İSACAN SULTAN’IN (ISAJON SULTON) ROMAN VE HİKÂYELERİ VE “BERUNİY” ROMANI HAKKINDA DÜŞÜNCELER

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 43, 187 - 204, 15.06.2025

Veli Savaş Yelok , Bahodir Karim

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1635233

Öz

Çağdaş Özbek Edebiyatı gelişim sürecinde XX. Yüzyılın sonlarıyla XXI. Yüzyılın başlarında neşredilen uzun ve kısa hikâyeler, romanlar onun yeni arayışlar esasında şekillendiğini gösterir. Bu dönemin mezkûr türlerdeki hem edebî yönden hem de bireysel ve dönemsel üslup bakımından dikkat çeken temsilcileri Abdukayum Yoldaş (Abduqayum Yo‘ldosh), Ahmet Azam (Ahmad A’zam), Nabi Celalettin (Nabi Jaloliddin), Nazar Eşankul (Nazar Eshonqul), Koçkar Narkabul (Qo‘chqor Norqobul), Uluğbek Hemdem (Ulug‘bek Xamdam), Hurşit Dostmuhammet (Xurshid Do‘stmuhammad), Zülfiye Kuralbaykızı (Zulfiya Qurolboyqizi) ve İsacan Sultan)dır. Bu sanatkârlar eserlerinde Özbeklerin hayata bakışını, mutluluğuna vesile olan hususları, özlemlerini, dertlerini, ukdelerini dünya edebiyatında görülen değişikliler ve yenilikler çerçevesinde yazma gayreti içerisindedirler. Onlar Franz Kafka, Albert Camus, Marcel Proust, James Joys’un eserleriyle edebî zevkini yükselten Özbek okuyucusuna farklı anlayışların ve bakış açılarının kapılarını açan eserleriyle kendilerinin de dünya edebiyatının seçkinleri arasında olmaya aday olduklarını gösterirler. Mezkûr Özbek yazarlarından İsacan Sultan, üniversiteden mezun olduktan sonra yayımlanan hikâyeleriyle girdiği edebiyat dünyasında ve Özbek okuyucusunun gönlünde Qismat, Avliyo, Bo’ri, Shamolli Kecha, O’rmondagi Kulba, Men, Onam va O’rta Yer Dengizi, Munojot, Onaizorim gibi hikâyeleriyle, Bokiy Darbadar, Ozod, Genetik gibi romanlarıyla müstesna bir yerdedir. İsacan Sultan roman ve hikâyelerinde sevgi, aile, anne, baba, kader, din ve itikat, çocukluk, gençlik, sevgi, tarih, eğitim gibi konulara yer verir. Onun eserlerinde köy, bağ, yağmur, rüzgâr, ağaç, çiçek, dere, ırmak gibi unsurlara poetik anlamlar yükleyerek onları kimi zaman ayrıntı olarak kimi zaman da bir sembolik tipler olarak kullanır. Bu münasebetle hikâyelerinde geleneksel tipler yerine bunları zaman zaman sembollere dönüştürüp onlara metaforik anlamlar yükler. Onun edebî metni ortaya koymada tasvir mahareti ve üslubunda edebî dil, kahramanın dili, yazarın dili, kahramanların tasviri, çizdiği portreler ve kahramanlarının isimlerinde sembolik bir tavır söz konusudur. Sultan, eserlerindeki kahramanlarının üzerinden hâkim bir şekilde kendini tanıma, benliğini idrak etme, hayatın anlamı üzerinde tefekkür etme meylindedir.
Bu makalede İsacan Sultan hikâye ve romanlarından hareketle onun çizdiği edebî panoramanın mahiyeti üzerinde durulmuştur. Bilhassa yazarın okuyucu ve Özbek edebiyat eleştirmenlerinin nazarında onun yazar kimliğini nasıl şekillendiğini gösteren roman ve hikâyeleri hakkında tespit ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsacan Sultan (Isajon Sulton) , Çağdaş Özbek Edebiyatı , roman , hikâye , kahraman

THOUGHTS ON İSACAN SULTAN’S (ISAJON SULTON) NOVELS AND STORİES AND THE NOVEL ‘BERUNİY’

