Günsenin Type Amphorae from Parion

Yıl 2023, , 114 - 133, 30.10.2023

İsmail Akkaş

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1357282

Öz

Parion is situated within the boundaries of the village of Kemer, located in the northwest of the Biga district, which now forms a part of Çanakkale province. The excavations conducted in the town since 2005 have yielded various types of amphorae. Amphorae is one of the most numerically dense ceramic groups that were recovered from the Parion excavations. Previous investigations have indicated the existence of amphorae dating back to the Archaic, Classical, Hellenistic and Roman periods. This article analyses the Günsenin-type amphorae discovered during excavations in Parion between 2007 and 2020. The study categorises amphora styles produced in Northern Marmara into typological groups. It was noted that the Günsenin type amphorae from Parion exhibit both high and low-capacity morphologies. The investigations identified eight different types of Günsenin amphorae present in Parion, which arrived in the city during the Middle Byzantine period (9th-13th centuries AD).

Anahtar Kelimeler

Parion, Propontis, Ganos, Günsenin, Amphora

Parion'dan Günsenin Tipi Amphoralar

Öz

Parion, günümüzde Çanakkale iline bağlı olan Biga ilçesinin kuzeybatısındaki Kemer köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Kentte 2005 yılında beri gerçekleştirilen kazılar sırasında çok sayıda farklı tipte amphora buluntusu ele geçmiştir. Amphoralar, Parion’da sürdürülen kazı çalışmalarında sayısal olarak en yoğun ele geçen seramik gruplarından biridir. Daha önceki çalışmalarla kentte Arkaik, Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemlerine tarihlenen amphora buluntularının varlığı tespit edilmiştir. Bu makalede ise 2007-2020 yılları arasında Parion'da gerçekleştirilen kazılarda bulunan Günsenin Tipi amphoralar incelenmiştir. Çalışma çerçevesinde Kuzey Marmara'da üretilen amphora formları tipolojik olarak gruplandırılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda Parion'da sekiz farklı tipte Günsenin amphorası varlığı tespit edilmiştir. Parion’daki Günsenin tip amphoralarının morfolojik açıdan hem yüksek hem de düşük kapasiteye sahip örneklerden olduğu görülmüştür. Bu amphora buluntularının kente Orta Bizans döneminde (MS 9-13. yüzyıllar) ulaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Parion, Propontis, Ganos, Günsenin, Amphora

