MEDIEVAL TRANSLATION CULTURE, TRANSLATIO, AND INTERTEXTUALITY: THE EXAMPLE OF CHRISTINE DE PIZAN AND LA CITÉ DES DAMES

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 41, 413 - 433, 15.12.2024

Javid Aliyev

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1527296

Öz

The life and authorial identity of Christine de Pizan (1363-c.1430), one of the pioneers of women's literature, intersect at various points with the concept of translatio, which influenced the medieval culture of translation. Translatio, which can be summarized as the transfer of knowledge and power from "east" to "west," represents an intertextual movement and circulation, as well as intercultural transmission. Translatio offers a significant perspective to contemporary translation studies and translation history research, yet it remains absent in the Turkish translation studies literature and translation history research. Similarly, Pizan's literary representation in Turkey and her most important work, Le Cité des dames [The City of Ladies], have no available Turkish translation. The purpose of this article is primarily to explain the historical development of the complex concept of translatio and its known applications, i.e. translatio studii and translatio imperii, from Antiquity to the Late Middle Ages. Subsequently, the scope of the translatio concept will be examined through a case study of Pizan's biography and Le Cité des dames. Particularly, the intertextuality relationship established by the work with the foundational texts of Western misogyny tradition in its textual construction will be discussed from a translation perspective. Additionally, Pizan's contributions to women's literature and the impact of her works from the Middle Ages to the present will be evaluated, emphasizing the importance of the concept of translatio in a cultural and literary context. In this context, Pizan's life and works will be re-evaluated within the framework of translatio, providing a deeper analysis of her place in medieval literature and the world literature studies.

Anahtar Kelimeler

Middle Ages, translatio, intertextuality, cultural translation, Christine de Pizan, La Cite des dames

ORTAÇAĞ ÇEVİRİ KÜLTÜRÜ, TRANSLATİO VE METİNLERARASILIK: CHRİSTİNE DE PİZAN VE LA CİTÉ DES DAMES ÖRNEĞİ

Öz

Kadın edebiyatının öncülerinden Christine de Pizan’ın (1363-yk.1430) hayatı ve yazar kimliği, Ortaçağ çeviri kültürüne yön veren translatio kavramı ile birçok aşamada kesişim göstermektedir. Genel hatlarıyla “doğu”dan “batı”ya bilgi ve güç transferi olarak özetleyebileceğimiz translatio, metinlerarası bir hareket ve dolaşım ile kültürlerarası bir aktarımı ifade etmektedir. Günümüz çeviribilim ve çeviri tarihi araştırmaları için oldukça önemli bir perspektif sunan translatio, Türkiye’deki çeviribilim literatüründe ve çeviri tarihi araştırmalarında yer almamaktadır. Benzer şekilde, Pizan’ın Türkiye’deki yazınsal temsili ve en önemli eseri olan Le Cité des dames’ın [Kadınlar Kenti] Türkçe çevirisi bulunmamaktadır. Bu doğrultuda, bu çalışmada öncelikle karmaşık bir tarihi olan translatio kavramı ve onun Ortaçağ kültüründe bilinen kullanımları olan translatio studii ve translatio imperii’nin Antik Çağ’dan Geç Ortaçağ’a uzanan tarihsel gelişimi ele alınacaktır. Ardından, translatio kavramının kapsama alanı yazar olarak Pizan’ın biyografisi ve Le Cité des dames üzerinden bir örnek vaka olarak incelenecektir. Özellikle, eserin bir metin olarak inşasında rol oynayan ve doğrudan göndermede bulunduğu batılı mizojini geleneğinin temel metinleriyle kurduğu metinlerarasılık ilişkisi çeviri perspektifinden tartışılacaktır. Ayrıca, Pizan’ın kadın edebiyatına olan katkıları ve eserlerinin Ortaçağ'dan günümüze kadar uzanan etkisi de değerlendirilerek, translatio kavramının kültürel ve edebi bağlamdaki önemi vurgulanacaktır. Bu kapsamda, Christine de Pizan'ın hayatı ve eserleri, translatio çerçevesinde yeniden değerlendirilerek, onun Ortaçağ edebiyatındaki ve dünya edebiyatı çalışmalarındaki yeri derinlemesine incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ, translatio, metinlerarasılık, kültürel çeviri, Christine de Pizan, La cite des dames

