VAN/ÇATAK DAĞLIK YÜKSEK KIRSALINDA YENİ ARKEOLOJİK KEŞİFLER: UZUNTEKNE/SAKIT KALESİ VE KANİYA BEKAN NEKROPOLÜ

Yıl 2023, , 378 - 397, 30.09.2023

Gulan Ayaz

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1352502

Öz

Van Gölü Havzası’nın güneyinde Güneydoğu Toroslar’ın devamı Doğu Toroslar doğu-batı doğrultusunda uzayarak havzanın güneyi ile arasında doğal bir set oluşturur. 2021 yılında Van Gölü Havzası’nın güneyini araştırmaya yönelik sistemli yüzey araştırmalarına başlanmıştır. Van’ın Çatak, Bahçesaray, Gevaş ilçelerini kapsayan yüzey araştırmasının ilk yılında Çatak İlçesi’nde çalışılmıştır. Çatak İlçesi’nin 15 km kuzeyinde yer alan Uzuntekne Köyü’nün aynı isimdeki Uzuntekne Düzlüğü ulaşımı oldukça zor etrafı yüksek dağ sırtları ile çevrili çanak biçiminde karstik bir çökeltidir. Kuzey-güney yönünde 7 km uzunluğunda kapalı bir havza konumundaki düzlüğün güneyindeki Sakıt Kalesi, Sitiya Kele Yerleşimi, Dirhe Yapısı ve Nekropolü ile kuzeyinde ilk defa tespit edilen Kaniya Bekan Nekropolü Doğu Anadolu’nun güçlükle ulaşılan kırsal yerleşim karakteristiğini yansıtır. Sakıt Kalesi’nin 3,5 km kuzeyindeki henüz bir yerleşim alanı ile organik bağı kurulmamış olan Kaniya-Bekan Nekropolü kapalı havzanın tamamında daha uzun araştırmalara ihtiyaç duyulacağını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü Havzası, Doğu Toroslar, Yüzey Araştırması, Çatak, Kaniya Bekan Nekropolü

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

TÜBİTAK 1002 Hızlı Destek 121K723 Numaralı proje

Teşekkür

2021-2022 yılında Çatak Kaniya Bekan Nekropolü’nde gerçekleştirdiğimiz kazı çalışmalarında, Van İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne, Van Müze Müdürlüğü’ne ve TÜBİTAK’a katkılarından dolayı teşekkür ederim. Ayrıca kazı esnasında hem arazi çalışmalarında hem de Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Laboratuvarındaki çalışmalarından ötürü Kazı Ekip Üyelerine içtenlikle teşekkür ederim.

NEW ARCHAEOLOGICAL DISCOVERIES IN THE HIGH MOUNTAINOUS VAN/ÇATAK REGION: UZUNTEKNE/SAKIT FORTRESS AND KANIYA BEKAN NECROPOLIS

Öz

In the south of the Lake Van Basin, the eastern Taurus Mountains, a continuation of the Southeastern Taurus Mountains, extend in the east-west direction, forming a natural barrier between the south and the basin. In 2021, systematic surveys were initiated to investigate the south of the Lake Van Basin. In the first year of the survey covering Çatak, Bahçesaray and Gevaş districts of Van, the survey was conducted in Çatak District. Uzuntekne Plain of Uzuntekne Village, 15 km north of Çatak District, is a bowl-shaped karstic deposit surrounded by high mountain ridges which is very difficult to access. The Sakıt Castle, Sitiya Kele Settlement, Dirhe Structure and Necropolis in the south and the Kaniya Bekan Necropolis in the north of the plain, which is a 7 km long closed basin in the north-south direction, reflect the rural settlement characteristics of Eastern Anatolia. The Kaniya-Bekan Necropolis, 3.5 km north of the Sakit Fortress, which has not yet been organically connected to a settlement, shows that further research will be needed in the entire closed basin.

Anahtar Kelimeler

Van Lake Basin, Eastern Taurus Mountains, Survey, Çatak, Kaniya Bekan Nekropolis

Proje Numarası

TÜBİTAK 1002 Hızlı Destek 121K723 Numaralı proje

Kaynakça

• Ayaz G., Ayman, İ., Kuvanç, R., Coşkun N., & Ödük E. (2023). Van ili, Gevaş, Bahçesaray, Çatak ilçeleri yüzey araştırması: 2021 yılı Çatak ilçesi çalışmaları. 38. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Cilt 2 içinde (73-93 ss), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,
• Belli O. & Konyar, E. (2003). Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erken Demir Çağı kale ve nekropolleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Coşkun N., Kuvanç, R., Ayaz, G., & Ayman, İ. (2020). The mountainous Şırnak region survey (SE Anatolia) 2017-2018 seasons: First observations on ‘Dirhes’ (Tower-Shaped Buildings). Anatolica (46), 29-66.
• Coşkun N. & Ayaz, G. (2021). Main routes of the mountainous Şırnak (southeastern Anatolia) region: Dirhes along the river valleys and roads. O. Dumankaya (Ed.). Rivers, seas and Lakes Through the Ages: From Prehistory to the Byzantine Period içinde (522-537), Doruk Yayımcılık.
• Çilingiroğlu, A. (1993). Van-Dilkaya Höyüğü kazıları kapanış. XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt I içinde (469-492 ss), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Danışmaz, H. (2020). Urartu Krallığı: Yönetim ve organizasyon. Türk Tarih Kurumu.
• Grayson, A. K. (2002). Assyrian rulers of the third and second millennia BC (to 1115 BC) the royal inscriptions of Mesopotamia Assyrian periods. Volume I, University of Toronto Press. Konyar, E. (2022). Urartu: Aşiretten devlete. Homer Yayınları.
• Kuvanç, R., Ayaz, G., Işık, K., Erdoğan, S., & Genç, B. (2016). A new iron age chamber tomb near Çatak, south of Van Lake. Ancient Near Eastern Studies (53). 149-194.
• Saraçoğlu, H. (1956). Türkiye Coğrafyası üzerine etüdler, Doğu Anadolu. Cilt: 1. Milli Eğitim Yayınları.
• Saraçoğlu, H. (1989). Doğu Anadolu Bölgesi. MEB Öğretmen Kitapları Dizisi.
• Salvini, M. 2006. Urartu tarihi ve kültürü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sevin, V. (1987). Urartu oda-mezar mimarisinin kökeni üzerine bazı gözlemler. A. Çilingiroğlu (Ed.), Anadolu Demir Çağları I içinde (24-27 ss).
• Sevin, V. 2015. Hakkâri taşları II gizemin peşinde. Türk Tarih Kurumu.
• Sevin, V. (1996). Van/Ernis (Ünseli) nekropolü Erken Demir Çağ çanak çömlekleri. Anadolu Araştırmaları XIV. 439-467.
• Sevin, V. & Kavaklı, E. (1996). Bir Erken Demir Çağ nekropolü Van/Karagündüz. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Zimansky, P. 2018. Gölge hasım: Urartu’nun Assurla ilişkisi”, K. Köroğlu & S. F. Adalı (Ed.) Assurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı içinde (230-255 ss), Yapı Kredi Yayınları.
• Zorer, H. (2005). Çatak (Van) - Uzuntekne ve yakın çevresinin fiziki coğrafyası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.