Kronik Hastalığa Sahip Bireylerin Öz Bakım Yönetimi ile Psikolojik Dayanıklılık Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 90 - 97, 30.05.2024

Seher Gönen Şentürk Damla Bayrak Amasya Zeynep Nehir Sarı

https://doi.org/10.53493/avrasyasbd.1381184

Öz

Amaç: Kronik hastalığa sahip bireylerin öz bakım yönetimi ile psikolojik dayanıklılık düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Yöntem: Tanımlayıcı tipteki bu araştırma bir devlet hastanesinin dahiliye polikliniklerine başvuran 105 kronik hastalığa sahip birey ile yürütülmüştür. Veriler; Sosyodemografik Özellikler Anket Formu, Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ölçeği ve Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, ortanca, 25. ve 75. çeyreklikler, minimum, maksimum, Kolmogorov Smirnov testi ve Spearman korelasyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 61,14 ± 14,14, %51,4’ü kadın, %27,6’sı ilkokul mezunu, %74,3’ü çalışmamakta, %75,2’sinin geliri gidere denk ve %41’ inin iki tane kronik hastalığı mevcuttur. Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ölçeği toplam puan ortancası 118,0 (25.-75. çeyreklikler=109,5-123,5)’dir. Yetişkinlerde Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği toplam puan ortancası 128,0 (25.-75. çeyreklikler=113,0-138,0)’dir. Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ölçeği toplam puanı ile Yetişkinlerde Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği toplam puanı arasında pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (r=0,199, p=0,042). Sonuç: Kronik hastalığa sahip bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeyi arttıkça öz bakım yönetimi becerileri de artmaktadır. Kronik hastalığı olan bireylerin öz bakım yönetimini arttırmaya yönelik girişimler planlanırken psikolojik dayanıklılık düzeyinin de göz önünde bulundurulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kronik Hastalıklar, Psikolojik Dayanıklılık, Öz Bakım Yönetimi, Hemşirelik.

Etik Beyan

Araştırma yürütülebilmesi için etik onay Çankırı Karatekin Üniversitesi Etik Kurulu’ndan alınmıştır (2018/31). Araştırmanın için gerekli kurum izni Çankırı İl Sağlık Müdürlüğü’nden alınmıştır.

Teşekkür

Araştırmaya katılmaya gönüllü olan tüm katılımcılara teşekkür ederiz.

Investigation of the Relationship Between the Self-Care Management and Psychological Resilience Levels of Individuals with Chronic Disease

Öz

Objective: To investigate the relationship between self-care management and psychological resilience level of individuals with chronic diseases. Method: This descriptive study was conducted with 105 individuals with chronic diseases who applied to internal medicine outpatient clinics of a state hospital. The data were collected with the Sociodemographic Characteristics Survey Form, the Self-Care Management Scale in Chronic Diseases and the Resilience Scale for Adults. Number, percentage, mean, standard deviation, median, 25th and 75th quartiles, minimum, maximum, Kolmogorov Smirnov test and Spearman correlation analysis were used to evaluate the data. Results: The average age of the participants is 61,14 ± 14,14, 51,4% are women, 27,6% are primary school graduates, 74,3% are not working, 75,2% have an income equal to their expenses, and 41% have two chronic diseases. The median of the Self-Care Management Scale in Chronic Diseases total score was 118,0 (25th-75th quartiles = 109,5-123,5). The median of the Resilience Scale for Adults total score is 128,0 (25th-75th quartiles = 113,0-138,0). It was determined that there was a positive, statistically significant relationship between the total score of the Self-Care Management Scale in Chronic Diseases and the total score of the Resilience Scale for Adults (r=0,199, p=0,042). Conclusion: As the level of psychological resilience of individuals with chronic diseases increases, self-care management skills also increase. It is recommended to consider psychological resilience when planning interventions to increase self-care management in individuals with chronic diseases.

Anahtar Kelimeler

Chronic Diseases, Psychological Resilience, Self-Care Management, Nursing.

