KUT BELGÜSI BILIG: KNOWLEDGE AS A SIGN OF STATE

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 41, 461 - 475, 15.12.2024

Şeyda Büyükcan Sayılır

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1555029

Öz

Education among Turks initially takes place in line with their daily and practical needs. It is a lively and dynamic process consisting of various practices that they believe should be emphasized meticulously from birth to the end of life and that they put into practice within the framework of this belief. Education, which starts especially from a young age, regardless of whether it is a boy or a girl, begins with a solid stance towards life, finding a practical solution to the problems that arise and putting it into practice. A mobile nomadic life, which begins with the needs of animals, requires the ability to follow the seasons, a strong knowledge of cosmology and a life in harmony with nature. In addition to these harsh conditions, it is also essential to have the ability and mindset to cope with enemies, to take care of one's homeland or to explore new places. In the midst of such hectic and difficult living conditions, traditions and wisdom are also necessary for the education of children and young people, especially at a young age. Recent research on the early periods shows that the Turks had a certain perception of civilization, knowledge and cultural accumulation. In this context, the education of the Turks was not only for the individual, but also for the whole society, where talent, tradition, courage and wisdom were praised, and ancestors were not forgotten but considered as guides. It has been observed that the individuals constituting the society were socialized and educated in a wide range of processes including education in daily life, army, military and vocational training, and finally religious education.

Anahtar Kelimeler

Bilig, wise, tradition, education

KUT BELGÜSİ BİLİG: DEVLET ALAMETİ BİLGİ

Öz

Türklerde eğitim, başlangıçta gündelik ve pratik ihtiyaçları doğrultusunda gerçekleşir. Doğumdan itibaren, yaşamın başlangıcından sonuna dek üzerinde titizlikle durulması gerektiğine inandıkları ve bu inanış çerçevesinde yaşama geçirdikleri çeşitli uygulamalardan oluşan canlı ve dinamik bir süreçtir. Özellikle küçük yaştan itibaren kız ya da erkek fark etmeksizin başlayan eğitim, hayata karşı sağlam bir duruş, ortaya çıkan sorunlar karşısında pratik bir çözüm bulma ve onu hayata geçirmekle başlar. Hayvanların ihtiyacı doğrultusunda başlayan hareketli konargöçer yaşamın gereği olarak, mevsimlerin takibi, güçlü bir kozmoloji bilgisi ve bununla bağlantılı olarak da doğayla uyumlu bir yaşam şarttır. Bu zorlu şartlara ilave olarak bir de düşmanla başa çıkma, yerine yurduna sahip olma ya da yeni yerler keşfetmeye uygun bir kabiliyet ve düşünceye hâkim olma esastır. Bu kadar hareketli ve zor yaşam koşulları içerisinde de özellikle küçük yaştaki çocuk ve gençlerin eğitilmesi için de töre ve bilgelik gereklidir. Erken dönemler için yapılan son araştırmalar, Türklerin belirli bir medeniyet algısına, bilgi ve kültür birikimine sahip olduklarını göstermektedir. Bu kapsamda Türklerin eğitimi, yalnızca bireysel değil fakat tüm toplumu içine alacak şekilde yeteneğin, töreli olmanın, cesaret ve bilgeliğin övüldüğü, ataların unutulmayıp yol gösterici sayıldığı bir anlayışa sahiptir. Gündelik yaşamda eğitim, ordu, askerlik ve meslekî eğitim, son olarak da dini eğitim süreçlerini içine alan geniş bir yelpazede, toplumu oluşturan bireylerin toplumsallaştırılarak eğitildiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilig, bilge, töre, eğitim

Kaynakça

• Ağca, Ferruh (2014). “Türkistanlı Bir Bilge: Yusuf Has Hacip”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB). Eskişehir, ss. 79-88.
• Ahmetbeyoğlu, Ali (2019). Sorularla Eski Türk Tarihi, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Akar, Ali (2020). Bilge Tonyukuk Yazıtı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Akyüz, Yahya (2021). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö 1000-M.S 2021), Pegem Akademi, Ankara.
• Albayrak, Fatma ve Azzaya Badam (2021). “Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları ve Damgaları Çerçevesinde Türklerde Damga Kültürü”, Kökler Yay Çeken Kavimlerin Şafağı, Dil Arkeoloji, Tarih, Antropoloji ve Etnografya Işığında Altay Halklarının Kökeni, (Haz. Sergen Çirkin), C. III, Ötüken Neşriyat, İstanbul, ss. 413-444.
• Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig I Metin, Türk Dil Kurumu Yayınları: 458, Ankara.
• Arat, Reşit Rahmeti (1947). Kutadgu Bilig I, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Arat, Reşit Rahmeti (1991). Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Başkan, Yahya (2012). “Karamanoğlu Mehmed Bey ve Türkçe Meselesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 199, ss. 55-64.
• Belek, Kayrat (2015). “Eski Türklerde At ve At Kültürü (Dünden Bugüne Kırgız Kültürel Hayatı Örneği)”, Gazi Türkiyat, Bahar 2015/16, ss. 111-128.
• Cumaniyazova, Firuze (2014). “Tarihi Kuzey Hindistan’da Bulunan Arkeolojik Buluntular ve Onların Köktürkler’le Özdeştirilmesi Üzerine”, KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16 (Özel Sayı II): 14-18.
• Çakan, Varis (2009). Orta Asya Türk Tarihinin Kaynakları, Binyıl Yayınları, Ankara.
• Durmuş, İlhami (1997). “Bozkır Kültürünün Oluşumu ve Gelişiminde At”, Gazi Üniversitesi F.E.F. Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s. 13-19.
• Esin, Emel (1971). “Göktürklerin Ecdadından Tsü-k’ü Meng-sün (M.367-433) Devrinde San’at”, Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, S. 100, Yıl: IX, Şubat, ss.314-334.
• Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kaçalin, Mustafa. Yusuf Has Hacip, Kutadğu Bilig, T.C., Turizm ve Kültür Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3137 Kültür Eserleri, e-kitap. Online erişim: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78447/yusuf-has-hacib---kutadgu-bilig.html
• Kafesoğlu, İbrahim (2005). Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Kaşgarlı Mahmud (2000). Divanu Lügati’t-Türk, (çev. Ahmet Bican Ercilasun- Ziyad Akkoyunlu), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köprülü, Fuad (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara.
• Ögel, Bahaeddin (2016). Türklerde Devlet Anlayışı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Ögel, Bahaeddin (2020). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları, Ankara.
• Önal, Mehmet (2016). “Türk Bilgelik Geleneğinin Kökleri ve Ahmet Yesevî’nin Hikmetleri’ne Yansıması”, Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Uluslararası Sempozyumu, 2. Cilt, İstanbul, ss.784-806.
• Sarı, İbrahim (2017). Türklerde Spor, (e-kitap) NET Medya Yayınları, Antalya.
• Turan, Osman (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
• Vasiliyev, Dimitri D. (2000). “Göktürklerin Okuma Yazma Bilmeleri Sorunu” , Erdem, Cilt:12, Say:36, ss. 1045-1054.
• Yıldırım, Elvin (2020). “Türk Boylarından Kurıkanların Maddi Kültür Unsurları”, Türk Dünyası Araştırmaları (TDA), Mayıs-Haziran 2020, C.125, S. 246, ss.27-40.
• Yücel, Ünsal (1965). “Türk Kılıç Ustaları”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı 7-8 (1964-1965) ss.59-97.