Kaynakça

• Akkaş, İ. (2015). Parion arkaik, klasik ve hellenistik dönem amphoraları. (Unpublished MS diss.). Erzurum: Atatürk University.
• Akkaş, İ. (2016). IV. B. Parion tiyatrosu ticari amphora buluntuları. C. Başaran ve H. E. Ergürer (Eds.), Parion Roma Tiyatrosu: 2006- 2015 yılı çalışmaları mimarisi ve buluntuları içinde (ss. 165-180), Ankara: İçdaş Inc. Press.
• Akkaş, İ. (2018). B. Parion theater commercial amphora findings. In C. Başaran & H. E. Ergürer (Eds.). Roman Theater of Parion: excavations, architecture and finds from 2006-2015 campaigns (pp. 127-139), Ankara: İçdaş.
• Akkaş, İ. (2020a). 2008-2019 Yılları Arası Amphora Buluntuları Işığında Parion Antik Kenti Roma ve Erken Bizans/Geç Roma Dönemi Ticari İlişkileri. (Unpublished Ph.D. diss.). Mersin: Mersin University.
• Akkaş, İ. (2020b). Parion Yamaç Hamamı Ticari Amphora Buluntuları (MÖ 1. yüzyıl - MS 7. yüzyıl). Arkhaia Anatolika, 3, 178-243.
• Alpözen, T.O., Özdaş, H., Berkaya, B., (1995). Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi ticari amphoraları. Bodrum: Bodrum Müzesi Press.
• Arthur, P. (1989). Aspects of Byzantine Economy: an Evaluation of Amphora Evidence from Italy. in V. Deroche, J. M Spieser (eds.), Recherches Sur La Ceramique Byzantine, BCH Suppl, XVIII (pp. pp. 79-93). Paris. Aslan E. & Orhan, U. (2019). Phaselis 2018 Yılı Güney Liman Alanı Sualtı Araştırmalarında Tespit Edilen Amphoralar. PHASELIS, V, 85-99
• Aslan, E. (2015). Kekova Adası 2012 – 2013 yılı sualtı araştırmalarında bulunan amphoraların tipolojik değerlendirmesi. Olba, XXIII, 321-369.
• Avram, A. (2004). The Propontic Coast of Asia Minor. In M. H. Hansen, T. H. Nielsen (Eds.), An ınventory of Archaic and Classical poleis, (pp. 974-999). New York: Oxford University Press
• Bakirtzi, D. P. (2002). Everday Life in Byzantium. Thessaloniki: Hellenic Cultural Heritage S.A..
• Baranov, I. A. (1982). Раскопки в урочище Димитраки близ Судака. AO, 242-243.
• Barnea, I. (1967). Ceramica de import. in G. Stefan, I. Barnea, M. Comsa, and E. Comsa (eds.), Dinogetia I, (pp. 229-276) Bucharest.
• Başaran, C. & Akkaş, İ. (2017). Parion 2005-2015 yılları arası Arkaik, Klasik ve Hellenistik amphora buluntuları. B. Ö. Kleine, S. Akardem, M. Doyran, A. Diler, Y. S. Özer, S. Özen, U. Çörtük & N. O. Özer (Eds.), Basileus 50. yılında Kaunos/Kbid içinde (ss. 285-308). Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Başaran, C. & Tavukçu, A.Y. (2007). Parion Kazısı 2005. Kazı Sonuçları Toplantısı, 28 (1), 609-628.
• Başaran, C. (1999). Parion 1997 Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XVI (I), 349-364.
• Başaran, C. (2001). Parion’da iki gladyatör steli. C. Özgünel, V. İdil, O Bingöl & S. Doruk (Eds.). Günışığında Anadolu, Cevdet Bayburtluoğlu için yazılar içinde (ss. 19-24). İstanbul: Ege Press.
• Başaran, C. (2002). Geçmişten günümüze Bayramiç, tarihi - coğrafyası ve arkeolojisi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Başaran, C. (2008). Parion’dan Persia'ya yol gider. S. Çokay, İ. Delemen, A. Özdizbay & Ö. Turak (Eds.).
• Euergetes. Prof. Dr. Haluk ABBASOĞLU'na 65. yaş armağanı Cilt I içinde (ss. 133-137). İstanbul: Ege Press.
• Bass, G.F. & Van Doorninck, F.H. (1978). An 11th Century Shipwreck at Serçe Liman, Turkey. International Journal of Nautical Archaeology, 7, 119-32.
• Bjelajac, L. (1989). Byzantine Amphorae in the Serbian Danubian Area in the 11th-12th Centuries. in V. Deroche, and J. M Spieser (eds.), Recherches Sur La Ceramique Byzantine 109-118, BCH Suppl, XVIII, 73-77. Brusic, Z. (1976). Byzantine Amphorae (9ᵗʰ-12ᵗʰ Century) from Eastern Adriatic Underwater Sites. Archaeologia Iugoslavica, 17, 31-39.