Öz

Long and short stories and novels published in the late twentieth and early twentieth centuries in the process of development of contemporary Uzbek literature show that it was shaped on the basis of new searches. Notable representatives of this period in the aforementioned genres both in literary terms and in terms of individual and periodic style are Abdukayum Yoldaş (Abduqayum Yo‘ldosh), Ahmet Azam (Ahmad A’zam), Nabi Celalettin (Nabi Jaloliddin), Nazar Eşankul (Nazar Eshonqul), Koçkar Narkabul (Qo‘chqor Norqobul), Uluğbek Hemdem (Ulug‘bek Xamdam), Hurşit Dostmuhammet (Xurshid Do‘stmuhammad), Zülfiye Kuralbaykızı (Zulfiya Qurolboyqizi) and İsacan Sultan (Isajon Sulton). In their works, these artists strive to write about the Uzbek people's outlook on life, the issues that are conducive to their happiness, their aspirations, their troubles, their worries within the framework of changes and innovations in world literature. They show that they are candidates to be among the elite of world literature with their works that open the doors of different understandings and perspectives to the Uzbek reader, who has raised his literary taste with the works of Franz Kafka, Albert Camus, Marcel Proust, James Joys. İsacan Sultan, one of the aforementioned Uzbek writers, has an exceptional place in the literary world and in the hearts of Uzbek readers with his stories such as Qismat, Avliyo, Bo‘ri, Shamolli Kecha, O‘rmondagi Kulba, Men, Onam va O‘rta Yer Dengizi, Munojot, Onaizorim, and novels such as Bokiy Darbadar, Ozod, Genetics. In his novels and stories, İsacan Sultan covers topics such as love, family, mother, father, fate, religion and faith, childhood, youth, love, history, education. In his works, he attributes poetic meanings to elements such as village, vineyard, rain, wind, tree, flower, stream, river and uses them sometimes as details and sometimes as symbolic types. In this respect, instead of traditional types in his stories, he transforms them into symbols from time to time and attributes metaphorical meanings to them. There is a symbolic attitude in his depiction skill and style in presenting the literary text, literary language, the language of the hero, the language of the author, the depiction of the heroes, the portraits he draws and the names of his heroes. Sultan, through the heroes in his works, tends to know himself in a dominant way, to realise his self, to contemplate on the meaning of life.
In this article, the nature of the literary panorama drawn by İsacan Sultan based on his stories and novels is emphasised. In particular, the author's novels and stories, which show how his identity as a writer is shaped in the eyes of readers and Uzbek literary critics, are analysed and evaluated.

Anahtar Kelimeler

İsacan Sultan (Isajon Sulton) , Contemporary Uzbek Literature , novel , story , hero

Kaynakça

• Abdurahmonov, Ibrohimjon. 2017. “Aql va Yurak Mushtarak Bo‘lsa...” (Suhbat). Yoshlik Jurnali, (5), 18-27.
• Fort, Kristofer. 2017. “Isajon Sulton va Postmodernizm”. Isajon Sulton Nasri Badiiyati To‘plami. (Nashrga Tayyorlovchilar: Gulnoz Sattorova va Marhabo Qo‘chqorova). Toshkent: Turon Zamin Ziyo Nashriyoti.
• Isajon Sulton. 1995. Oydinbuloq. Toshkent: G‘afur G‘ulom Nomidagi Adabiyot va San’at Nashriyoti.
• Isajon Sulton. 2015. “Toshkelinchak”. Kitob Dunyosi Gazetasi, 4-16.
• Isajon Sulton. 2017. “Kitob – Xalq Tafakkurining Betakror Hosilasi”. Milliy Tiklanish Gazetasi, 6-7.
• Isajon Sulton. 2018. Hazrati Xizr Izidan. Toshkent: G‘afur G‘ulom Nomidagi Adabiyot va San’at Nashriyoti.
• Isajon Sulton. 2023. Abu Rayhon Beruniy. Toshkent: Innavatsion Rivojlanish Nashriyoti.
• Mirvaliyev, Sobir. Shokirova, Rixsiya. 2016. O‘zbek Adiblari. Toshkent: G‘afur G‘ulom Nomidagi Adabiyot va San’at Nashriyoti.
• Rasulov, Abdug‘afur. 2017. “Akslar Falsafasi”. Isajon Sulton Nasri Badiiyati To‘plami. (Nashrga Tayyorlovchilar: Gulnoz Sattorova va Marhabo Qo‘chqorova). Toshkent: Turon Zamin Ziyo Nashriyoti.
• Sattorova, Gulnoz. Qo‘chqorova, Marhabo. 2017. Isajon Sulton Nasri Badiiyati. Toshkent: Turon Zamin Ziyo Nashriyoti.