21.Yüzyıl Türk-Amerikan İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 39 - 71, 29.06.2022

Ersoy Önder

Öz

Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri’ni (ABD), ABD’nin de Türkiye’yi “Sözde Stratejik Ortak” ifadesiyle sıfatlandırmaya başlaması 21.Yüzyılda iki ülkenin ilişkilerinin geldiği noktayı göstermesi açısından çok önemlidir. Her iki tarafın, Türkiye’nin etki alanındaki çıkarlarının bir türlü örtüşmemesi, aynı ittifak içinde olmalarına rağmen birbirlerine karşı güven duymamalarına ve yetkililerin karşılıklı ifadelerinin sertleşmesine sebep olmaktadır. Geçmişte iki ülke ilişkileri arasında yaşanan birçok soruna rağmen, her iki tarafın yıllardır birbiri için kullandığı “Stratejik Ortaklık” değişmez bir ifadeydi. Ancak, Joe Biden’ın ABD Başkanlığı’na seçilmesi ve sonrasında Dışişleri Bakanlığı’na atanan Anthony Blinken’ın Türkiye için kullandığı “Sözde” kelimesiyle, stratejik ortaklık git gide tam tersi bir manaya dönüştü. Soğuk savaş döneminde, ortak düşman ve ortak çıkar anlayışıyla özde oluşan ortaklık, soğuk savaş sonrası değişen dünya düzeninde iki ülke çıkarlarının çatışması sebebiyle sözde ortaklığa dönüştü. Bu makalede, Türkiye-ABD arasındaki ilişkilerin tarihte ilk kez “Sözde Stratejik Ortaklık” ifadesiyle anılmasına sebep olan sorunlar manzumesi konular irdelenmiş, her iki tarafın sorunlara bakış açısı ortaya konmuştur. İki tarafın da ilişkileri iç politika malzemesi olarak görmesi, değişen dünya düzeninde ulusal çıkarlarının çatışmaya başlaması ve karşılıklı ödün vermez politikalar sorunların kronikleşmesine sebep olmuştur. İlişkilerin iyiden iyiye sorunlu hale gelmesi, her iki ülkenin de çıkarına değildir. İki ülke ilişkilerinin son 20 yıllık kaotik süreciyle ilgili çözüm önerileri sonuç bölümünde ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İlişkiler, Sözde Stratejik Ortaklık, Yeni Dünya Düzeni

Problems and Solutions in 21st Century Turkish-American Relations

Öz

The fact that Turkey started to characterize the United States of America (USA) and the USA as "So-called Strategic Partner" is very important in terms of showing the point reached by the relations of the two countries in the 21st century. The fact that the interests of both sides in Turkey's sphere of influence somehow do not overlap, despite being in the same alliance, causes them to distrust each other and to harden the mutual expressions of the authorities. Despite the many problems between the two countries' relations in the past, the "Strategic Partnership" that both sides have used for each other for years was an invariable expression. However, with the election of Joe Biden to the Presidency of the USA and the word “So-called” used by Anthony Blinken, who was later appointed as the Secretary of State, for Turkey, the strategic partnership gradually turned into the opposite meaning. The partnership, which was formed with the understanding of common enemy and common interest during the cold war, turned into a so-called partnership due to the conflict of interests of the two countries in the changing world order after the cold war. In this article, the issues that caused the relations between Turkey and the USA to be mentioned with the expression "So-called Strategic Partnership" for the first time in history were examined, and the perspectives of both sides on the problems were presented. The fact that both sides see relations as a domestic policy material, their national interests started to clash in the changing world order and mutually uncompromising policies caused the problems to become chronic. It is not in the interests of either country that relations become more and more problematic. Solution proposals regarding the chaotic process of the relations between the two countries for the last 20 years are presented in the conclusion section.

