Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bireylerin Hastalık Algıları ve Yaşam Kaliteleri Arasındaki İlişki

Yıl 2022, , 33 - 42, 16.05.2022

Esra Çavuşoğlu , Hülya Özkayalar Sabire Yurtsever , Mukadder Çalıkoğlu Bahar Taşdelen

https://doi.org/10.53493/avrasyasbd.984895

Öz

ÖZET
Araştırma tanımlayıcı niteliktedir. Araştırma örneklemini bir üniversite hastanesine tanı, takip ve tedavi amacı ile başvuran 142 KOAH hastası oluşturmuştur. Veriler ‘’Kişisel Bilgi Formu, Hastalık Algısı Ölçeği, SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve KOAH Değerlendirme Testi’’ kullanılarak yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde sayı ve yüzdeler, medyan, minimum ve maksimum değerleri, Shapiro Wilk, Mann Whitney U, Kruskal Wallis ve korelasyon testleri kullanılmıştır. Tüm karşılaştırmalar için istatistik önem seviyesi p< 0,05 olarak alınmıştır. Araştırmamızda KOAH hastalarının %51,4’ünün 61-99 yaş aralığında, %73,2’sinin erkek, %80,3’ünün evli, %50’sinin ilkokul mezunu, %50,7’sinin geliri giderinden az, %59,9’nun sigara kullanmadığı, %54,2’sinin KOAH dışında kronik bir hastalığı olduğu, %50’sinin 1-5 yıl önce tanı aldığı, %75,4’ünün KOAH’a yönelik ilaç kullandığı ve %57’sinin KOAH nedeniyle atak geçirdiği saptanmıştır. Araştırmamızda hastalık algısı ve yaşam kalitesinin birbiri ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda KOAH ilgili semptomları daha sık ve şiddetli yaşayan bireylerin negatif hastalık algısına sahip olduğu ve yaşam kalitesinin daha düşük olduğu belirlenmiştir.

ABSTRACT
The study is descriptive. The study sample consisted of 142 COPD patients who applied to a university hospital for diagnosis, follow-up and treatment. The data were collected by face-to-face interview method using "Personal Information Form, Illness Perception Scale, SF-36 Quality of Life Scale and COPD Assessment Test". While evaulating the data, numbers and percentages, median, minimum and maximum values, Shapiro Wilk, Mann Whitney U, Kruskal Wallis and correlation tests were used. The statistical significance level for all comparisons was taken as p< 0.05. In our study 51.4% of the COPD patients were in the 61-99 age range, 73.2% were male, 80.3% were married, 50% were primary school graduates, 50.7% had less income than their expenses, 59.9% did not smoke, 54.2% had a chronic disease other than COPD, 50% were diagnosed 1-5 years ago, 75.4% used drugs for COPD, and 57% had an attack due to COPD ha been determined. In our study, it was determined that the illness perceptio and quality of life were correlated with each other. In this context, it has been determined that individuals who experience COPD-related symptoms more frequently and severely have a negative illness perception and have a lower quality of life.

Anahtar Kelimeler

KOAH, Hastalık Algısı, Yaşam Kalitesi, Hemşirelik, COPD, Illness Perception, Quality of Life, Nursing

