THE ESTABLISHMENT PROCESS OF THE REPUBLIC OF CYPRUS AND THE ROLE OF GENDARMERIE UNITS IN THE CYPRUS PEACE OPERATION

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 79 - 101, 31.03.2020

Hasan Acar Ahmet Tahsin Dilmaç

Öz

Cyprus Island is strategically and politically important because it is close to the Middle East and on the Eastern Mediterranean trade routes. For this reason, it has been home to many civilizations throughout history. In the 1930s, various riots and conflicts started on the island. There were three communities on the island: Turks, Greeks and British. The Greek community in these communities has adopted the idea of connecting to Greece over time. This idea, referred to as the Enosis Plan, has been tried to be dominated by the organization called EOKA. In this process, the Republic of Cyprus was established in order to eliminate the confusion on the island. Turkey, Greece and Britain, was brought to the position of guarantor states. However, this agreement was not sufficient to establish peace on the island. The Republic of Turkey, as a guarantor state gave the effort to solve the problem by peaceful means. Problems can not be solved through negotiations with the conviction occurred, the Republic of Turkey, to ensure the re-establishment of the peace and security on the island, the Cyprus Peace Operation was organized in 1974. This article aims to demonstrate the role of the gendarmerie troops in the Cyprus Peace Operation, which is carried out to establish permanent peace on the Island of Cyprus, explaining the establishment process of the Republic of Cyprus.

Anahtar Kelimeler

Cyprus Peace Operation, Cyprus Island, Peacekeeping Operation, Enosis Plan, Turkish Gendarmerie Units

KIBRIS CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞ SÜRECİ VE KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI’NDA JANDARMA BİRLİKLERİNİN ROLÜ

Öz

Kıbrıs Adası, Orta Doğu’ya ve Doğu Akdeniz ticaret yollarına yakın olması nedeniyle stratejik ve politik olarak önemlidir. Bu nedenle tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. 1930'larda adada çeşitli isyanlar ve çatışmalar başlamıştır. Adada üç topluluk vardır: Türkler, Yunanlılar ve İngilizler. Bu topluluklar içerisindeki Yunan topluluğu zamanla Yunanistan'a bağlanma fikrini benimsemiştir. Enosis Planı olarak anılan bu fikre EOKA adı verilen organizasyonun hâkimiyeti denenmiştir. Bu süreçte adadaki karışıklığı ortadan kaldırmak için Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur. Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantör devletler konumuna getirilmiştir. Ancak, bu anlaşma adada barışı tesis etmek için yeterli olmamıştır. Türkiye Cumhuriyeti, garantör devlet olarak sorunu barışçıl yollarla çözme çabası göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, müzakere yoluyla sorunların çözülemeyeceği kanaatinin oluşmasıyla adada barışın ve güvenliğin yeniden tesis edilmesini sağlamak için 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekâtı’nı düzenlenmiştir. Bu makale, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecini açıklayarak, Kıbrıs Adası’nda kalıcı barışı sağlamak amacıyla yürütülen Kıbrıs Barış Harekâtı'ndaki jandarma birliklerinin rolünü ifade etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Barış Harekatı, Enosis Planı, Kıbrıs Adası, Barışı Koruma Operasyonu, Türk Jandarma Birlikleri