Kaynakça

• Baer, Brian James. 2020. “From Cultural Translation to Untranslatability: Theorizing Translation Outside Translation Studies”. Alif 40: 139-163.
• Bennett, Karen. 2024. “From translatio to translation: the Reconceptualization of translation in the Early Modern period”. Translation Studies. doi: 10.1080/14781700.2024.2337793.
• Bertacco, Simona. 2023. “Translatio and Migration”. İçinde Pamela Beattie, Simona Bertacco ve Tatjana Soldat-Jaffe (Ed.), Time, Space and Matter in Translation (s. 118-135). London ve New York: Routledge.
• Blumenfeld-Kosinski, Renate. 1997. “Christine de Pizan and the Misogynist Tradition”. İçinde Renate Blumenfeld-Kosinski (Ed.), The Selected Writings of Christine de Pizan (s. 297-311). New York ve London: W.W. Norton & Company.
• Blumenfeld-Kosinski, Renate. 2001. “Introduction – The Middle Ages”. İçinde Renate Blumenfeld-Kosinski, Luise von Flotow ve Daniel Russell (Ed.), The Politics of Translation in the Middle Ages and the Renaissance. Ottawa: University of Ottawa Press.
• Campbell, Emma, Mills, Robert. 2012. “Introduction”. İçinde Emma Campbell ve Robert Mills (Ed.), Rethinking Medieval Translation(s. 1-20). Cambridge: D.S. Brewer.
• Cerquiglini, Jacqueline. 1997. “The Stranger”. İçinde Renate Blumenfeld-Kosinski (Ed.), The Selected Writings of Christine de Pizan (s. 265-274). New York ve London: W.W. Norton & Company.
• Conklin Akbari, Suzanne. 2005. “Alexander in the Orient: Bodies and Boundaries in the Roman de toute chevalerie”. İçinde A. J. Kabir ve D. Williams (Ed.), Postcolonial Approaches to the European Middle Ages (s. 105-126). Cambridge ve New York: Cambridge University Press.
• Curtius, Ernst Robert. 2013. European Literature and the Latin Middle Ages. Çev. Willard. R. Trask. Princeton ve Oxford: Princeton University Press.
• Fenzi, Enrico. 2015. “Translatio studii e translatio imperii: Appunti per un percorso”. Interfaces 1: 170-208. doi: 10.13130/interfaces-4934.
• Gentry, Francis. 1983. “‘Ex oriente lux’: ‘Translatio’ Theory in Early Middle High German Literature”. içinde William C. McDonald (Ed.), Spectrum Medii Aevi: Essays in Early German Literature, in Honor of George Fenwick Jones (s. 119-137). Göppingen: Kümmerle.
• Gilson, Étienne. 2007. Orta Çağda Felsefe: Patiristik Başlangıçtan XIV. Yüzyılın Sonuna Kadar. Çev. Ayşe Meral. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Gregory, Tullio. 2012. “Translatio Studiorum”. İçinde Marco Sgarbi (Ed.), Translatio Studiorum: Ancient, Medieval and Modern Bearers of Intellectual History (s. 1-21). Leiden ve Boston: Brill.
• Hernández Pérez, Beatriz. 2019. La ciudad de las damas. Selim 11:1, s. 194-199.
• Kelly, Lewis. G. 1979. The True Interpreter: A History of Translation Theory and Practice in the West. Oxford: Basil Blackwell.
• Knauth, Alfons. K. 2009. “Translatio Studii and Cross-Cultural Movements or Weltverkehr”. İçinde Lisa Block de Behar vd. (Ed.), Comparative Literature: Sharing Knowledges for Preserving Cultural Diversity. Cilt II (s. 250-267). Oxford: Eolss Publishers.
• Patterson, Jeanette. 2019. “Christine de Pizan, Translator and Translation Critic”. İçinde Jeanette Beer (Ed.), A Companion to Medieval Translation (s. 85-95). Leeds: Arc Humanities Press.
• Phillippy, Patricia. 1997. “Establishing Authority: Boccaccio’s De Claris Mulieribus and Christine de Pizan’s Le livre de la cité des dames”. İçinde Renate Blumenfeld-Kosinski (Ed.), The Selected Writings of Christine de Pizan (s. 329-361). New York ve London: W.W. Norton & Company.
• Pizan, Christine de. 1999. The Book of the City of Ladies. Çev. R. Brown-Grant. London: Penguin Books.
• Robinson, Douglas. 1992. “The Ascetic Foundations of Western Translatology: Jerome and Augustine”. Translation and Literature 1: 3-25.
• Snell-Hornby, Mary. 1995. “Linguistic Transcoding or Cultural Transfer? A Critique of Translation Theory in Germany”. içinde Ed. Susan Bassnett ve André Lefevere, Translation, History and Culture (s. 79-86). London ve New York: Cassell.
• Stahuljak, Zrinka. 2004. “An Epistemology of Tension: Translation and Multiculturalism”. The Translator 10(1): 33-57.
• Stahuljak, Zrinka. 2005. Bloodless Genealogies of the French Middle Ages: Translatio, Kinship, and Metaphor. Gainesville: University Press of Florida.
• Stierle, Karheinz. 1996. “Translatio Studii and Renaissance: From Vertical to Horizontal Translation”. İçinde Sanford Budick ve Wolfgang Iser (Ed.), The Translatability of Cultures: Figurations of the Space Between (s. 55-67). Stanford: Stanford University Press.
• Walters, Lori J. 2002. “Christine de Pizan, Primat, and the «noble nation françoise»”. Cahiers de recherches médiévales 9: 1-10.
• Warner, Marina. 1982. “Foreword”. İçinde The Book of the City of Ladies. Çev. E. J. Richards. New York: Persea Books.