DISCUSSIONS ON RELIGION, SECULARISM, MORALITY AND SCIENCE IN THE SECOND PERIOD OF THE TURKISH CENTERS (1949-1970)

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 43, 146 - 167, 15.06.2025

Özlem Seyhan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1615847

Öz

Turkish Hearths started their activities in 1911 with the aim of organizing Turkish nationalism and carrying the Turkish nation to its deserved place in science, art, technology and social sciences. Even though it had to interrupt its work at different periods due to political reasons, the Turkish Hearth did not give up on the national ideal. After being closed in 1931, the Turkish Hearths were reopened in 1949 and, by thoroughly addressing the problems of the period, they tried to produce solutions to the economic, social and cultural issues that the Turkish nation was facing. Although the Hearths claimed to be a non-political institution, political and ideological changes seriously affected the Turkish Hearths' approach to issues. As a matter of fact, it is obvious that there are some contradictions between the ideas of the Hearth during the coup of May 27, 1960, when it faced the threat of closure and had problems with its survival, and its ideas during the Democratic Party rule. In the second period of the Turkish Hearths, which were active between 1949 and 1970, the religious and scientific debates that occupied Turkey's agenda for many years were discussed. First of all, issues such as what secularism is and how it is understood in Turkey were examined. Can Islam be reformed? Answers were sought to questions such as what is the difference between reading the adhan in Arabic or Turkish. The elements that should be considered while using the techniques and methods of the era have been discussed. In a more general sense, the relationship between religion and science has been deeply explored. In this study, the issues of the Turkish Homeland magazine, the official publication of the Turkish Hearths, from the mentioned years were used as the main source. It has been tried to explain the view of the conservative segment in Turkey on the relationship between religion, secularism, morality, communism and science, on the basis of the ideas of the intellectuals of the Turkish Hearth.

Anahtar Kelimeler

morality , science , religion , secularism , Turkish Hearth , reactionism

TÜRK OCAKLARININ İKİNCİ DÖNEMİNDE DİN, LAİKLİK, AHLAK VE BİLİM TARTIŞMALARI (1949-1970)

Öz

Türk Ocakları, Türk milliyetçiliğini teşkilatlandırmak, Türk milletini bilimde, sanatta, teknikte ve sosyal bilimlerde layık olduğu yere taşımak amacıyla 1911 yılında faaliyetlerine başlamıştır. Her ne kadar siyasal sebeplerle çalışmalarına farklı dönemlerde ara vermek zorunda kalsa da Ocak günümüze kadar geçen süreçte milli mefkûreden vazgeçmemiştir. Türk Ocakları 1931 yılında kapatılmasının ardından 1949 yılında yeniden açılmış ve dönemin sorunlarını derinlemesine ele alarak Türk milletinin içinde bulunduğu iktisadi, içtimai ve kültürel meselelere çözüm üretmeye çalışmıştır. Ocak her ne kadar siyaset dışı bir kurum olma iddiası taşısa da siyasal ve ideolojik değişikler ciddi anlamda Türk Ocaklarının meselelere yaklaşımını etkilemiştir. Nitekim Ocağın kapatılma tehdidi ile karşı karşıya kaldığı ve beka sorunu yaşadığı 27 Mayıs 1960 darbesi sürecindeki fikirleri ile Demokrat Parti iktidarı dönemindeki fikirleri arasında bazı tezatların bulunduğu aşikârdır. 1949-1970 yılları arasında aktif faaliyet gösteren Türk Ocaklarının ikinci döneminde Türkiye’nin gündemini uzun yıllar meşgul eden din ve ilim tartışmaları ele alınmış, başta laikliğin ne olduğu ancak Türkiye’de ne şekilde anlaşıldığı gibi konular incelenmiştir. İslam dininde reform yapılabilir mi? Kuran’ın Türkçeye çevrilmesi niçin gereklidir? Ezanın Arapça ya da Türkçe okunması arasındaki fark nedir gibi sorulara cevap aranmıştır. Çağın tekniğini ve modern metotlarını kullanırken dikkat edilmesi gereken unsurlar ele alınmış, daha genel anlamıyla din ile bilim ilişkisinin derinliklerine inilmiştir. Bu çalışmada Türk Ocaklarının resmi yayın organı olan Türk Yurdu dergisinin bahsi geçen yıllardaki sayıları ana kaynak olarak kullanılmıştır. Ocaklı aydınların fikirleri ekseninde Türkiye’deki muhafazakâr kesimin din, laiklik, ahlak, komünizm ve bilim ilişkisine bakışı açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ahlak , bilim , laiklik , Türk Ocağı , din , irtica