Anahtar Kelimeler

International Relations, So-called Strategic Partnership, New World Order

Kaynakça

• Adım adım Şah Fırat operasyonu". Al Jazeera Turk - Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
• Akar, Hulusi, Harbord Askeri Heyeti Raporu, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2019.
• Bardakçı Murat, Amerika'nın bir zamanlar Türkiye'nin vergi mükellefi olduğunu bilir misiniz? (haberturk.com), 24.01.2016.
• Biden “soykırım” dedi, şimdi ne olacak? 5 soruda yol haritası - Son dakika dünya haberleri – Sözcü (sozcu.com.tr). Erişim tarihi: 01 Aralık 2021.
• Ceylan Ahmet & Uslu İsa, Uluslararası Politika Akademisi – (UPA) – 1 MART TEZKERESİNİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ (archive.is), 15 Ekim 2012.
• Doğan, Z. (2019). TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNİN TEMEL DİNAMİKLERİ VE STRATEJİK İTTİFAK BOYUTU . Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 9 (2) , 133-156 . Retrieved from http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/pub/issue/51188/639496.
• Durmuş, Remzi, gecmisten_gunumuze_turk_-_amerikan_iliskileri__cff226c0-9cc8-4b1b-95a1-a352e377de84.pdf (tasam.org), erişim tarihi 21 Mart 2021.
• "'Fırat Kalkanı Harekâtı başarıyla sonuçlandı'". Anadolu Ajansı. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
• From the Desk Diary of Robert Lansing, Cabinet Meeting, 29 Temmuz 1919, PWW, Cilt 52, Princeton Üniversitesi, s.27.
• Fukuyama, https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/droning-on/, Francis, Droning On in the Middle East, 05 April 2021.
• Gumrukcu, Tuvan. "Turkey, Russia sign deal on supply of S-400 missiles". Reuters. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018.
• Halkbank davası: ABD'deki iddianamede neler var, duruşma ne zaman? - BBC News Türkçe
• https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/faqs/topic/1551.
• İlyas, Ahmet, Johson Mektubu ve Türk Dış Politikasında Eksen Kayması. Available from: https://www.researchgate.net/publication/328477300_Johson_Mektubu_ve_Turk_Dis_Politikasinda_Eksen_Kaymasi#fullTextFileContent [erişim tarihi 07 Aralık 2021].
• "INFOGRAPHIC - Turkey's anti-terror operation in N Syria, one week on". www.aa.com.tr. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
• "İdlib operasyonu başladı". www.sozcu.com.tr. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
• İdiz, Semih (28 Temmuz 2008). "Neoconlarla ulusalcıların garip flörtü". milliyet.com.tr. 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
• Koçak, D. (2018). TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE TÜRKİYE İLE ABD ARASINDA OLAN İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ VE TÜRKİYE-ABD TİCARET ANTLAŞMASI (1 NİSAN 1939). Atatürk Dergisi, 7 (1), 95-120. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniad/issue/38645/448767
• Oran, Baskın, Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Önder, Ersoy, (2020), Başkanların Doktrinleri Çerçevesinde, ABD’nin Yeni Güvenlik Anlayışı ve Soğuk Barış, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 27-39. DOI: 10.30692/sisad.660225
• Önder, Ersoy, (2020), The Codes of Cold Peace (By Analyzing United States National Security Strategic Document, Published 2017), Journal of Business and Social Science Review Issue: Vol. 1; No.7; July 2020 pp.16-23 ISSN 2690-0866(Print) 2690-0874 (Online).
• Örmeci, O. (2020). Türk-Amerikan İlişkilerinde 8 Büyük Kriz. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 3 (2), 63-84. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijeass/issue/58658/847249.
• Roger, R. Trask, The United States Response to Turkish Nationalism and Reform, 1914-1939, Minnepolis: Minnesota Üniversitesi, 1971.
• "Roll Call Vote 115th Congress - 1st Session". U.S. Senate. 13 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2018.
• SETAV, 5 Soru: ABD’de Halkbank Davası | Dış Politika | SETA (setav.org)
• Taşçıoğlu, Ö.L. (2018). “GKRY’nin Türkiye Cumhuriyeti’ne Ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Ait Deniz Yetki Alanlarındaki Petrol Ve Doğal Gaz Arama Çalışmaları Ve Münhasır Ekonomik Bölge Anlaşmaları”, International Social Sciences Studies Journal, 4(26): 5696-5709.
• "US gives Turkey ultimatum on Russian missiles" [ABD, Türkiye’ye Rus füzeleri konusunda ültimatom verdi] (İngilizce). BBC, bbc.com. 9 Haziran 2019. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2019.
• Uslu, Nasuh, 203-232 NASUH USLU (21yyte.org).
• Yeni Şafak, (2003), 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.