• Changova, J. (1959). Srednovekovni amfori v Blgarija. (Amphores médievales en Bulgarie). Izvestija na Archeologicheskija Institout, XXII, 243-262 (in Bulgarian).
• Çaylak Türker A. (2005). “Gelibolu’da Bizans Seramikleri ve Ökaristik Ekmek Damgası. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22 (2), 87-104.
• Çaylak Türker A. (2006). “Bizans Dönemi Demre-Myra Sırsız Seramik Buluntuları. Adalya, IX, 155-169. Chagnova, I. (1959). Srednevekovni amphori v Bulgariya. IBAI, 22, 243-262.
• Günsenin, N. & Hatcher, H. (1997). Analyses chimiques comparatives des amphores de Ganos, de l'ile de Marmara et de l'epave de Serçelimanı (Glasswreck). Anatolie Antiqua, V, 249-260.
• Günsenin, N. & Özaydın, N. (2000). Marmara Adası Çamaltı Burnu I Batığı 1998. Kazı Sonuçları Toplantısı, XXI, 2, 341-350.
• Günsenin, N. & Ricci, A. (2018). Les amphores Günsenin IV à Küçükyalı(İstanbul). Un voyage entre monastéres?. Anatolia Antiqua, XXVI, 125-139.
• Günsenin, N. (1989). Recherches sur les amphores Byzantines dans les musees Turcs. in V. Deroche, J. & M. Spieser (eds.), Recherches sur la ceramique Byzantine, BCH-Suppl. 18 (pp. 268-276). Paris.
• Günsenin, N. (1990). Les amphores Byzantines (Xè-XIIIè, siècles): Typologle, production, circulation d’après les collections Turques. (Unpublished Pd.D. diss.). Sorbonne: University of Paris.
• Günsenin, N. (1992a). 1991 Yılı Tekirdağ İli, Hoşköy-Gaziköy Amphora Atölyeleri Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 10, 85-102.
• Günsenin, N. (1992b). Ganos: centre de production d’amphores à l’époque byzantine. Anatolia Antiqua, II, 193-201.
• Günsenin, N. (1993). Marmara’daki Amphora Dağı. Atlas, 9, 112 - 122.
• Günsenin, N. (1995a). Ganos: résultats des campagnes de 1992 et 1993. Anatolia Antiqua, III, 165-178.
• Günsenin, N. (1995b). 1993 Yılı Tekirdağ ve Balıkesir İlleri Yüzey Araştırması (Hoşköy - Gaziköy Jeofizik (manyetik), Marmara Adaları Sualtı Araştırması. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, X, 201-220.
• Günsenin, N. (1998). Le vin de Ganos: les amphores et la mer. Eupsycia, Mélanges Offerts á Hélène Ahrweiler, Byzantina Sorbonensia, Paris, 281-291.
• Günsenin, N. (1999a). Les ateliers amphoriques de Ganos a l’epoque Byzantine. in Y. Garlan (ed.), Production et Commerce des Amphores Anciennes en Mer Noire, Colloque international organise a Istanbul 25-8 mai 1994, Aix-en-Provence, 125-128.
• Günsenin, N. (1999b). From Ganos to Serce Limanı. The INA Quarterly, 26, 3, 18-21.
• Günsenin, N. (2000). Medieval trade in the Sea of Marmara. in R. Macrides (ed.), Travel in the Byzantine World, Aldershot, Ashgate Variorum, 125-136.
• Günsenin, N. (2001). L’épave de Çamaltı Burnu I (île de Marmara, Proconnèse): résultats des années 1998- 2000. Anatolia Antiqua, IX, 117-133.
• Günsenin, N. (2003). L’épave de Çamaltı Burnu I (île de Marmara, Proconnèse): résultats des années 2001-2002. Anatolia Antiqua, XI, 361-376.
• Günsenin, N. (2009). Ganos wine and its circulation in the 11th century. in M. M. Mango (ed.), Byzantine Trade, 4th-12th centuries, (pp. 145-153). Ashgate, Great Britain.
• Günsenin, N. (2016). Ganos Limanı’ndan Portus Theodosiacus’a. in P. Magdalino and N. Necipoğlu (eds.), 3. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, (pp. 399-402), Istanbul.
• Günsenin, N. (2018). La typologie des amphores Günsenin. Une mise au point nouvelle. Anatolia Antiqua, XXVI, 89-124.
• Günsenin, N. (2019). A Günsenin IV Amphora from Küçükyalı. Anatolia Antiqua, XXVII, 279-284.
• Hayes, J. W. (1992). Excavations at Saraçhane in Istanbul: Vol. 2. Princeton, N.J: Princeton University Press.