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• KAYNAKLAR An J, Zhou H, Yang T, Duan C, Bao C, Wan C, Shen Y, Wen F. (2021). Relationship of psychological factors with daily activities and quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease in a Chinese rural population. Ann Palliat Med, 10(2):1675-1684. doi: 10.21037/apm-20-1151.
• Ansari S. (2018). Understanding the impact of chronic obstructive pulmonary disease and intervening to improve self-management in the context of multi-morbidity. Int J Integr Care, 18(3), 7. doi: 10.5334/ijic.4187
• Armay Z, Özkan M, Kocaman N, Özkan S. (2007). Hastalık Algısı Ölçeği'nin Kanser Hastalarında Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Klinik Psikiyatri,10:192-200.
• Arslan C, Ünsar S. (2021). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispne algısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 24(1): 42-50. doi: 10.17049/ataunihem.732692
• De Giorgio A, Dante A, Cavioni V, Padovan AM, Rigonat D, Iseppi F, Graceffa G, Gulotta F. (2017). The IARA Model as an Integrative Approach to Promote Autonomy in COPD Patients through Improvement of Self-Efficacy Beliefs and Illness Perception: A Mixed-Method Pilot Study. Front Psychol, 5;8:1682. doi: 10.3389/fpsyg.2017.01682.
• Ekenler Ş, Arslan S. (2019). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarında Hastalık Algısı ve İlişkili Faktörler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 22(3): 151-160.
• Gentry S, Gentry B. (2017). Chronic Obstructive Pulmonary Disease: Diagnosis and Management. Am Fam Physician, 95(7):433-441.
• Gökçek Ö, Hüzmel ED, Katayıfçı N. (2019). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispnenin yaşam kalitesi ve depresyona etkisi. ACU Sağlık Bil Derg, 10(1):84-8. doi: 10.31067/0.2018.89
• Kar S, Zengin N. (2019). KOAH’lı hastalarda sosyodemografik ve hastalık ile ilgili özelliklere göre sağlık durumunun incelenmesi. J Pro Health Res, 1(1):1-7.
• Karagülle Ç, Can Çicek S. (2020). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bireylerin Hastalık Algısının Yaşam Kalitesine Etkisi. TFSD, 1(2): 36-49.
• Kılıçkaya C, Karakaş SA. (2016). The effect of illness perception on loneliness and coping with stress in patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). International Journal of Caring Sciences, 9(2), 481-8.
• Kılınç G, Yıldız E, Kavak F. (2019). KOAH’lı hastalarda psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. J Psychiatric Nurs, 10(2):111-116. doi: 10.14744/phd.2019.60362
• Koçyiğit H, Aydemir Ö, Fişek G, Ölmez N, Memiş A. (1999). Kısa Form-36’nın Türkçe Versiyonunun Güvenilirliği ve Geçerliliği. İlaç ve Tedavi Dergisi, 12(2), 102-6.
• Korpershoek YJ, Bruins Slot JC, Effing TW, Schuurmans MJ, Trappenburg JC. (2017). Self-management behaviors to reduce exacerbation impact in COPD patients: a Delphi study. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis, 15(12):2735-2746. doi:10.2147/COPD.S138867.
• Lee J, Nguyen HQ, Jarrett ME, Mitchell PH, Pike KC, Fan VS. (2018). Effect of symptoms on physical performance in COPD. Heart Lung, 47(2):149-156. doi: 10.1016/j.hrtlng.2017.12.007.
• Moss-Morris R, Weinman J, Petrie K, Horne R, Cameron L, Buick D. (2002). The Revised Illness Perception Questionnaire (IPQ-R). Psychology and Health, 17(1):1-16, doi: 10.1080/08870440290001494
• Rabe KF, Hurd S, Anzueto A, Barnes PJ, Buist SA, Calverley P, Fukuchi Y, Jenkins C, Roisin RR, van Weel C, Zielinski J. (2007). Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease: GOLD executive summary. Am J Respir Crit Care Med, 176:532-55. doi: 10.1164/rccm.200703-456SO.
• Tiemensma J, Gaab E, Voorhaar M, Asijee G, Kaptein AA. (2016). Illness perceptions and coping determine quality of life in COPD patients. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis, 25(11):2001-7. doi: 10.2147/COPD.S109227.
• Türk Toraks Derneği (TTD). 8 Kasım 2020 Dünya KOAH Günü Basın Bildirisi. Maskenizi Takın, Mesafenizi Koruyun, Hayat Sizden Uzaklaşmasın! Erişim adresi: https://www.toraks.org.tr/site/news/10102 Erişim tarihi:16.08.2021
• Vaske I, Kenn K, Keil DC, Rief W, Stenzel NM. (2017). Illness perceptions and coping with disease in chronic obstructive pulmonary disease: Effects on health-related quality of life. J Health Psychol, 22(12):1570-1581. doi: 10.1177/1359105316631197.
• Ware JE Jr, Sherbourne CD. (1992). The MOS 36-item short-form health survey (SF-36). I. Conceptual framework and item selection. Med Care, 30(6):473-83. Weinman J, Petrie KJ, Moss-Morris R, Horne R. (1996) The illness perception questionnaire: a new method for assessing the cognitive representation of illness. Psychology and Health, 11(3): 431-45. doi: 10.1080/08870449608400270
• Weldam SWM, Schuurmans MJ, Zanen P, Heijmans MJWM, Sachs APE, Lammers J-WJ. (2017). The effectiveness of a nurse-led illness perception intervention in COPD patients: a cluster randomised trial in primary care. ERJ Open Res, 3: 00115-2016. doi: 10.1183/23120541.00115-2016
• Werchan CA, Steele AM, Janssens T, Millard MW, Ritz T. (2019). Towards an assessment of perceived COPD exacerbation triggers: Initial development and validation of a questionnaire. Respirology, 24(1):48-54. doi: 10.1111/resp.13368.
• World Health Organization (WHO). Chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Erişim adresi:https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary disease-(copd) Erişim tarihi:16.08.2021.
• Yenilmez Ö, Gürsoy S, Evyapan F, Kitiş A. (2018). KOAH’lı bireylerde aktivite katılımı ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(2), 30-6.
• Yılmaz Karabulutlu E, Karaman S. (2015). Kanser Hastalarında Hastalık Algısının Değerlendirilmesi. HSP, 2(3):271-284. doi: 10.17681/hsp.84549
• Yi YS, Ban W, Sohng KY. (2018). Effect of COPD on symptoms, quality of life and prognosis in patients with advanced non-small cell lung cancer. BMC Cancer, 18:1053. doi:10.1186/s12885-018-4976-3
• Yorgancıoğlu A, Polatlı M, Aydemir Ö, Yılmaz Demirci N, Kırkıl G, Naycı Atış S, Köktürk N, Uysal A, Akdemir SE, Özgür ES, Günakan G. (2012). KOAH değerlendirme testinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tuberk Toraks, 60(4): 314-320. doi: 10.5578/tt.4321