes to music culture in the tradition of plateau and plateauing, the first thing that comes to mind is road musics. Road musics have a structure that contributes to the enrichment of Turkish music culture. Road music is a type of music performed on the road, as the name suggests, while going to the plateau and returning from the plateau within the transhumance culture. The way of singing and rhythm of a music genre performed on the road will also be road-specific. The transhumance tradition, which is the starting point of these musics, is an element that nourishes and enriches road musics with its nature and lifestyle. However, even though periodic life is spent on the road, the lives of people engaged in transhumance activities outside the road also affect the lyrics and content of this music. One of these is the tradition of lamentation, which is frequently seen among the people. Lamentation is the expression of intense emotions felt in the heart after a pain felt in Anatolian culture, a regret experienced or a person lost. The Black Sea region is a very favorable region for transhumance activities due to its climate, geographical structure, natural conditions, etc. Especially in Giresun, Ordu, Trabzon and Rize provinces, the highland culture, which is widespread, also brings road musics. In this study, lament samples of some road musics belonging to Giresun region will be examined. With the analyzed examples, it will be possible to better understand the traditional structure and emotional aspect of the road musics in Giresun region. In this context, it will be tried to reveal that the selected laments are performed outside the traditional and in the rhythm of the road music.

Anahtar Kelimeler

The Plateau, The Tradition of Plateauing, The Road, Road Music, The Lament

GİRESUN YÖRESİ YAYLACILIK GELENEĞİNDE YOL HAVALARINA FARKLI BİR BAKIŞ AÇISI: AĞIT ÖRNEĞİ

Öz

Yayla ve yaylacılık geleneğinde müzik kültürü denildiğinde akla ilk olarak yol havaları gelmektedir. Yol havaları, Türk Müzik kültürünün zenginleşmesine katkı sağlayan bir yapıya sahiptir. Yol havaları yaylacılık kültürü içerisinde yaylaya çıkarken ve yayladan dönüş yolculuklarında adından da anlaşılacağı gibi yolda icra edilen bir müzik türüdür. Yolda icra edilen bir müzik türünün söyleniş biçimi ve ritmi de yola özgü olacaktır. Bu havaların çıkış noktası olan yaylacılık geleneği, doğası ve yaşam tarzı ile yol havalarını besleyen ve zenginleştiren bir unsurdur. Ancak; dönemlik yaşam yolda geçse de yaylacılık faaliyetinde bulunan insanların yol dışındaki yaşantıları da bu müziğin sözlerine ve içeriğine etki etmektedir. Bunlardan birisi de halk arasında sıklıkla görülen ağıt yakma geleneğidir. Ağıt yakma Anadolu kültüründe hissedilen bir acının, yaşanılan bir pişmanlığın veya kaybedilen bir insanın ardından yürekte hissedilen yoğun duyguların dışavurumudur. Karadeniz bölgesi gerek iklim, gerekse coğrafi yapı, doğa koşulları vb. etkisiyle yaylacılık faaliyetlerine oldukça elverişli bir bölgedir. Özellikle Giresun, Ordu, Trabzon ve Rize illerinde yaygın olan yayla kültürü yol havalarını da beraberinde getirmektedir. Çalışmada Giresun yöresine ait bazı yol havalarının ağıt örnekleri incelenecektir. İncelenen örnekler ile Giresun yöresindeki yol havalarının geleneksel yapısının ve duygusal yönünün daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır. Bu kapsamda seçilen ağıtların gelenekselin dışında ve yol havası ritminde icra edildiği ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yayla, Yaylacılık Geleneği, Yol, Yol Havaları, Ağıt

Kaynakça

• Aytaç, P. 2003. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi III. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Boratov, P. N. 1992. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çobanoğlu, Ö. 2013. Halk Edebiyatına Giriş II. Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Duran, H. 2010. “Yol Türküleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Gazi Türkiyat Sayı 6, 155-165.
• Gökşen, C. 2019. Türkülerde Yayla ve Yaylacılık. Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu. Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları, 225-239.
• Gündoğdu, S. 2020. “Kadırga Kültür Havzası Yol/Yayla Havaları Repertuarının Vokal İcrada Ağız ve Hançere Özellikleri Açısından İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hamzaçebi, G. 2015. Yol Havaları. Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu. Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları, 315-326.
• Ögel, Bahaddin. 1985. Türk Kültür Tarihine Giriş. C. I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özbek, M. 2021. Türk Halk Müziği El Kitabı Terimler Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Saygun, A. A. 1990. “Folklora Doğru Dans Müzik Kültür”. Folklora Doğru Dergisi Sayı 60, 277-333.
• Türk Halk Müziği Repertuvarı Sıra No: 564. TRT Müzik Dairesi Yayınları.
• Türk Halk Müziği Repertuvarı Sıra No: 3389. TRT Müzik Dairesi Yayınları.
• KK-1: Şener GÖK.