Kaynakça

• 1960. “27 Mayıs Millî İnkılâbının Manası”, Türk Yurdu, 286(2): 1.
• 1967. “Atatürk İçin Neler Dediler”, Türk Yurdu 341(6): 21-22.
• 1957. “Hukuk Felsefesi Tarihi İsimli Eserinden (Sadri Maksudi Arsal’ın)”, Türk Yurdu 266: 713-714.
• 1959. “İslamiyet ve Reform”, Türk Yurdu 271(1): 13-14.
• 1955. “Ocağımız”, Türk Yurdu 244: 809-810.
• 1955. “Türk Ocakları Kurultay Raporu”, Türk Yurdu 244: 878-879.
• 1968. “Türk Yurdunda Bir Ay”, Türk Yurdu, 343-344(7): 60.
• “Ağız Alışkanlığı”, Bayram Gazetesi, 31 Temmuz 1954.
• “Bir Kurban Bayramı”, Bayram Gazetesi, 10 Ağustos 1954:
• “Kafa Dinleme Bayramı”, Bayram Gazetesi, 11 Ağustos 1954, s. 2.
• “Koç Bayramı ve Koç Merakı”, Bayram Gazetesi, 31 Temmuz 1954, s. 2;
• “Meclisteki Hadise Arapça Ezan Okumaya Kalkan İki Dinleyici Tevkif Edildi”, Ulus Gazetesi, 5 Şubat 1949.
• “Senede İki Bayram Olmasaydı Bitpazarının Canına Ot Tıkanırdı”, Bayram Gazetesi, 11 Ağustos 1954.
• “Türk Ocağı Dün Yeniden Doğdu”, Vatan Gazetesi, 11 Mayıs 1949.
• “Türk Ocağı Teşkilatı Kuruluyor”, Tan Gazetesi, 26 Şubat 1949.
• “Türk Ocakları Bugün Açılıyor”, Her Gün Gazetesi, 10 Mayıs 1949.
• “Türk Ocakları Törenle Açıldı”, Her Gün Gazetesi, 11 Mayıs 1949.
• Acar, İsmail. 2005. Türk Ocakları, Balıkesir: Türk Ocakları Balıkesir Şubesi Kültür Yayınları.
• Akder, Necati. 1954. “Hac Mevsimi ve Dini Yayınlar”, Türk Yurdu 236: 241-243.
• Akder, Necati. 1959a. “Kader Fikri ve Milli Mesuliyet Şuuru”, Türk Yurdu 271(1): 6-8.
• Akder, Necati. 1959b. “İçtimai Vicdan ve Değer”, Türk Yurdu 272(1): 5-8.
• Akder, Necati. 1959c. “İlmi Objektivizm ve Subjektif Gerçeklik”, Türk Yurdu 273(1): 5-7.
• Akder, Necati. 1959d. “Hakikat Davasının Çift Manası ve Ferdi Hak”, Türk Yurdu 274(1): 5-10.
• Akder, Necati. 1961. “İnkılâp ve Felsefe III, Komünizm, Faşizm ve Millî Birlik”, Türk Yurdu 294(2): 3-12.
• Altınsoy, Mehmet. 1968. “Düzen Üstüne”, Türk Yurdu 343-344(7): 9-11.
• Arıkan, Mustafa -Ahmet Deniz. 2004. “Türk Ocaklarının Kapatılışı, Borçları ve Emlâkinin Tasfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 15: 401-432.
• Arsay, Hasan. 1962. “Fazilet Mücadelesi”, Türk Yurdu 299(3): 10.
• Aslanapa, Oktay. 1955. “Eski Türk – Yeni Türk”, Türk Yurdu 248: 185-186.
• Atay, Falih Rıfkı, “Gerilik”, Ulus Gazetesi 6 Şubat 1949.
• Ateşoğlu, Mehmet. 1961. “Türk Ruhunun İlahi Cephesi”, Türk Yurdu 296(3): 43-45.