Kaynakça

• Ağaç M, Üzar-Özçetin YS. (2022). Psychological resilience, metacognitions, and fear of recurrence among cancer survivors and family caregivers. Cancer Nurs, 45 (2): E454-E462. https://doi.org/10.1097/ NCC.0000000000000973
• Arifin H, Kusnanto K, Wahyuni ED, Pradipta RO. (2019). Diabetes resilience training on self-care, glycemic control, and diabetes burnout of adult Type 2 Diabetes Mellitus. Indonesian Nursing Journal of Education and Clinic, 4 (2): 90-98. http://dx.doi.org/10.24990/injec.v4i2.252
• Aytap F, Özer Z. (2021). Kronik hastalığı olan bireylerde depresyon riski ile hastalık öz yönetimi arasındaki ı̇lişki ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15 (2): 212-222. https://doi.org/10.21763/ tjfmpc.788814
• Basım HN, Çetin F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22 (2): 104-114.
• Cal SF, de Sá LR, Glustak ME, Santiago MB. (2015). Resilience in chronic diseases: A systematic review. Cogent Psychology, 2 (1): 1024928. https://doi.org/10.1080/23311908.2015.10249 28
• Çakir H, Küçükakça Çelik G, Çirpan R. (2021). Correlation between social support and psychological resilience levels in patients undergoing colorectal cancer surgery: a descriptive study. Psychol Health Med, 26 (7): 899-910. https://doi.org/10.1080/13548506.2020.1859561
• Çuhadar D, Tanriverdi D, Pehlivan M, Kurnaz G, Alkan S. (2016). Determination of the psychiatric symptoms and psychological resilience levels of hematopoietic stem cell transplant patients and their relatives. Eur J Cancer Care, 25(1): 112-21. https://doi.org/10.1111/ecc.12219
• Demir Doğan M, Tosun E, Duran Tek A. (2018). Kronik hastalıklarda hastalık algısı, yaşam kalitesi, öz-bakım yönetimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3): 33- 40.
• Esen K, Kolcu M. (2022). The relationship between health literacy and self-care management in patients with hypertension attending primary healthcare centers. J Public Health, https://doi.org/10.1007/s10389-022-01801-4
• Friborg O, Hjemdal O, Rosenvinge JH, Martinussen M. (2003). A new rating scale for adult resilience: what are the central protective resources behind healthy adjustment? Int J Methods Psychiatr Res, 12 (2): 65-76. https://doi. org/10.1002/mpr.143
• Friborg O, Barlaug D, Martinussen M, Rosenvinge JH, Hjemdal O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. Int J Methods Psychiatr Res, 14 (1): 29-42. https://doi.org/10.1002/mpr.15
• Hançerlioğlu S, Şenuzun Aykar F. (2018). Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (1): 175-183.
• Hancerlioglu S, Fadiloglu C, Yildirim Y, Şenuzun Aykar F. (2019). The effect of self-care management on compliance with chronic disease. International Journal of Caring Sciences, 12 (2): 877-883.
• İlhan N, Gencer S, Özdemir Ö, Maviyildiz S. (2020). The relationship between health literacy and illness self-care management in Turkish patients with cancer. Oncol Nurs Forum, 47 (3): E73-E85. https://doi.org/10.1188/20.ONF. E73-E85
• Izadi Avanji FS, Masoudi Alavi N, Akbari H, Saroladan S. (2021). Self-Care and its predictive factors in hemodialysis patients. J Caring Sci. 10 (3): 153-159. https://doi. org/10.34172/jcs.2021.022
• Jin Y, Bhattarai M, Kuo WC, Bratzke LC. (2023). Relationship between resilience and self-care in people with chronic conditions: A systematic review and meta-analysis. J Clin Nurs, 32 (9-10): 2041-2055. https://doi.org/10.1111/ jocn.16258