• Keleş, V. & Çelikbaş, E. (2014). Parion Roma Kolonizayon Sikkeleri. Arkeoloji Sanat Dergisi, 145, 75-84.
• Keleş, V. (2008). İlk Bulgular ışığında Parion Tiyatrosu. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 128, 45-56.
• Keleş, V. (2013). Giriş. C. Başaran (Eds.). Antik Troas’ın parlayan kenti, Parion, 1997-2009 yılları yüzey araştırmaları, kazı ve restorasyon çalışmaları içinde (ss. 19-26). İstanbul: Ege Press.
• Keleş, V. (2016). Parion Tiyatrosunda ele geçen alexandria Troas sikkeleri ve Goth istilası. C. Başaran & H. E. Ergürer (Eds.). Parion Roma Tiyatrosu 2006-¬2015 yılı çalışmaları, mimarisi ve buluntuları içinde (ss. 193-200). Ankara: İçdaş.
• Keleş, V., Alkaç, E., Akkaş, İ. (2021). Parion’dan Amphora ve Lagynos Mühürleri, Graffito ve Dipinto Yazıtları. İstanbul: Ege Press.
• Keleş, V., Yılmaz, A., Oyarçin, K. (2014). Parion Roma Hamamı 2013 kazıları ve sikke buluntuları. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 147, 21-¬36.
• Kralj, V. Z., Beltrame, C., Miholjek, I., Ferri, M. (2016). A Byzantine Shipwreck from Cape Stoba, Mljet, Croatia: an interim report. The International Journal of Nautical Archaeology, 45 (1), 42–58.
• Megaw, A. H. S. (1972). Supplementary Excavations on a Castle Site at aphos, Cyprus 1970-1971. Dumbarton Oaks Papers, 26, 322-342.
• Mimaroğlu, S. (2010). Panaztepe Bizans Dönemi Sırsız Seramikleri” XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu 14-16 Ekim 2009, XIII (pp. 443-451). İstanbul: Biltur.
• Mimaroğlu, S. (2011a). Kuşadası, Kadıkalesi/AnaiaKazısı’nda Ele Geçen Bizans Dönemi Günlük Kullanım Seramikleri. (Unpublished Ph.D. diss.). İzmir: University of Ege.
• Mimaroğlu, S. (2011b). Kadıkalesi/Anaia Bizans dönemi amphoraları. Sanat Tarihi Dergisi, XX (1), 63-92.
• Mimaroğlu, S. (2017). Ayusuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazısı Buluntusu Ganos Amphoraları. Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (22-25 Ekim 2014) Bildiriler, (pp. 451-464). Aydın.
• Öniz, H. (2016) Doğu Akdeniz’de Amphoralar. Antalya.
• Orhan, U. (2018). Kekova Sualtı Araştırmalarında Tespit Edilen Amphoralar. (Unpublished MA diss.). Konya: Selçuk University.
• Ousterhout, R., Ahunbay, Z., Ahunbay, M., Özügül, A. (2000). Study and Restoration of the Zeyrek Camii in Istanbul: First Report, 1997-98. Dumbarton Oaks Papers, 54, 265–70.
• Oyarçin, K. (2016). Parion Tiyatrosu Sikkeleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme. C. Başaran & H. E. Ergürer (Eds.). Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 yılı çalışmaları, mimarisi ve buluntuları içinde (ss. 181-191). Ankara: İçdaş.
• Parshina, E. A. (2001). Stamped Byzantine amphora of X c. A. D. from Lapsi. in M. Gladikh (ed.), Sea Trade in the North Black Sea Region: The collection of scientific articles, (pp. 104-117). Kyiv, Kyiv National Taras Shevchenko University Press.
• Prêteux, F. (2009). Parion et son territoire à l’époque hellénistique: un exemple d’organisation de la chôra sur le rivage de la Propontide. Dans la H. Bru, F. Kirbihler & S. Lebreton (Eds.). L'Asie mineure dans l’Antiquité: échanges, populations et territoires: Regards actuels sur une péninsule (pp. 335- 351). Rennes: Presses universitaires de Rennes.
• Pulak, C. (1985). 1984 Yılı Aydın, Muğla ve Antalya İlleri Sualtı Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, 35-45.
• Rosser, J. (1985). Excavations at Saranda Kolones, Paphos, Cyprus (1981-1983). Dumbarton Oaks Papers, 39, 81-97.