• Aydın, Harun. 2024. “Türk Kültür Hayatında Halkevleri Kütüphaneleri ve Basına Yansıması (1932-1951), Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 38: 451-472.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 1959. “Dinsiz Milliyet Olur Mu”, Türk Yurdu 277(1): 11-12.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. 1965. “Dinsiz Milliyet Olur Mu”, Türk Yurdu 316(4): 4-6.
• Bammat, Haydar. 1964. “Kaynaklara Dönüş”, Türk Yurdu 305-306(3): 31-33.
• Başgil, Ali Fuat. 1959. “Cemiyet Hayatının Manevi Temelleri”, Türk Yurdu 273(1): 19-20.
• Başgil, Ali Fuat. 1960. “Türkiye’de Anayasa Hareketleri”, Türk Yurdu 282(1): 31.
• Berki, Ali Himmet. 1959. “Cumhurları Tatmin İçin Kanunlar Nasıl Olmalıdır”, Türk Yurdu 279(1): 24-25.
• Berki, Ali Himmet. 1960a. “Cumhurları Tatmin İçin Kanunlar Nasıl Olmalıdır II”, Türk Yurdu 280(1): 23-24.
• Berki, Ali Himmet. 1960b. “Cumhurları Tatmin İçin Kanunlar Nasıl Olmalıdır III”, Türk Yurdu 281(1): 17-18.
• Berki, Ali Himmet. 1960c. “Müstehcen, Müptezel ve İrtica Kelimeleri”, Türk Yurdu 283(1): 25.
• Berki, Ali Himmet. 1960d. “Fazilet ve Şerefinefis”, Türk Yurdu 291(2): 5.
• Berki, Ali Himmet. 1961a. “İslam Dininde Çalışma”, Türk Yurdu 292(2): 14.
• Berki, Ali Himmet 1961b. “Bir Milletin Bekası”, Türk Yurdu 296(3): 8.
• Berki, Şakir. 1960a. “İslam Hukukunun Mana ve Şümulü”, Türk Yurdu 285(2): 51-52.
• Berki, Şakir. 1960b. “Hukuk Ahlak ve Fazilet”, Türk Yurdu 289(2): 23.
• Berki, Şakir. 1960c. “Din Hürriyeti ve Şümulü”, Türk Yurdu 291(2): 17.
• Bolay, Süleyman Hayri. 1961. “Türkiye’de Materyalizm ve Spiritüalizm”, Türk Yurdu 297-298(3): 7-10.
• Bozkurt, Celil. 2019. Türk Ocakları Umumi Kâtibi Dr. Fethi Erden’in Ocak Hatıraları, Altınordu Yayınları.
• Cansever, Hasan Ferit. 1959. “Türk Ocağının Tertiplediği Milliyetçilik İdealinin Hususiyetleri – Meşrutiyetin İlanı ve Türk Ocağının Doğuşu”, Türk Yurdu 276(1): 39-40.
• Coşar, Mehmet. 1967. “Yalnızlık”, Türk Yurdu 342(6): 19.
• Davudoğlu, Ahmet. 1970. “İslam’da Birlik ve Tefrika”, Türk Yurdu 345(7): 6-7.
• Develioğlu, Burhanettin. 1967. “Hamdullah Suphi İle 55 Sene”, Türk Yurdu 332(6): 17.
• Doğan, Lütfi. 1962. “Sosyal Ahlakın Esası İnançtır”, Türk Yurdu 299(3): 19.
• Doğan, Lütfü. 1963. “Hoşgörürlük”, Türk Yurdu 300(3): 21-22.
• Duru, Kazım Nami. 1955. “Türk Ocaklarının Yarını”, Türk Yurdu 244: 838-840.
• Eken, İbrahim. 1962. “İbadet”, Türk Yurdu 299(3): 7-8.
• Emre, Süleyman Arif. 1970a. “Zamanımızın Cihadı”, Türk Yurdu 345(7): 8-11.
• Emre, Süleyman Arif. 1970b. “Nebati Ahlak”, Türk Yurdu, 346(7): 9-11.
• Erdem, Galip. 1960. “İrtica Anlayışı”, Türk Yurdu 281(1): 57-59.