• Jones LC. (2003). Measuring guarding as a Self-Care Management Process in Chronic Illness: The SCMP-G. In; Measurement of Nursing Outcomes, Strickland OL, Dilorio C (Eds), 2nd ed., Springer Publishing Company, New York.
• Karadag E, Ugur O, Mert H. Erunal M. (2019). The Relationship Between Psychological Resilience and Social Support Levels in Hemodialysis Patients. J Basic Clin Health Sci, 3: 9-15. https://doi.org/10.30621/jbachs.2019.469
• Khan Z, Kazmi UER. (2022). Diabetes self care, resilience and quality of life among patients with Type II diabetes. Pakistan Journal of Health Sciences, 3 (06): 55-58. https:// doi.org/10.54393/pjhs.v3i06.185
• Koşar C, Büyükkaya Besen D. (2015). Kronik hastalıklarda hasta aktifliği: kavram analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8 (1): 45-51.
• Kubat Bakır G, Akın S. (2019). Yaşlılıkta kronik hastalıkların yönetimi ile ilişkili faktörler. Sağlık ve Toplum, 29 (2): 17-25.
• LaVela SL, Etingen B, Miskevics S. (2016). Factors influencing self-care behaviors in persons with spinal cord injuries and disorders. Top Spinal Cord Inj Rehabil, 22 (l): 27-38. https:// doi.org/10.1310/sci2201-27
• Momenabadi V, Kaveh MH, Nakhaee N, Shirazi KK, Dastoorpoor M, Sedighi B. (2019). Effect of educational intervention based on health-promoting self-care behaviors model on quality of life, resilience, and sense of coherence in patients with multiple sclerosis: a randomized controlled trial. Iranian Red Crescent Med J, 21 (12): e97240. https:// doi.org/10.5812/ircmj.97240
• Ozdemir N. (2019). The relationship between perceived social support, psychological resilience and happiness levels of hemodialysis patients. Ann Med Res, 26 (10): 2286-2294. https://doi.org/10.5455/annalsmedres.2019.09.523
• Özdelikara A, Taştan Gürkan A, Şen Atasayar B. (2020). Kronı̇k hastalıklarda öz bakım yönetı̇mı̇ ve uyumun değerlendı̇rı̇lmesı̇. Samsun SağBil Der, 5 (1): 42-49.
• Özkan Tuncay F, Avcı D. (2020). Association between self-care management and life satisfaction in patients with diabetes mellitus. European Journal of Integrative Medicine, 35, 101099. https://doi.org/10.1016/j.eujim.2020.101099
• Stewart DE, Yuen T. (2011). A systematic review of resilience in the physically ill. Psychosomatics, 52 (3): 199-209. https:// doi.org/10.1016/j.psym.2011.01.036
• World Health Organization. Global action plan for the prevention and control of noncommunicable diseases 2013-2020. (2013). https://www.who.int/publications/i/ item/9789241506236. Erişim tarihi: 29.04.2020.
• World Health Organization. Noncommunicable diseases progress monitor 2020. (2020). https://www.who.int/ publications/i/item/9789240000490. Erişim tarihi: 01.05.2021.
• Yeşil Bayülgen M, Gün M, Erdoğan S. (2021). Kronik Obsrüktif Akciğer Hastalığı olan hastaların öz bakım yönetimleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Eurasian JHS, 4 (2), 106-112.
• Zhang X, Gao R, Lin JL, Chen N, Lin Q, Huang GF, Wang L, Chen XH, Xue FQ, Li H. (2020). Effects of hospital-family holistic care model on the health outcome of patients with permanent enterostomy based on the theory of 'Timing It Right'. J Clin Nurs, 29 (13-14): 2196-2208. https://doi. org/10.1111/jocn.15199
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Engelliler Daire Başkanlığı. Türkiye Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çok Paydaşlı Eylem Planı 2017-2025. (2017). https://ekutuphane.saglik.gov.tr/ Yayin/547. Erişim tarihi: 30.04.2020.