Su Savaşları ve Türkiye’nin Sınır Aşan Sular Bağlamında Su Krizi Durumlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1 - 16

Çağrı Batuhan Budak

Öz

Bu çalışma, dünya genelinde giderek artan su kıtlığı ve sınır aşan su kaynakları ile ilgili yaşanan krizleri çok boyutlu bir perspektifle ele alarak, bu krizlerin ulusal ve uluslararası düzeydeki etkilerini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Özellikle, jeopolitik konumu gereği su paylaşımı konusunda stratejik bir konumda bulunan Türkiye'nin Fırat-Dicle Havzası başta olmak üzere Meriç, Aras, Asi ve Çoruh gibi önemli sınır aşan sular üzerindeki tarihsel ve güncel süreçleri detaylı şekilde analiz edilmiştir. Çalışmada, su krizinin temel nedenleri arasında yer alan iklim değişikliği, nüfus artışı, hızlı kentleşme ve yanlış su yönetimi gibi faktörler irdelenmiş; bu faktörlerin Türkiye'nin "su stresi" seviyesine ulaşmasına nasıl katkıda bulunduğu bilimsel veriler ışığında değerlendirilmiştir.
Bunun yanı sıra, Türkiye’nin su kaynakları üzerindeki egemenlik politikası ile komşu ülkelerle yürüttüğü diplomatik müzakerelerin su krizleri üzerindeki etkileri ele alınmış; Türkiye'nin "yukarı kıyıdaş" pozisyonunun avantaj ve dezavantajları tartışılmıştır. Su kaynaklarının kısıtlı olması nedeniyle zaman zaman ortaya çıkan çatışma risklerine rağmen, su diplomasisinin etkin bir çözüm yöntemi olarak ne kadar önem arz ettiği vurgulanmıştır. Çalışmanın amacı, su kaynakları ile ilgili anlaşmazlıkların sadece bir çatışma unsuru olarak değil, ülkeler arasında iş birliği mekanizmalarının oluşturulması için de bir fırsat olabileceğini ortaya koymaktır.
Araştırma yöntemi olarak literatür incelemesi, resmi rapor analizleri ve su yönetimine yönelik politika belgelerinden yararlanılmıştır. Bulgular ışığında, Türkiye’nin su güvenliğini sağlamak için sürdürülebilir ve uzun vadeli stratejik planlamalara ihtiyaç duyduğu tespit edilmiştir. Su krizinin derinleşmesi durumunda tarım, enerji, çevre ve halk sağlığı üzerinde oluşabilecek olası etkiler değerlendirilmiş ve bu etkilerin azaltılması için öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Su Savaşları, Sınır Aşan Sular, Türkiye, İklim Değişikliği, Su Yönetimi, Fırat-Dicle, Meriç, Aras, Asi, Çoruh, Sürdürülebilirlik.

Kaynakça

• Referans1 Avrupa Parlamentosu ve Konsey (2000/60/EC). Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi. 23 Ekim 2000. Daoudy, M. (2009). Asymmetric Power: Negotiating Water in the Euphrates and Tigris. International Negotiation, 14(2), 361-391.
• Referans2 DSİ (2020). Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Resmî İstatistikleri ve Raporları.
• Referans3 [EC] European Commission (2004). Impact Assessment: Proposal for a Council Decision on the Principles, Priorities and Conditions Contained in the Accession Partnership with Turkey. Brussels: European Commission.
• Referans4 [EC] European Commission (2006). Turkey 2006 Progress Report. Brussels: European Commission.
• Referans5 [EC] European Commission (2007). Turkey 2007 Progress Report. Brussels: European Commission.
• Referans6 Falkenmark, M. (1989). The Massive Water Scarcity Now Threatening Africa: Why Isn’t It Being Addressed?. Ambio, 18(2), 112-118.
• Referans7 Gleick, P. H. (1993). Water and Conflict: Fresh Water Resources and International Security. International Security, 18(1), 79-112.
• Referans8 Gleick, P. H. (2018). The World's Water. Washington, DC: Island Press.
• Referans9 Hoekstra, A. Y., & Mekonnen, M. M. (2011). The Water Footprint Assessment Manual. Earthscan. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2021). Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Cambridge University Press.
• Referans10 İnan, Y. (1994). Sınır Aşan Suların Hukuksal Boyutları (Fırat ve Dicle). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(01). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001684
• Referans11 Kibaroglu, A., & Ünver, O. (2020). An Analysis of Türkiye’s Water Diplomacy and Its Evolving Position in International Water Governance. Water International, 45(3), 230-248.
• Referans12 MGM (2020). Meteoroloji Genel Müdürlüğü: İklim Verileri ve İstatistikleri.
• Referans13 Ridoutt, B. G., & Pfister, S. (2010). "A Revised Approach to Water Footprint." Journal of Industrial Ecology, 14(5), 500-511.
• Referans14 Shiklomanov, I. (2000). Appraisal and Assessment of World Water Resources. Water International, 25(1), 11-32.
• Referans15 Şahin, V. (2019). Orta Doğu’da İklim Değişikliği ve Su Güvenliği. Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, 11(2), 78-95.
• Referans16 T.C. AB Bakanlığı (2013). AB’ye Katılım Süreci: Çevre Faslı Gelişmeleri. Ankara: T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı.
• Referans17 T.C. Dışişleri Bakanlığı (2020). Avrupa Birliği ile Müzakereler ve Çevre Faslı. [Çevrimiçi] Erişim Adresi: https://www.mfa.gov.tr
• Referans18 T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı (2012). Türkiye’de Sınır Aşan Suların Yönetimi Raporu. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayınları.
• Referans19 Tepekaya, M. (1996). DEĞİŞEN DÜNYA KONJONKTÜRÜNDE TÜRKİYE’NİN SINIR AŞAN SULARI. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 1(1), 149-184.
• Referans20 TÜİK (2021). Türkiye İstatistik Kurumu: Su Kullanımı ve Nüfus Projeksiyonları.
• Referans21 UNECE (1991). Convention on the Protection and Use of Transboundary Watercourses and International Lakes (Helsinki Convention). United Nations Economic Commission for Europe.
• Referans22 UNECE (1998). Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in Environmental Matters (Aarhus Convention). United Nations Economic Commission for Europe.
• Referans23 UNECE (2001). Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context (Espoo Convention). United Nations Economic Commission for Europe.
• Referans24 Wolf, A. T. (1998). Conflict and Cooperation along International Waterways. Water Policy, 1(2), 251-265.
• Referans25 World Bank (2020). World Development Indicators: Water Data.