• Rudakov, V. E. (1975). Materiali XII-XIII vv. Iz raskopok posada Baklinskovo gorodischa (raskopki 1973 g.). Anticnaja drevnost’i srednije veka (L’antiquité et le moyen âge Université de Sverdlovsk, URSS), 12, 20-30. Sazanov, A. (1997). Les Amphores de L'Antiquité Tardive et du Moyen Age: Continuité ou Rupture? Le Cas de la mer Noire. Dans la G. D. Archimbaud (Eds.). La Céramique Médiévale en Mediterranée, Actes Du VIE Congrès de L'aiecm 2, (13-18 novembre 1995) (pp. 87-102). Aix-en-Provence: Narrations Ed.
• Şenol, A. K. (2003). Marmaris Müzesi Ticarî Amphoraları. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Şenol, A. K. (Ed.). (2009). AETAM (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi)’da Bulunan Ticarî Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri. Mersin: Taşeli Matbaacılık.
• Shear, T. L. Jr. (1984). The Athenian Agora: Excavations of 1980-1982. Hesperia, 53, 1-57.
• Stanica, A. (2012). Tipologia Amforelor Bizantine Descoperite in Aşezarile din Nordul Dobrogei. PEUCE, S. N. X, 53-80.
• Stern, E. J. & Waksman, S. Y. (2003). Pottery from Crusader Acre: A Typological and Analytical Study. in X. Bakirtzis (ed.), VIIe Congrès International sur la Céramique Médliévale en Méditerranée, Thessaloniki, 11-16 Octobre 1999, (pp. 167-180) Athens.
• Stern, E. J. (1997). Excavations of the Courthouse site at ‘Akko: The Pottery of the Thirteenth-15th Centuries from Giv’at Yasaf (Tell er-Ras). ‘Atiqot, 31, 35-70.
• Strabo, Geographika (Trans. H. L. Jones), London, 1949.
• Todorova, E. (2011). The Medieval Amphorae (Ninth to Fourteenth Centuries AD) from Excavation at Silistra in 2007 (Preliminary Report). PATABS II: Production and Trade of Amphorae in the Black Sea, (pp. 162-170). Sofia: Bulgarian Academia.
• Todorova, E. (2012). Byzantine Amphorae from Present-day Bulgaria (7th-14th century AD). (Unpublished Ph.D. diss.). Sofia: Sofia University.
• van Doorninck, F. H. (1989). The Cargo Amphoras on the 7th-Century Yassi Ada and 11th-Century Serçe Liman Shipwrecks: Two Examples of a Reuse of Byzantine Amphoras as Transport Jars. in V. Déroche and J. -M. Spieser, (eds.), BCH Supplément 18, (pp. 247-257). Paris: Diffusion de Boccard.
• Yakobson, A. L. (1979). Keramika i Keramicheskoe Proisvostbo Srednichevkoioi Tavriki. Leningrag.
• Zelenko, S. & Morozova, Y. (2010). Amphorae Assemblage from the 13th Century Shipwreck in the Black Sea, Near Sudak. in D. Kassab Tezgör and N. Inaishvili (eds.), PATABS I: Production and Trade of Amphorae in the Black Sea: Actes de la Table Ronde international de Batoumi et Trabzon, 27-29 Avril 2006, (pp. 81-84). Paris: De Boccard Edition-Diffusion.
• Zelenko, S. (1999). The underwater archaeological excavations of the Kyiv National Taras Shevchenko University on the southern Crimean coast from 1991-1995. Vita Antiqua, 1, 65-70.
• Zelenko, S. (2000). Itoli izledovanski Podvodiyo-Arheologicheskoi eksledichi Kleiviskova Universiteta imeni Taraca Cehvchenko na Chernom More v 1997-99 gg. Bostocnoebropeiskii Arheologicheskii Jurnal, 3, 1-25.
• Zelenko, S. (2008). Podvotnaya Arkheologia Krima. Kiev.
• Zelenko, S. (2009). Shipwrecks of the 9th-11th centuries in the Black Sea near Soldaya. in J. Zozaya, M. Retuerce, M. A. Hervas and A. de J. Garcia (eds.), Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval en el Mediterráneo (Ciudad Real-Almagro,del 27 de febrero al 3 de marzo de 2006), (pp. 235-245). Asociación Española de Arqueología Medieval.
• Zemer, A. (1977). Storage Jars in Ancient Sea Trade. Haifa: The National Maritime Museum.
• Zotsenko, V. M. (2001). The amphoras of the XII-beginning XIII c. A.D. from Podol in Kyjiv. in E.A. Parshina (ed.), Sea Trade in North Black Sea Region, (pp. 165-197). Kyiv.