Kaynakça

• Açıkgöz, Serkan (2006). Kıbrıs Barış Harekatı. Yüksek Lisans Tezi. Edirme: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altıer, Selim Sırrı (2003). “Kıbrıs Adası’nın Fethi (Kıbrıs Hangi Milletin İdi?)”, Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, (204), Aralık 2003.
• Artuç, İbrahim (1989). Kıbrıs'ta Savaş ve Barış. İstanbul: Kastaş Yayınları.
• Aydın, Harun Talha. “The Impact of Johnson Letter on Turkish Foreign Policy”, https://www.academia.edu/6616688/The_Impact_of_Johnson_Letter_on_Turkish_Foreign_Policy. [25.15.2019].
• Coşkun, Yasin. “Kıbrıs Sorunu Üzerindeki Türk-Yunan Diyaloğunun Başarısızlığı (1966-67) ve İngiliz Politikası”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), 4(1): 43-58.
• Çay, Abdulhaluk (1963). Kıbrıs'ta Kanlı Noel. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Çeçen, Anıl (2008). Kıbrıs Çıkmazı. Ankara: Astana Yayınları.
• Çetiner, A. Cengiz (2007). Kıbrıs Barış Harekatında Kara Muharebeleri. Afyon: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Clement, Dodd (2010). The History and Politics of Cyprus Conflict, London: Palgrave Macmillan.
• Emecen, Feridun (2001). Kıbrıs'ta İlk Osmanlı Yapılanması. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Erim, Nihat (1975). Bildiğim ve Gördüğüm Ölçülerde Kıbrıs. Ankara: Türk Matbaacılık Sanayi.
• Gazioğlu, Ahmet (2000). Kıbrıs'ta Türkler. Lefkoşa: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi Yayınları.
• Gazioğlu, Ahmet (2001). Kıbrıs Sorunu, Ortaklık Cumhuriyeti ve AB Üyeliği. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Gibbons, H. Scott (2003). Kıbrıs'ta Soykırım. Ankara: Near East Publishing.
• Göktuğ, Güner (1990). Kıbrıs Türk Cumhuriyetini Hazırlayan Siyasal Nedenler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü Yayınları.
• Hürriyet Gazetesi, 25 Aralık 1963.
• Jandarma Genel Komutanlığı (2002). Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi. Ankara: Jandarma Genel Komutanlığı.
• Karal, E. Ziya (1995). Osmanlı Tarihi (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karal, E. Ziya (2007). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğu'nun Öyküsü. İstanbul: Timaş Yayıncılık.
• Harp Akademileri (1995). Kıbrıs'ın Dünü, Bugünü, Yarını. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• Kökdemir, Naci (1957). Dünkü-Bugünkü Kıbrıs. Ankara: İstiklal Matbaası.
• Military Histories, “Bloody Christmas 1963”, http://www.militaryhistories.co.uk/greenline/xmas63. [25.12.2019].
• Ministry of Foreign Affairs Republic of Turkey, “What is the ‘Akritas Plan’?”, http://www.mfa.gov.tr/akritas-plan.en.mfa. [25.12.2019].
• Mütercimler, Erol (1990). Kıbrıs Barış Harekatı'nın Bilinmeyen Yönleri. İstanbul: Yaprak Yayınevi.
• Oberling, Pierre (1990). “Kıbrıs Faciası”. Belleten. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öngür, Sami (1961). Coğrafya Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özmen, Serkan (2005). Kıbrıs. İstanbul: Kültür Sanat Yayıncılık.
• Sadrazam, Halil (1990). Kıbrıs’ta Varoluş Mücadelemiz Şehitliklerimiz ve Anıtlarımız. İstanbul: Türkiye Şehitlikleri İmar Vakfı Yayınları.
• Sarıca, Murat-Teziç, Erdoğan vd. (1975). Kıbrıs Sorunu. İstanbul: Fakulteler Matbaası.
• Tamçelik, Soyalp (1999). Kıbrıs'ın Siyasi Tarihiyle İlgili Bir Belgenin Değerlendirilmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tarakçı, Mustafa (1998). Kıbrıs Barış Harekatı. Ankara: Haccettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü.
• Tosun, Yosun (2012). 2. Dünya Savaşından Sonra 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ve Çevre Ülkelerin Soruna Bakışı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uçarol, Rıfat (1995). Siyasi Tarih (1789-1994). İstanbul: Filiz Kitapevi.
• Ural, Erdinç (2004). Kıbrıs Barış Harekatında Jandarma Birlikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkilapları Enstitüsü.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1995). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Wilson, J. Hughes (2011). “The Forgotten War: A Brief History of the Battle for Cyprus 1974”, The RUSI Journal, 156 (5).
• Yelice, Gürhan (2007). 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'nı Hazırlayan Koşullar. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk ve İnkilap Tarihi Ensitüsü.
• Yıldırım, Mehmet (2004). Bütün Yönleriyle 1974 Kıbrıs Harekatı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.